Πρόταση που θα επιτρέπει σε νέες χώρες να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου εξετάζει το μπλοκ, σε μια προσπάθεια να ξεπεραστεί το βέτο της Ουγγαρίας και άλλων χωρών στην ένταξη της Ουκρανίας και να επιταχυνθεί η διαδικασία διεύρυνσης. Το σχέδιο - γνώση του οποίου απέκτησε το Politico - βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και, σύμφωνα με Ευρωπαίους διπλωμάτες, απαιτεί ομόφωνη έγκριση από τα κράτη-μέλη.
Η ιδέα προβλέπει ότι τα νέα μέλη θα αποκτούν πλήρη δικαιώματα μόνο όταν ολοκληρωθεί η αναθεώρηση του τρόπου λειτουργίας της ΕΕ, ώστε να είναι πιο δύσκολο για τις μεμονωμένες χώρες να ασκούν βέτο στις πολιτικές και στις κρίσιμες αποφάσεις.
Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που προωθούν χώρες υπέρ της διεύρυνσης, όπως η Αυστρία και η Σουηδία, οι οποίες επιδιώκουν να αναζωογονήσουν τη διαδικασία που έχει «παγώσει» λόγω αντιδράσεων από την Ουγγαρία και άλλες πρωτεύουσες.
Η διεύρυνση έχει καταστεί στρατηγική προτεραιότητα για την ΕΕ, εν μέσω της επεκτατικής πολιτικής του Βλαντίμιρ Πούτιν. Ωστόσο, η προοπτική αύξησης των κρατών-μελών από 27 σε 30 την επόμενη δεκαετία αποκαλύπτει βαθιές εσωτερικές διαφωνίες.
«Περιορισμένα δικαιώματα έως την ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων»
Ο πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της γερμανικής Βουλής, Άντον Χοφράιτερ, τόνισε ότι «οι μελλοντικοί υποψήφιοι πρέπει να παραιτηθούν από το δικαίωμα βέτο έως ότου εφαρμοστούν βασικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις, όπως η υιοθέτηση της ειδικής πλειοψηφίας στις περισσότερες πολιτικές αποφάσεις». Όπως είπε, «η διεύρυνση δεν μπορεί να καθυστερεί επειδή μεμονωμένα κράτη-μέλη μπλοκάρουν τις αλλαγές».
Με βάση την πρόταση, χώρες όπως η Ουκρανία, η Μολδαβία και το Μαυροβούνιο θα μπορούσαν να ενταχθούν μερικώς, απολαμβάνοντας τα οικονομικά και θεσμικά οφέλη της ΕΕ χωρίς, ωστόσο, να διαθέτουν δικαίωμα βέτο.
Σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους, το σχέδιο συζητείται ανεπίσημα μεταξύ κρατών-μελών και Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η λογική πίσω από την πρόταση είναι ότι η μερική ένταξη θα επέτρεπε πιο ευέλικτους όρους χωρίς την ανάγκη αναθεώρησης των Συνθηκών της ΕΕ — διαδικασία που θεωρείται πολιτικά αδύνατη σε πολλές πρωτεύουσες.
Εσωτερικές αντιστάσεις και διπλωματικές ανησυχίες
Παλαιότερα, οι ηγέτες της ΕΕ υποστήριζαν ότι μια τέτοια αναθεώρηση είναι απαραίτητη πριν από οποιαδήποτε νέα διεύρυνση, προειδοποιώντας ότι η είσοδος χωρών όπως η Ουκρανία θα μπορούσε να προκαλέσει θεσμικό αδιέξοδο. Οι προσπάθειες να καταργηθεί το βέτο και για τα υφιστάμενα μέλη συναντούν έντονη αντίσταση, όχι μόνο από την Ουγγαρία, αλλά και από τη Γαλλία και την Ολλανδία.
Ο Χοφράιτερ υποστήριξε ότι το νέο σχέδιο «θα διασφαλίσει πως η ΕΕ θα παραμείνει λειτουργική ακόμη και μετά τη διεύρυνση». Όπως είπε, εκπρόσωποι των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων έχουν ήδη εκφράσει «θετικά σήματα» προς αυτή την κατεύθυνση.
Αυξανόμενη απογοήτευση στα Δυτικά Βαλκάνια
Η πρόταση έρχεται σε μια περίοδο έντονης δυσαρέσκειας από χώρες που περιμένουν χρόνια να ενταχθούν, παρότι έχουν προχωρήσει σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις. Ο πρόεδρος του Μαυροβουνίου, Γιάκοβ Μιλάτοβιτς, δήλωσε στο Politico ότι «η τελευταία χώρα που μπήκε στην ΕΕ ήταν η Κροατία πριν από δέκα χρόνια — και στο μεταξύ το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε», προσθέτοντας πως «είναι καιρός να αναζωογονηθεί η ευρωπαϊκή ιδέα».
Ανάλογες ανησυχίες εξέφρασε ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Τάρας Κατσκά, ο οποίος κάλεσε για «δημιουργικές λύσεις» ώστε να προχωρήσει η διαδικασία ένταξης, τονίζοντας ότι «η αναμονή δεν είναι επιλογή». Η υποψηφιότητα της Ουκρανίας παραμένει παγωμένη λόγω του βέτο της Ουγγαρίας.
«Χρειαζόμαστε λύση εδώ και τώρα», είπε ο Κατσκά. «Η Ρωσία δοκιμάζει την ευρωπαϊκή ασφάλεια με drones — το ίδιο κάνει και υπονομεύοντας την ενότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Το πολιτικό πλαίσιο της διεύρυνσης
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει θέσει τη διεύρυνση στο επίκεντρο της στρατηγικής της ατζέντας, επιδιώκοντας ένταξη της Ουκρανίας και της Μολδαβίας έως το 2030. Παρ' όλα αυτά, τα κράτη-μέλη εμφανίζονται επιφυλακτικά, καθώς η ενίσχυση ακροδεξιών κομμάτων σε πολλές χώρες καθιστά πολιτικά δύσκολη την επέκταση της Ένωσης.
Σύμφωνα με προσχέδιο των συμπερασμάτων της συνόδου κορυφής της Πέμπτης στις Βρυξέλλες, η διεύρυνση δεν αναφέρεται καν, προκαλώντας την οργή χωρών που τάσσονται υπέρ της διαδικασίας.
Η Αυστριακή υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Κλαούντια Πλάκολμ, προειδοποίησε ότι «αν η ΕΕ δεν κινηθεί γρηγορότερα και πιο αποτελεσματικά, θα χάσει έδαφος από τρίτους παράγοντες που ήδη περιμένουν να πάρουν τη θέση της».
Προοπτικές και επόμενα βήματα
Την Τετάρτη, οι ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων – Αλβανίας, Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, Κοσόβου, Μαυροβουνίου, Βόρειας Μακεδονίας και Σερβίας – θα συναντηθούν στο Λονδίνο στο πλαίσιο της «Διαδικασίας του Βερολίνου» για την ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας ενόψει της ευρωπαϊκής προοπτικής τους.
Παράλληλα, η Κομισιόν ετοιμάζεται να παρουσιάσει το νέο πακέτο διεύρυνσης, που θα περιλαμβάνει πρόταση θεσμικών μεταρρυθμίσεων ώστε η ΕΕ να είναι έτοιμη να υποδεχθεί νέα μέλη.
