Το σχετικό νομοσχέδιο πλέον πήρε ήδη το δρόμο της Βουλής καθώς κατατέθηκε το βράδυ της Τετάρτης και θα παρουσιαστεί το αμέσως επόμενο διάστημα στην αρμόδια επιτροπή εξοπλιστικών προγραμμάτων ώστε να κυρωθεί στη συνέχεια από την ολομέλεια.
Η τέταρτη φρεγάτα η οποία θα ονομαστεί «Θεμιστοκλής» ήταν άλλωστε η πρώτη στη λίστα των εξοπλιστικών και ίσως το πιο άμεσα υλοποιήσιμο καθώς ουσιαστικά θα γίνει τροποποίηση της ήδη υπάρχουσας σύμβασης με την Naval Group αλλά με πρόσθετες προβλέψεις και ενισχυμένη ελληνική συμμετοχή και το συνολικό κόστος στα 982 εκατ. ευρώ σύμφωνα με την ειδική έκθεση που το συνοδεύει. Τα 922 εκατ. ευρώ αφορούν την προμήθεια της φρεγάτας και τα υπόλοιπα 60 εκατ. την εν συνεχεία υποστήριξη και των τεσσάρων φρεγατών.
Η συνολική δαπάνη θα καταβληθεί τμηματικά από το τρέχον έτος έως και το έτος 2030 και συγκεκριμένα:
– 409 εκατ. περίπου το έτος 2025,
– 141 εκατ. περίπου το έτος 2026,
– 247 εκατ. περίπου το έτος 2027,
– 126 εκατ. περίπου το έτος 2028,
– 31 εκατ. περίπου το έτος 2029,
– 28 εκατ. περίπου το έτος 2030.
Όπως δήλωσε άλλωστε ο ίδιος ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας: «Ο Θεμιστοκλής δεν είναι μία 4η φρεγάτα. Ο βασικός τύπος της φρεγάτας, όπως είχε συμφωνηθεί είναι Belharra Standard 2. Ο Θεμιστοκλής είναι Standard 2++. Έχει μία +10 αυξημένες δυνατότητες».
Τόσο οι Ένοπλες Δυνάμεις όσο και στελέχη στο κλάδο της αμυντικής βιομηχανίας θέλουν να πιστεύουν ότι η εξέλιξη αυτή θα ξεπαγώσει και τα υπόλοιπα εξοπλιστικά αλλά κυρίως ότι θα υπάρξει από πλευράς κυβέρνησης περισσότερη κινητικότητα και σχεδιασμός το επόμενο διάστημα και για τον κλάδο.
Παράγοντες της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας αναφέρουν ότι ο κλάδος βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή και μάλιστα σε μια εποχή που οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή είναι στο «κόκκινο» και έχουν οδηγήσει στη ραγδαία αύξηση των αμυντικών δαπανών στην Ευρώπη.
Η νέα ευρωπαϊκή πολιτική για την ενίσχυση της αμυντικής αυτονομίας δημιουργεί μια τεράστια ευκαιρία που η χώρα δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει. Ωστόσο, οι κινήσεις μέχρι σήμερα σχολιάζουν δείχνουν περισσότερο δισταγμό.
Τα νέα κίνητρα από την ΕΕ και την κυβέρνηση
Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση όπως αναφέρουν στελέχη στον κλάδο της αμυντικής βιομηχανίας με το πρόγραμμα SAFE που προωθεί η ΕΕ, με προϋπολογισμό 150 δισ. ευρώ, προκειμένου να ενισχύσει την αμυντική παραγωγή των κρατών-μελών. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα εξασφάλισε τελικά κονδύλια ύψους 787,7 εκατ. ευρώ για την τριετία 2026-2028, που την κατέταξε στην προτελευταία θέση από τις 19 χώρες που κατέθεσαν αιτήματα. Το ποσό φυσικά δεν είναι αμελητέο αλλά θεωρείται περιορισμένο σε σχέση με τις συνολικές διαθέσιμες ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις. Το πρόγραμμα όμως δεν είχε τύχει από την αρχή θερμής υποδοχής από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας ενώ η χώρα κατέθεσε τελευταία τα αιτήματα και μετά την παρέμβαση του πρωθυπουργού ότι θα διεκδικήσουμε χρηματοδότηση ύψους 1,2 δισ. ευρώ.
Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι τελικά η πολύ μικρότερη Κύπρος εξασφάλισε 1,18 δισ. ευρώ ενώ η Πολωνία πάνω από 40 δισ. και η αντιδραστική Ουγγαρία 16 δισ.
Η απαλλαγή φόρων
Από την άλλη ιδιαίτερα θετικά αξιολογούν την ανακοίνωση από τον πρωθυπουργό στη ΔΕΘ το σημαντικό πακέτο φορολογικών και επενδυτικών κινήτρων για τις εταιρείες που θα επενδύσουν στην άμυνα. Προβλέπεται υπερεκπτώσεις 100% για δαπάνες που σχετίζονται με παραγωγή όπλων, πυρομαχικών, στρατιωτικών οχημάτων, ηλεκτρονικών συστημάτων και τμημάτων αεροσκαφών αλλά και οχημάτων, καθώς και μηδενικός φόρος εισοδήματος για όσες επιχειρήσεις επενδύσουν στον κλάδο την περίοδο 2026-2028. Το πακέτο των φορολογικών αυτών κινήτρων θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό καθώς ουσιαστικά αποτελεί κάλεσμα και στις ξένες εταιρείες να επενδύσουν στην άμυνα στην Ελλάδα.
