«Τ' Απεράθου», όπως ονομάζουν οι ντόπιοι το χωριό τους με το διακριτό γλωσσικό ιδίωμα, δεσπόζει στο όρος Φανάρι. Σεβαστό του τέκνο ο Μανώλης Γλέζος, χάρις στον οποίον δημιουργήθηκε -στη μνήμη του αδελφού του- η μεγαλύτερη Δημοτική Βιβλιοθήκη των Κυκλάδων. Στενά δρομάκια και στεγαστά προβάλλουν στον περίπατό μας, σε ένα χωριό που αποπνέει πολιτισμό.
Με ξεναγούς μας τους μαθητές και τις μαθήτριες του Δημοτικού Σχολείου Φιλωτίου, περπατάμε σε αυτό το ζωντανό χωριό της Νάξου, το μεγαλύτερο των Κυκλάδων. Τα παιδιά μιλούν για την ξεγνοιασιά και την ασφάλεια που νιώθουν στον τόπο τους, ενώ υπερήφανα μας φέρνουν σε επαφή με το παρελθόν του, μέσα από τα αποκατεστημένα εργαστήρια και χώρους δουλειάς της παλιάς αγοράς στον Φασολά.
Η ναξιακή σμύριδα υψηλής ποιότητας είναι ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά ορυκτά, ενώ τα ορυχεία του νησιού μεταξύ Απειράνθου και Κορώνου είναι μοναδικά στην Ευρώπη. Άνθρωποι που εργάστηκαν εκεί, μέσα στις στοές, μιλούν για την εμπειρία και την ιστορία μιας πλουτοπαραγωγικής πηγής που «έζησε» πολλά χωριά επί πολλές δεκαετίες.
Με παγκόσμιους τίτλους στο παλμαρέ του, ο Ελληνογερμανός windsurfer Λέναρτ Νόιμπαουερ έχει κάνει τη Νάξο... σπίτι του. Ταξιδεύει, διακρίνεται, δαμάζει τα κύματα και τον αέρα με τη σανίδα και το πανί του και επιστρέφει πάντα στο νησί που τον γαλούχησε και αγάπησε. Η κουβέντα μαζί του είναι απολαυστική.
Απαιτητικό το δέντρο της κιτριάς στην καλλιέργειά του, προσφέρει όμως γενναιόδωρα το εκχύλισμα από τα φύλλα του για την παρασκευή ενός ξακουστού τοπικού ηδύποτου, του «κίτρου Νάξου».
