Σε σημείο καμπής για την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων έχει μετατραπεί η αυριανή συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, καθώς αναμένεται να φανεί ποια είναι τα πραγματικά περιθώρια στην προσέγγιση των δύο χωρών, στη βάση της Διακήρυξης των Αθηνών και της περιόδου «ήρεμων νερών» στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Ωστόσο, oι δύο ηγέτες συναντώνται σε μια περίοδο που οι δύο χώρες έρχονται ξανά αντιμέτωπες με τα αδιέξοδα που εμποδίζουν την πρόοδο του ελληνοτουρκικού διαλόγου, καθώς η Άγκυρα επιχειρεί να επαναφέρει τις διαχρονικές της θέσεις για το Αιγαίο, πιέζοντας την Αθήνα επί του πεδίου.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη μάχη των Navtex οδηγεί εύλογα στο συμπέρασμα πως η Τουρκία επιλέγει να προτάξει ξανά με ηχηρό τρόπο την αναθεωρητική της πολιτική για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο, ενώ παράλληλα επαναφέρει το αφήγημα περί αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών.
Συνεπώς, έπειτα από ένα μεγάλο διάστημα στη διάρκεια του οποίου ο διάλογος είχε παγώσει και η πολιτική των «ήρεμων νερών» δέχεται σοβαρά πλήγματα, οι δύο ηγέτες θα έχουν την ευκαιρία να διερευνήσουν εάν υπάρχουν περιθώρια για ουσιαστική πρόοδο στον διάλογο στο άμεσο μέλλον.
Η στρατηγική της Τουρκίας να προσέλθει στη συνάντηση έχοντας βάλει με ένταση ξανά στο τραπέζι τις μαξιμαλιστικές της διεκδικήσεις αυξάνει το ενδιαφέρον και μοιραία αναγκάζει την Αθήνα να προετοιμαστεί για όλα τα ενδεχόμενα.
Παρότι δεν έχει διαρρεύσει κάποια συγκεκριμένη ατζέντα, όπως είναι εύλογο, αναμένεται να τεθούν τα βασικά ζητήματα που έχουν απασχολήσει τις δύο πλευρές του Αιγαίου το τελευταίο διάστημα όπως η συμμετοχή της χώρας στο SAFE και η ελληνική στάση απέναντι στο casus belli, το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου (GSI) και, φυσικά, η διαχρονική ελληνοτουρκική διαφορά της οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών (Υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ).
Σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή της Τουρκίας στο νέο αμυντικό δόγμα της Ε.Ε. μέσω του μηχανισμού SAFE είναι σαφές πως θα τεθεί το ζήτημα της απειλής βέτο που έχει θέσει επανειλημμένως ο Έλληνας πρωθυπουργός, κάτι που έχει εκνευρίσει την τουρκική διπλωματία, αλλά και τον Τούρκο πρόεδρο, που έχει στηλιτεύσει αρκετές φορές τη στάση της Ελλάδας.
Ως γνωστόν, από την ελληνική πλευρά, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει ξεκαθαρίσει ότι θα ασκήσει βέτο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αν η Άγκυρα δεν αποσύρει το casus belli σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. - μια από τις μεγαλύτερες εκκρεμότητες στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Συνεπώς, πρόκειται για μια δύσκολη εξίσωση που η λύση της παραμένει άγνωστη και μένει να φανεί εάν μετά το ραντεβού των ηγετών θα υπάρξει κάποια εξέλιξη στο ζητήματα.
Η συνάντηση έρχεται έπειτα από δέκα μήνες συνεχών αναβολών του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας, με τις δύο πλευρές να εξακολουθούν να έχουν αποκλίνουσες θέσεις στην οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών και διαφορετική αντίληψη για την ατζέντα των διαφορών. Επιπλέον, πραγματοποιείται λίγες ημέρες μετά την ένταση που προκάλεσε η προαναγγελία εξόδου του ωκεανογραφικού «Πίρι Ρέις» στο Αιγαίο.
Ο τόνος της συνάντησης, η διάρκειά της και, φυσικά, το περιεχόμενο των συνομιλιών θα αποτυπώσουν τις πραγματικές προθέσεις της Άγκυρας για το αν είναι διατεθειμένη να διατηρήσει την ηρεμία στο πεδίο.
Ωστόσο, δεν θα πρέπει να λησμονείται πως το τελευταίο διάστημα συζητείται και στις δύο πλευρές του Αιγαίου και η αιρετική άποψη που υποστηρίζει ότι η ένταση στο Αιγαίο θα μπορούσε δυνητικά να οδηγήσει πιο κοντά σε συμφωνία για προσφυγή σε διεθνές διαιτητικό δικαστήριο για τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών (υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ).
Ωστόσο, κάτι τέτοιο μοιάζει πρώιμο και οι εξελίξεις των επόμενων ημερών πιθανόν να αποτελέσουν τον οδικό χάρτη για το μέλλον.
