Τα τελευταία χρόνια αρκετά από αυτά χάνουν την παραδοσιακή τους χρήση και μετατρέπονται σε κατοικίες ή καταλύματα, συχνά με αταίριαστες προσθήκες, όπως πέργκολες, μπάρμπεκιου και τεράστιες τζαμόπορτες. Σε μια προσπάθεια να ανακόψει την αλλοίωσή τους, η Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής αποφάσισε τον χαρακτηρισμό τους ως διατηρητέων, με τη διαδικασία να ολοκληρώνεται για την πρώτη ομάδα 52 κτηρίων.
Τα «σύρματα» είναι μονόχωρα κτίσματα, που απαντώνται στη Μήλο, μεμονωμένα ή σε σύνολα, συνήθως ακτινωτά στον αιγιαλό, ακολουθώντας το ανάγλυφο κάποιου φυσικά προστατευμένου όρμου. Είναι υπόσκαφα ή ημιυπόσκαφα και είχαν μέγεθος όσο χρειαζόταν για την αποθήκευση της βάρκας τον χειμώνα (συνήθως 6 μέτρα). Σε κάποια από αυτά είχε προστεθεί και όροφος, ως χώρος διαμονής του ψαρά. Τα περισσότερα βρίσκονται στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της Μήλου, στις περιοχές Αγιος Κωνσταντίνος, Αλογόμανδρα, Εμπουριός, Καμίνια, Μανδράκια, Μύτακας, Πάχαινα, Προβατάς, Σχοινωπή, Φυριπλάκα, Φυροπόταμος και στους παραδοσιακούς οικισμούς Κλήμα, Αρετή και Φουρκοβούνι.
Στη Μήλο υπάρχουν συνολικά 14 συμπαγείς ομάδες «συρμάτων». Πολλά από αυτά έχουν κρατήσει τη χρήση τους ως λεμβοστάσια (κάτω).
«Τα “σύρματα” είναι μια εικόνα ταυτισμένη με τη Μήλο, κομμάτι της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού. Πρόκειται για αξιόλογα δείγματα της τοπικής αρχιτεκτονικής παράδοσης και τοπόσημα του νησιού», λέει στην «Κ» ο γενικός γραμματέας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής Μανώλης Κουτουλάκης. «Η πρώτη προσπάθεια καταγραφής και προστασίας τους είχε γίνει πριν από πολλά χρόνια, αλλά δεν ολοκληρώθηκε. Αποφασίσαμε να την επανεκκινήσουμε πρόσφατα με τη βοήθεια του Τμήματος Διατηρητέων Κτιρίων και Φυσικού Κάλλους, επειδή υπάρχει μεγάλη πίεση για τη μετατροπή τους σε καταλύματα, εξέλιξη που οδηγεί στην αλλοίωση των κτισμάτων και την αλλαγή του χαρακτήρα τους. Συνολικά στη Μήλο υπάρχουν 14 συμπαγείς ομάδες “συρμάτων” (δεν ασχολούμαστε με μεμονωμένες περιπτώσεις) και ξεκινάμε με τα Μανδράκια, ένα από τα πιο καλά διατηρημένα σύνολα».
Η πρώτη «ομαδική κήρυξη» διατηρητέων αφορά 52 από τα 59 «σύρματα» που υπάρχουν στα Μανδράκια. Η αιτιολογική έκθεση, που περιγράφει καθένα από αυτά που προτείνεται να προστατευθούν, δόθηκε στα μέσα Δεκεμβρίου σε δημόσια διαβούλευση. «Πολλά από τα “σύρματα” διατηρούν την αρχική τους χρήση ως λεμβοστάσια, ενώ λιγοστά έχουν αποκτήσει χρήση τουριστικού καταλύματος, χωρίς μεγάλες μορφολογικές επεμβάσεις που να αλλοιώνουν την εξωτερική τους μορφολογία και τυπολογία», αναφέρει η έκθεση. Παρ’ όλα αυτά, βέβαια, σημειώνει και κάποιες επεμβάσεις στα «σύρματα» στα Μανδράκια, όπως η προσθήκη τζαμόπορτας μέσα από την ξύλινη θύρα (σε όσα έχουν μετατραπεί σε κατοικία ή τουριστικό κατάλυμα), η προσθήκη μπάρμπεκιου, πέργκολας ή ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων στο δώμα.
Στην απόφαση της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής προτείνεται να χαρακτηριστούν διατηρητέα τα κτίρια (στην αρχική τους μορφή, χωρίς τις μεταγενέστερες προεκτάσεις), αλλά και οι διαμορφώσεις γύρω τους (δρομάκια, πλατώματα, σκαλοπάτια). Οπως είναι επόμενο, με την κήρυξή τους θα επιβληθεί η απομάκρυνση όσων προσθηκών αλλοιώνουν συγκεκριμένα «σύρματα» και η αποκατάσταση της αρχικής τους μορφής. Επιπλέον, θα απαγορευθεί κάθε νέα επέμβαση, όπως και η επέκτασή τους πέραν του υφιστάμενου περιγράμματός τους, η δημιουργία νέων εξεδρών ή η διαπλάτυνση του χώρου προς τη θάλασσα και οι νέες διαμορφώσεις στον χώρο γύρω από αυτά.
«Όχι» στο Airbnb
Το πιο σημαντικό –και αυτό που, όπως ήταν επόμενο, δεν έγινε δεκτό με ιδιαίτερο ενθουσιασμό– είναι η θέσπιση περιορισμών στη χρήση τους. Οπως προτείνεται, εκτός από την αρχική χρήση λεμβοστασίου και (όπου υπήρχε) κατοικίας, επιτρέπονται μόνο μικρά καταστήματα τοπικών προϊόντων, μικρές πολιτιστικές εγκαταστάσεις (λ.χ. εκθέσεις, λαογραφικό μουσείο, καλλιτεχνικά εργαστήρια) και τα γραφεία τοπικών συλλόγων. «Για να λειτουργήσει κάποιο από αυτά ως κατάλυμα θα έπρεπε να πληροί τις προϋποθέσεις για σήμα ΕΟΤ, κάτι που είναι αδύνατο λόγω της μορφής τους», λέει ο κ. Κουτουλάκης. Να σημειωθεί ότι η πρωτοβουλία δεν αγγίζει καθόλου το ιδιοκτησιακό (μάλιστα στην απόφαση τα «σύρματα» αναφέρονται ως «αγνώστων ιδιοκτητών»), καθώς πρόκειται για κατασκευές χωρίς άδεια επί του αιγιαλού.
