Από τις κυριότερες μεταρρυθμίσεις που φέρνει ο νέος Κώδικας, είναι η εκλογή δημοτικών και περιφερειακών αρχών σε ένα γύρο, εισάγοντας το σύστημα της συμπληρωματικής ψήφου. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, η διεξαγωγή των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών σε ένα γύρο συμβάλλει στην αύξηση της συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία, στη δημιουργία ουσιαστικού προεκλογικού διαλόγου και στην παύση των «παζαριών» μεταξύ πρώτου και δευτέρου γύρου.
Επιπλέον επικαιροποιείται το σύστημα διακυβέρνησης των δήμων και των νομικών τους προσώπων.
Αλλάζει ριζικά ο τρόπος άσκησης του ελέγχου νομιμότητας των πράξεων των ΟΤΑ με τη θεσμοθέτηση του Γενικού Επόπτη Νομιμότητας και των 7 Αυτοτελών Υπηρεσιών Εποπτείας. Προβλέπεται χρήση νέου πληροφοριακού συστήματος για τον έλεγχο νομιμότητας και αντικειμενικό σύστημα, με ομοιομορφία ελέγχου.
Κεντρικό Πειθαρχικό Συμβούλιο
Επίσης ορίζεται σαφές και ξεκάθαρο πειθαρχικό δίκαιο αιρετών, με τη δημιουργία ενός κεντρικού Πειθαρχικού Συμβουλίου σε αντικατάσταση των 7 υφιστάμενων.
Διασφαλίζεται ότι κάθε κάτοικος της χώρας έχει πρόσβαση στις ίδιες υπηρεσίες της Αυτοδιοίκησης ανεξαρτήτως του τόπου κατοικίας του, ενώ ειδικές ρυθμίσεις προβλέπονταο για την ενίσχυση ορεινών και νησιωτικών δήμων.
Νέο οικονομικό πλαίσιο και ψηφιακή διαχείριση εσόδων
Στον τομέα της οικονομικής λειτουργίας των δήμων, καταργείται ένα σύνολο αποσπασματικών διατάξεων και εισάγεταιενιαίο, σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη δημιουργία Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Κεντρικών Ηλεκτρονικών Πληρωμών, που θα επιτρέπει:
- την αυτόματη ενημέρωση οφειλετών,
- την ηλεκτρονική είσπραξη εσόδων και
- τη βελτιωμένη οικονομική εποπτεία των δήμων.
Εξορθολογισμός τελών και νέοι χρηματοδοτικοί πόροι
Ο Κώδικας εισάγει δικαιότερο και αποδοτικότερο σύστημα τοπικής φορολόγησης, με εξορθολογισμό των δημοτικών τελών. Παράλληλα, προωθούνται νέοι Δυναμικοί Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι, που θα καθορίζονται με βάση τις κρατικές επιχορηγήσεις του 2026 και θα προσαρμόζονται αυτόματα με βάση τους δημοσιονομικούς στόχους του κρατικού προϋπολογισμού.
Αποτελεσματική διαχείριση κοινοχρήστων χώρων. Νέοι Δυναμικοί Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι, έχοντας ως βάση τις χορηγήσεις που θα δοθούν το 2026 και με ειδική μέριμνα για αυτόματη αύξησή τους με βάση τους δημοσιονομικούς στόχους του Κρατικού Προϋπολογισμού και την πορεία των εσόδων.Ο Υπουργός Εσωτερικών κ. Θεόδωρος Λιβάνιος παρουσίασε στο Υπουργικό Συμβούλιο τον Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ισότητα πρόσβασης και στήριξη ορεινών και νησιωτικών δήμων
Ο νέος Κώδικας προβλέπει μέτρα ώστε όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως τόπου διαμονής, να έχουν ίση πρόσβαση στις υπηρεσίες της Αυτοδιοίκησης. Παράλληλα, θεσπίζονται ειδικές ρυθμίσεις για την ενίσχυση απομακρυσμένων δήμων, όπως οι ορεινοί και οι νησιωτικοί.
