Το δημοψήφισμα τελικώς πραγματοποιήθηκε μέσα σε κλίμα νοθείας, με τον Ερντογάν να επικρατεί μεν, χάνοντας ωστόσο για πρώτη φορά όλα τα αστικά κέντρα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το ερώτημα «κι αν γίνω εγώ η επόμενη πρόεδρος της χώρας;» πλέον επιστρέφει ως απειλή, με την Ακσενέρ να αντιμετωπίζεται ως η μόνη ικανή να κοντράρει σε επίπεδο προσωπικής ακτινοβολίας την ισλαμοσυντηρητική ηγεσία της χώρας, ενδεχομένως από το τιμόνι ενός νέου κεντροδεξιού πολιτικού σχηματισμού.
«Η Μεράλ Ακσενέρ είναι ένα μεγάλο όνομα για το οποίο μιλούν όλοι σήμερα στη χώρα», δηλώνει τουρκική πηγή στο «Εθνος της Κυριακής», εκφράζοντας μάλιστα την άποψη ότι η συγκεκριμένη πολιτικός «έχει ισχυρή πιθανότητα να κερδίσει τον Ερντογάν σε μια εκλογική αναμέτρηση». Για τους υποστηρικτές της, άλλωστε, η 61χρονη είναι ήδη «η πρωθυπουργός Μεράλ», όπως επιλέγουν να φωνάζουν υπό μορφή συνθήματος κατά τη διάρκεια των ομιλιών της. Πολλοί, μάλιστα, την αποκαλούν και «Ασένα», από το όνομα της μυθικής λύκαινας που γέννησε τα τουρκικά φύλα σύμφωνα με την τουρκική μυθολογία.
Ποια είναι όμως η 61χρονη από τη βορειοδυτική Τουρκία (Κοτζάελι) για την οποία μιλούν όλοι σήμερα; Η Μεράλ Ακσενέρ ξεχωρίζει ως πρώτη γυναίκα υπουργός Εσωτερικών (1996-1997) στα τουρκικά χρονικά. Εισήλθε στην πολιτική με το κεντροδεξιό «Κόμμα του Ορθού Δρόμου» (στο οποίο ανήκε και η Τανσού Τσιλέρ) και συμμετείχε ως εταίρος στην κυβέρνηση του ισλαμιστή Νετζμετίν Ερμπακάν, έως το μεταμοντέρνο πραξικόπημα του 1997.
Υπενθυμίζεται ότι εκείνη την περίοδο, στο ισλαμικό Κόμμα της Ευημερίας του Ερμπακάν ανήκε όλη η μετέπειτα ιδρυτική ομάδα του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης AKP (Ερντογάν, Γκιουλ, Αρίντς κ.ά.) που κυβερνάει μέχρι και σήμερα την Τουρκία. Η Μεράλ είχε, μάλιστα, πάρει μέρος και στις πολιτικές διεργασίες που οδήγησαν στην ίδρυση του AKP το 2001, προτού τελικώς ενταχθεί στο κόμμα των εθνικιστών (MHP) την ίδια χρονιά.
Εκτός κόμματος
Διετέλεσε βουλευτής με τους εθνικιστές από το 2007 έως και το 2015, οπότε ήρθε σε ρήξη με τον ηγέτη της παράταξης Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Στην πορεία, διεκδίκησε η ίδια την κομματική ηγεσία, αλλά χωρίς επιτυχία, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί τελικώς εκτός κόμματος.
Πίσω στο παρόν, ωστόσο, με δεδομένη την κρίση στις τάξεις των εθνικιστών, πολλοί είναι εκείνοι που στρέφονται πίσω στη Μεράλ Ακσενέρ. Ο ηγέτης του MHP, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, αποφάσισε να στηρίξει τον Ερντογάν στο δημοψήφισμα κάνοντας εκστρατεία υπέρ του «ναι». Οι ψηφοφόροι, ωστόσο, της παράταξης καθώς και πολλά στελέχη δεν ακολούθησαν.
