Η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), μέσω της Επιτροπής Συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων και την σχετική εισήγηση της Επιτροπής Συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων της ΚΕΔΕ με πρόεδρο τον κ. Αντώνη Γκουντάρα, κατέθεσε αναλυτικές παρατηρήσεις και προτάσεις επί του σχεδίου του νέου Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (Ε.Π.Α.) 2026–2030, επισημαίνοντας σημαντικές θεσμικές και λειτουργικές αδυναμίες του πλαισίου σχεδιασμού και υλοποίησης των δημόσιων επενδύσεων.
Έλλειψη συντονισμού και συμπληρωματικότητας
Η ΚΕΔΕ τονίζει ότι δεν διασφαλίζεται ο συνολικός προγραμματισμός, ο συντονισμός και η συνέργεια των δημόσιων επενδύσεων, είτε αυτές χρηματοδοτούνται από εθνικούς είτε από ευρωπαϊκούς πόρους. Η απουσία συμπληρωματικότητας έχει ως αποτέλεσμα αποσπασματικά έργα και δυσλειτουργίες, όπως μεγάλοι οδικοί άξονες χωρίς συνδέσεις με αστικά κέντρα ή εγκαταστάσεις χωρίς απαραίτητες υποδομές υποστήριξης.
Η Ένωση υπενθυμίζει ότι το πρόβλημα αυτό είχε αντιμετωπιστεί πιο ολοκληρωμένα με τον Ν.1622/1986 για τον Δημοκρατικό Προγραμματισμό, ο οποίος προέβλεπε συνεργασία των επιπέδων διοίκησης στον αναπτυξιακό σχεδιασμό.
Απουσία σύνδεσης με τον χωροταξικό σχεδιασμό
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο γεγονός ότι το νέο Ε.Π.Α. δεν συνδέεται με τα χωροταξικά σχέδια, κάτι που η ΚΕΔΕ αποδίδει στη λειτουργία των υπουργείων ως «silos». Η Ένωση ζητά να αποκατασταθεί η σύνδεση αναπτυξιακού και χωρικού σχεδιασμού, όπως προβλεπόταν και στον ίδιο νόμο του 1986, ώστε να εξασφαλιστεί ολοκληρωμένος σχεδιασμός σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Διαχείριση αντί για προγραμματισμό
Σύμφωνα με την ΚΕΔΕ, το Σχέδιο Νόμου επικεντρώνεται στη διαχείριση των έργων αντί στον αναπτυξιακό προγραμματισμό. Οι αρμοδιότητες μεταφέρονται στις διαχειριστικές αρχές, γεγονός που —όπως επισημαίνεται— οδηγεί σε παρόμοιες δυσλειτουργίες με αυτές που είχαν παρατηρηθεί στα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα (ΕΣΠΑ). Έτσι, τα Τομεακά και Περιφερειακά Προγράμματα Δημοσίων Επενδύσεων (ΤΠΔ και ΠΠΔ) λειτουργούν ως χρηματοδοτικά και διαχειριστικά, όχι ως αναπτυξιακά εργαλεία.
Έλλειψη τοπικής διάστασης
Η ΚΕΔΕ υπογραμμίζει ότι από το νέο Ε.Π.Α. απουσιάζει η ουσιαστική συμμετοχή της πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης, παρά τον καθοριστικό ρόλο της στην τοπική ανάπτυξη. Προτείνει τα έργα των Δήμων να ενταχθούν σε αυτοτελή υποπρογράμματα μέσα στα ΠΠΔ ή ΤΠΔ, με συμμετοχή των συλλογικών οργάνων των ΟΤΑ (ΚΕΔΕ, ΠΕΔ), ώστε να συγκροτηθεί ένα Εθνικό Πρόγραμμα Τοπικής Ανάπτυξης.
Ειδικές προτάσεις για το περιεχόμενο του Ε.Π.Α.
Η ΚΕΔΕ διατυπώνει σειρά στοχευμένων προτάσεων ανά κεφάλαιο του Ε.Π.Α.:
Κοινωνική Συνοχή: διατήρηση και ενίσχυση των δημοτικών κοινωνικών δομών.
Υποδομές και Μεταφορές: χρηματοδότηση αγροτικών και δασικών δρόμων, βελτίωση δημοτικής οδοποιίας, πρόσβαση ορεινών και νησιωτικών δήμων.
Πολιτική Προστασία: εφαρμογή του Ν.4662/2020 με ενίσχυση των Περιφερειακών και Τοπικών Επιχειρησιακών Οργάνων Πολιτικής Προστασίας και χρηματοδότηση των σχεδίων αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών.
Καινοτομία και Εξωστρέφεια: παροχή κινήτρων σε επενδύσεις των ΟΤΑ με καινοτόμο χαρακτήρα.
Ψηφιακός Μετασχηματισμός: πιλοτική εφαρμογή της Ψηφιακής Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης και ενίσχυση λειτουργιών όπως ο εσωτερικός έλεγχος, η κυβερνοασφάλεια και τα ανοιχτά δεδομένα.
Πράσινη Ανάπτυξη: δυνατότητα χρηματοδότησης έργων ανακύκλωσης και εκσυγχρονισμού υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης που δεν καλύπτονται από το ΕΣΠΑ.
Υποστήριξη Προγραμμάτων: δημιουργία Ειδικού Προγράμματος Συλλογικής Υποστήριξης των ΟΤΑ, σε συνεργασία ΥΠΕΣ–ΚΕΔΕ–ΕΕΤΑΑ, για την ενδυνάμωση της διοικητικής ικανότητας και την εφαρμογή νέων νόμων.
Πρόταση για Ειδικό Πρόγραμμα Τοπικής Ανάπτυξης
Η ΚΕΔΕ προτείνει τη δημιουργία ενός Ειδικού Προγράμματος Ανάπτυξης των Δήμων, ενταγμένου στο Ε.Π.Α., που θα καλύπτει έργα και δράσεις μη επιλέξιμες από τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, όπως δημοτική οδοποιία, αθλητικά κέντρα, κτιριακές υποδομές, δομές πολιτικής προστασίας και δημόσιας υγείας.
Η Ένωση εκτιμά ότι το πρόγραμμα αυτό πρέπει να εξασφαλίσει τουλάχιστον το 30% του συνολικού προϋπολογισμού του Ε.Π.Α., δηλαδή περίπου 3,8 δισ. ευρώ, εκ των οποίων ήδη τα 900 εκατ. διαχειρίζεται το Υπουργείο Εσωτερικών.
Η ΚΕΔΕ καταλήγει ότι το νέο Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης, παρά τη βελτίωση σε επίπεδο στόχων, δεν εξασφαλίζει επαρκή συμμετοχή και ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον αναπτυξιακό προγραμματισμό της χώρας. Ζητά τη θεσμοθέτηση ενός Εθνικού Προγράμματος Τοπικής Ανάπτυξης ως διακριτού και σταθερού πυλώνα του Ε.Π.Α., με σαφές σύστημα διοίκησης και παρακολούθησης, που θα υπηρετεί την πραγματική αποκέντρωση και την περιφερειακή ισορροπία.