Μάλιστα, δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι μια ενδεχόμενη συμφωνία για προσφυγή στη Χάγη θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος ενός σύνθετου πλέγματος που δημιουργείται στην Αν. Μεσόγειο μετά το ενδιαφέρον της Chevron για κοιτάσματα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η επανεκκίνηση των διαβουλεύσεων Αθήνας - Τρίπολης έπειτα από 15 χρόνια, παρά την ύπαρξη του τουρκολιβυκού μνημονίου, αλλά και η σταδιακή εξομάλυνση των σχέσεων Άγκυρας - Καΐρου, δημιουργούν συνθήκες για μια ευρύτερη συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών, προκειμένου να προχωρήσουν οι ενεργειακές επενδύσεις.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, «αγκάθι» παραμένει το τουρκολιβυκό μνημόνιο, με την Αθήνα όμως να ευελπιστεί πως η ενεργότερη ανάμειξη του αμερικανικού παράγοντα σταδιακά θα αναγκάσει την Άγκυρα να απόσχει από την αντίληψη πως το μνημόνιο παραμένει ισχυρό και δεδομένο για τις εξελίξεις στην περιοχή.
Εξάλλου, ο πρωθυπουργός πρόσφατα στη συνέντευξή του στον Νίκο Χατζηνικολάου επανέλαβε την πάγια θέση της κυβέρνησης ότι η Αθήνα επιδιώκει να διατηρηθούν οι ανοικτοί δίαυλοι, προσθέτοντας ωστόσο ότι «θα μεταφέρουμε και τις θέσεις μας με αυτοπεποίθηση και έχοντας τη βεβαιότητα ότι έχουμε το Διεθνές Δίκαιο με το μέρος μας».
Ταυτόχρονα, και δεδομένου ότι δύο μέρες μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν ο Τούρκος πρόεδρος αναμένεται να συναντηθεί με τον Αμερικανό ομόλογό του, η ελληνική διπλωματία παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες, μετά το ραντεβού μπορεί να προκύψουν σημαντικές ειδήσεις σε ό,τι αφορά την προμήθεια νέων F-16 για την Τουρκία.
Παράλληλα, στην ατζέντα θα βρεθεί το ενδεχόμενο άρσης των κυρώσεων ενάντια στη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35, κάτι βέβαια που θεωρείται αρκετά δύσκολο λόγω και της εμπλοκής του Κογκρέσου στην υπόθεση.
Συνεπώς, για την ελληνική κυβέρνηση το ραντεβού ανάμεσα στον Τούρκο πρόεδρο και στον «πλανητάρχη» θεωρείται εξίσου σημαντικό με την ελληνική συνάντηση, καθώς οι ειδήσεις που θα προκύψουν θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό και τα γεγονότα στην Αν. Μεσόγειο το επόμενο διάστημα.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, το γεγονός πως ο ένοικος του Λευκού Οίκου δέχεται τον Τούρκο πρόεδρο τη δεδομένη χρονική συγκυρία αναγκάζει την ελληνική διπλωματία σε επαγρύπνηση, παρακολουθώντας στενά τις εξελίξεις.
Οι υπόλοιπες διπλωματικές επαφές
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην αμερικανική μητρόπολη, ο πρωθυπουργός θα έχει μια σειρά από επαφές με ξένους ηγέτες. Αύριο, Τρίτη, εκτός του τετ α τετ με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, θα συναντηθεί με τον Πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Χριστοδουλίδη, με τον Πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ και με τον Πρόεδρο της Υεμένης Ρασάντ Αλ-Αλίμι. Την Τετάρτη θα συναντηθεί με τον μεταβατικό Πρόεδρο της Συρίας Αχμέντ αλ Σαράα και την Πέμπτη με τον πρίγκιπα-διάδοχο του Κουβέιτ, σεΐχη Σαμπάχ Αλ Χαλίντ Αλ Χαμάντ Αλ Σαμπάχ.
Η ατζέντα του κ. Μητσοτάκη περιλαμβάνει, επίσης, συνάντηση με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, την Παρασκευή καθώς και τη δεξίωση (σ.σ.: αύριο) που παραθέτει προς τιμήν των ηγετών ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ. Επίσης, την Τετάρτη θα κάνει δύο παρεμβάσεις στον ΟΗΕ για την προστασία των ανηλίκων στο Διαδίκτυο, καθώς και για την τεχνητή νοημοσύνη και τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Την ίδια ημέρα θα συναντηθεί και με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Το πρόγραμμα του Κυριάκου Μητσοτάκη περιλαμβάνει, επίσης, συναντήσεις με επενδυτές και με εκπροσώπους μεγάλων εταιρειών στους τομείς της ενέργειας, της άμυνας και της φαρμακοβιομηχανίας, καθώς και συναντήσεις με εκπροσώπους μεγάλων αμερικανο-εβραϊκών οργανώσεων.
Credits: Dimitris Papamitsos