Εκτιμάται πως το 80% των ψηφοφόρων του MHP έριξε «όχι» στο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου. Με δεδομένο ότι η εθνικιστική παράταξη είχε λάβει 5,7 εκατ. ψήφους στις τελευταίες εκλογές του 2015 (ποσοστό 11,9%), μιλάμε για περίπου 4,5 εκατ. ψήφους που «έφυγαν». Απώλειες σημειώθηκαν, ωστόσο, και στο κυβερνητικό στρατόπεδο, με την εταιρεία δημοσκοπήσεων «Gezici» να εκτιμά ότι περίπου το 10% της βάσης του AKP ψήφισε «όχι» στις 16 Απριλίου.
Νέο «σπίτι»
Oλοι αυτοί τώρα ενδεχομένως να αναζητούν ένα νέο σπίτι, και η Μεράλ Ακσενέρ εμφανίζεται ως η πολιτικός που θα μπορούσε να τους... στεγάσει. Η ίδια δεν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο να διεκδικήσει εκ νέου την ηγεσία του MHP. Οι φήμες, ωστόσο, την θέλουν να προχωράει στην ίδρυση ενός νέου κεντροδεξιού κόμματος. Εκτιμάται, μάλιστα, ότι αυτή η νέα παράταξη θα μπορούσε να προσελκύσει ψήφους από τις δεξαμενές όλων των υπολοίπων: του MHP, του AKP, των κεμαλιστών καθώς και των Κούρδων. «Οι Τούρκοι θέλουν παθιασμένους ηγέτες με ρητορικές ικανότητες, και η Μεράλ Ακσενέρ είναι τέτοια. Eχει τη φήμη πολύ γενναίας γυναίκας. Και το μόνο το γεγονός ότι είναι γυναίκα, άλλωστε, την κάνει πιο συμπαθή στους νέους και στις γυναίκες ψηφοφόρους. Το καθεστώς έχει επιχειρήσει να την φιμώσει, αλλά αυτή εμφανίζεται κάθε φορά πιο συμπαθής στα μάτια των πολιτών», σημειώνει τουρκική πηγή στο «Εθνος της Κυριακής».
Η Μεράλ Ακσενέρ εμφανίζεται να αξιοποιεί με επιτυχία το «οπλοστάσιο» των social media. Eνισχύεται ωστόσο και για έναν ακόμη λόγο, επειδή δεν φαίνεται να υπάρχει κανείς άλλος σήμερα που να μπορεί να κοντράρει τον Ερντογάν. Η ηγεσία του φιλοκουρδικού HDP βρίσκεται στη φυλακή, κατηγορούμενη για σχέσεις με τρομοκράτες. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, από την άλλη, ηγέτης της κεμαλικής αντιπολίτευσης (CHP), δέχεται έντονη κριτική από κύκλους που τον χαρακτηρίζουν «άνευρο» και «υποτονικό».
Ασκεί κριτική
Οσο για τη Μεράλ Ακσενέρ, αυτή βγαίνει στο προσκήνιο ασκώντας κριτική στο σύνολο των πολιτικών του καθεστώτος Ερντογάν. Απορρίπτει τη μετάβαση σε ένα σύστημα εκτελεστικής προεδρίας και επιρρίπτει στον Ερντογάν την ευθύνη για την κρίση στις σχέσεις με την Ευρώπη, κατηγορώντας τον μάλιστα ότι «χρησιμοποιεί την εξωτερική πολιτική ως εργαλείο εσωτερικής πολιτικής, διακινδυνεύοντας την ευημερία της χώρας».
Επικρίνει ως λανθασμένες τις τουρκικές στρατιωτικές κινήσεις στο μέτωπο της Συρίας και εγκαλεί την κυβέρνηση για τα σοβαρά προβλήματα στην τουρκική οικονομία.
«Τι είναι αυτό που φοβάστε τόσο πολύ; Είμαι μια απλή γυναίκα χωρίς αξίωμα ή καρέκλα, ονόματι Μεράλ Ακσενέρ», δηλώνει χαρακτηριστικά η ίδια.
Ο απρόβλεπτος Ερντογάν
Στάση αναμονής από την Αθήνα για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος
Η Αθήνα βρίσκεται σε στάση αναμονής, με τις κεραίες ωστόσο τεντωμένες να παρακολουθούν τις κινήσεις του «νευρικού» γείτονα. Το αποτέλεσμα του τουρκικού δημοψηφίσματος της 16ης Απριλίου (51,4% έναντι 48,6% υπέρ του «ναι») ερμηνεύεται ως προβληματικό στα καθ' ημάς, υπό την έννοια ότι δεν στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα.