Η καθυστέρηση
Παρά τις εξαγγελίες με το εξοπλιστικό πρόγραμμα που έχει ανακοινωθεί ύψους 30 δισ. ευρώ και με την ταυτόχρονη συμμετοχή ελληνικών εταιρειών κατά 25%, η Ελλάδα μέχρι σήμερα εμφανίζεται ουραγός στις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες με παράγοντες της αγοράς να επισημαίνουν ότι είναι η τελευταία ευκαιρία που δίνεται για να αναπτυχθεί η ελληνική αμυντική βιομηχανία.
Τα προβλήματα που έχουν επισημάνει εδώ και πάρα πολύ καιρό είναι γνωστά και παρά τις ραγδαίες εξελίξεις στο χώρο τα βήματα που γίνονται είναι αργά και ιδιαίτερα διστακτικά. Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανέλαβε μια ιστορική πρωτοβουλία διοργανώνοντας σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου με εκπροσώπους των αμυντικών εταιρειών, τα ζητήματα που θέτουν στελέχη και φορείς του κλάδου έχουν να κάνουν με την:
- Καθυστέρηση στη λήψη πολιτικών αποφάσεων και απουσία μακροπρόθεσμου σχεδιασμού θέτοντας επιτακτικά πλέον την ανάγκη δημιουργίας κρατικής δομής επιπέδου γενικής γραμματείας ή υφυπουργείου που θα έχει τον σχεδιασμό και την επίβλεψη και θα θέτει τους κανόνες.
Τι γίνεται στο εξωτερικό
Η εμπειρία όμως άλλων χωρών δείχνει ότι η επιτυχία δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το μέγεθος της οικονομίας ή τις δαπάνες, αλλά από τον τρόπο που αυτές κατευθύνονται.
Η Πολωνία για παράδειγμα αξιοποίησε την ανάγκη ενίσχυσης της άμυνας για να συνάψει συμφωνίες με αμερικανικές και κορεατικές εταιρείες, απαιτώντας από την αρχή μεταφορά τεχνολογίας και συμπαραγωγή, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και εξαγωγικό προσανατολισμό.
Παρά το μικρό της μέγεθος, η Σουηδία επένδυσε συστηματικά στην καινοτομία, με αποτέλεσμα η Saab να αναπτύξει το μαχητικό Gripen, ανταγωνιζόμενη κολοσσούς της αεροναυπηγικής. Η επιτυχία βασίστηκε σε μακροχρόνια χρηματοδότηση R&D και σε σταθερή πολιτική στήριξη.
Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ισραήλ ανέπτυξε ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα που συνδέει στρατό, πανεπιστήμια και ιδιωτικές εταιρείες. Οι τεχνολογίες που παράγονται έχουν συχνά διπλή χρήση, τροφοδοτώντας και τον πολιτικό τομέα. Το αποτέλεσμα είναι μια ισχυρή αμυντική βιομηχανία που κατατάσσεται στις κορυφαίες παγκοσμίως, με σημαντικές εξαγωγές.
Οι δύο μεγαλύτερες ευρωπαϊκές δυνάμεις Γαλλία και Γερμανία έχουν επενδύσει σε διεθνείς κοινοπραξίες όπως η Airbus και η MBDA.
Φυσικά, ακόμα πιο τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η Τουρκία που οι ευρωπαίοι την θεωρούν αναπόσπαστο κομμάτι της στρατηγικής ασφαλείας της περιοχής. Οι αμυντικές εξαγωγές της Τουρκίας έφτασαν σε νέα ρεκόρ, με 7,1 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024, σημειώνοντας σημαντική αύξηση σε σύγκριση με προηγούμενα χρόνια και αναδεικνύοντας την Τουρκία ως βασικό παίκτη στην παγκόσμια αμυντική βιομηχανία.
Το στοίχημα της Ελλάδας
Η Ευρώπη αποφάσισε το προηγούμενο διάστημα κάτω από την πίεση των γεγονότων έστω και καθυστερημένα να επανεξοπλιστεί και να αποκτήσει αυτονομία. Η Ελλάδα λοιπόν έχει μπροστά της μεγάλες προκλήσεις το αμέσως επόμενο διάστημα και για να ξεπεράσει το «μετέωρο βήμα», χρειάζεται μια ολοκληρωμένη στρατηγική.
Στελέχη της αγοράς τονίζουν ότι το κλειδί θα είναι οι συμπράξεις με μεγάλους ευρωπαϊκούς και διεθνείς ομίλους και σε αυτό θα παίξει το 25% συμμετοχή των ελληνικών εταιρειών αν και παραμένει υπόσχεση χωρίς να έχει νομοθετηθεί και διευκρινιστεί πως ακριβώς θα υλοποιηθεί. Μόνο έτσι θα αποκτήσει η ελληνική βιομηχανία πρόσβαση σε τεχνογνωσία και θα ενταχθεί σε γραμμές παραγωγής που μπορούν να σταθούν ανταγωνιστικά.