Ενα τόσο οριακό αποτέλεσμα, εάν μάλιστα συνδυαστεί με τις καταγγελίες για νοθεία, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να επιτείνει τη νευρικότητα ενός ήδη νευρικού ηγέτη όπως είναι ο Ερντογάν.
Η Αθήνα προσεγγίζει τις εξελίξεις προσεκτικά και με τρόπο μετρημένο, κρατώντας χαμηλούς τόνους και κάνοντας αναφορά μόνο σε ό,τι μας αφορά, μέσα στο πλαίσιο σεβασμού του διεθνούς δικαίου και των σχέσεων καλής γειτονίας.
Δεν θέλει, άλλωστε, σε καμία περίπτωση να δώσει αφορμές για σενάρια περί ελληνικής ανάμειξης στα εσωτερικά της Τουρκίας. Από την άλλη, βέβαια, η ιστορία έχει δείξει ότι η Τουρκία έχει την τάση να εξάγει τα εσωτερικά της προβλήματα στους γείτονες.
Το αποτέλεσμα της 16ης Απριλίου ενδέχεται να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας περιόδου πολιτικής εσωστρέφειας για τον Ερντογάν.
Η εκλογική αποτυχία της σύμπραξης μεταξύ AKP και εθνικιστών (MHP) στο δημοψήφισμα αλλά και η κρίση στις τάξεις των εθνικιστών (που δείχνουν διασπασμένοι) θα μπορούσαν ενδεχομένως να οδηγήσουν και σε μια διακριτική άμβλυνση της εθνικιστικής ρητορικής εκ μέρους του καθεστώτος.
Ο Ερντογάν, ωστόσο, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να πάρει πίσω ή να ξεχάσει όσα δήλωνε τους περασμένους μήνες περί Λωζάνης, ούτε φυσικά και τη θεωρία περί «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1990. Ολα αυτά βρίσκονται πλέον καταγεγραμμένα ως αξιώσεις.
Οι ενεργειακές εξελίξεις
Εκεί όπου όντως αναμένονται εξελίξεις το προσεχές διάστημα είναι στο μέτωπο Τουρκίας-ΕΕ αλλά και στο μέτωπο των ενεργειακών εξελίξεων στην Κύπρο.
Η εκτίμηση που υπάρχει στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι ότι ο Ερντογάν «δεν έχει την πολυτέλεια» να διαρρήξει τους οικονομικούς του δεσμούς με την ΕΕ, καθώς μια τέτοια κίνηση θα τορπίλιζε τις προοπτικές ανάκαμψης της τουρκικής οικονομίας σε μια περίοδο μάλιστα έντονων οικονομικών κλυδωνισμών και προβλημάτων για την Αγκυρα.
Στην Κύπρο, από την άλλη, το τουρκικό καθεστώς δείχνει τα δόντια του μέσα από ένα μπαράζ προκλήσεων (παράνομων στρατιωτικών ασκήσεων, σεισμογραφικών ερευνών και ανακοινώσεων-απειλών), αμφισβητώντας τα όρια της κυπριακής ΑΟΖ και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Λευκωσίας. Με εφαλτήριο (και) την Κύπρο η Αγκυρα διεκδικεί ρόλο πρωταγωνιστικό στο ενεργειακό παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ο Τούρκος πρόεδρος είναι ανησυχητικά απρόβλεπτος. Μιλώντας στο «Εθνος της Κυριακής», ο αναλυτής Ιλχάν Τανίρ (του ιστότοπου washingtonhatti.com) υπογραμμίζει ότι ο Ερντογάν λαμβάνει αποφάσεις όχι με ευρεία ματιά, αλλά βασιζόμενος σε έναν πολύ στενό κύκλο συνεργατών (πράγμα που τον κάνει ακόμη πιο απρόβλεπτο).
Ο έμπειρος αναλυτής εκτιμάει, επίσης, ότι παρά τα όσα λέει δημοσίως η τουρκική κυβέρνηση, το πιο πιθανό είναι να έχουμε πρόωρες εκλογές στην Τουρκία πριν από το 2019.
www.ethnos.gr
Μέλος του μητρώου
