Πλησιάζουνε τα Χριστούγεννα και δεν είναι δυνατό να μην αφιερώσουμε μια ταπεινή μας αναφορά στον «άγιο των νεολληνικών γραμμάτων», στον πρύτανη των διηγηματογράφων, ποιητή, υμνογράφο και ψάλτη.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης λοιπόν, γιός του ευλαβικού πολυτέκνου ιερέα Αδαμαντίου γεννήθηκε στην Σκιάθο το έτος 1851. Το οικογενειακό του περιβάλλον, ένα αληθινά ορθόδοξο, χριστιανικό, πιστότατο στην παράδοση της ορθοδοξίας και ζωής, του έδωσε τη δυνατότητα να ανατραφεί με ιδιαίτερη επιμέλεια και φροντίδα.
Ύστερα από τις εγκύκλιες σπουδές του στο Δημοτικό, στο τότε σχολαρχείο και το γυμνάσιο, ήλθε στην Αθήνα και ξεκίνησε σπουδές στην Φιλολογία. Όμως δυστυχώς δεν τις τελείωσε, γιατί ασχολήθηκε περισσότερο με τη μελέτη ξένων γλωσσών και τη συγγραφή.
Από πάρα πολύ νωρίς έγραφε στίχους, μετάφραζε κείμενα, έγραφε πεζά και δημοσιογραφούσε. Βέβαια η κυρίως παραγωγή του όμως ήταν διηγήματα, τα οποία αριθμούνται περίπου σε διακόσια.
Την όλη έμπνευση του και το βίωμά του, σ΄όλα σχεδόν τα έργα του τα χαρακτηρίζει τ΄άρωμα της ορθοδόξου πίστεως, και την αγάπη του στην Ελλάδα. Δεν μίσησε ποτέ την Ευρώπη. Σπούδασε, όπως προαναφέραμε, γλώσσες ευρωπαϊκές, όμως ποτέ δεν αγάπησε το ευρωπαϊκό δυτικό πνεύμα, το δίχως ορθόδοξο αλήθεια και ζωή. Παρέμεινε ο καθαρός και ξάστερος, ο γνήσιος ο συνεπής ορθόδοξος χριστιανός, που έζησε και τίμησε την Ρωμιοσύνη.
Η παραμονή του για μεγάλο διάστημα στο ΄Αγιο Όρος, τον βοήθησε να καλλιεργήσει την μεγάλη του αγάπη για την παραδοσιακή γνήσια λατρεία, στο τυπικό των ιερών ακολουθιών, στην αγρυπνία, την άσκηση, την νοερή προσευχή.
Τα διηγήματά του είναι γεμάτα αναμνήσεις, από τις εκκλησιαστικές τελετές και από μορφές θρησκευόμενες, σε μια γενικότερη μάλιστα βάθους ψυχής, στην τάξη και την ευπρέπεια της ορθόδοξης λατρευτικής ζωής.
Ήξερε τέλεια Αγία Γραφή, πατέρας, ακολουθίες και τυπικό θείας λατρείας. Μοναδικός γνώστης των δογμάτων, και δεν θεωρούσε υποτιμητικό να φέρνει μέσα στα έργα του όλο αυτόν τον κόσμο τον ελληνοχριστιανικό και τα ορθόδοξα βιώματά του, ( σαν συγγραφέας ύμνων και ακολουθιών ).
Εκείνο που θα πρέπει να τονίσουμε αλλά και να υπογραμμίσουμε περισσότερο, είναι το ότι ο «Κύρ – Άλέξανδρος», υπηρέτησε με συνέπεια, περίσσια αγάπη, με αφοσίωση, το ιερό αναλόγιο του ορθοδόξου ναού.
Όταν ήλθε στην Αθήνα ζήτησε να μάθει που γίνονται αγρυπνίες. Του υπέδειξαν τον Άγιο Ελισαίο, τα μάτια του άστραψαν και η διαθεσή του γιγαντώθηκε. Πήγε εκεί και στην αρχή βοηθούσε τον ψάλτη. Αργότερα εκείνος έγινε ο πρώτος ψάλτης της εκκλησίας που προαναφέραμε. «Εψάλαμεν τον άμωμον, όπως συνηθίζεται είς ΄Αγιον Όρος», έλεγε συχνά, δείχνοντας πόσο ευχαριστημένος ήταν ο ίδιος συνεχίζοντας την παράδοση του νησιού του μέσα στην πρωτεύουσα της χώρας.
Στην ίδια πάντα εκκλησία το αριστερό αναλόγιο το διακονούσε ο άλλος μεγάλος διηγηματογράφος αλλά και ευλαβέστατος ιεροψάλτης Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, καταγόμενος και αυτός από την Σκιάθο. (Εδώ χρειάζεται να σημειώσουμε πως, συνέψαλε κοντά τους και ο στις συνειδήσεις «ημών» των Παριανών και όχι μόνο, αναγνωριζόμενος Άγιος Φιλόθεος Ζερβάκος, Καθηγούμενος της Ιεράς κοινοβιακής Μονής «Ζωοδόχου Πηγής» Λογγοβάρδας ).
Το σπουδαιότερο όμως για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, ήταν η γνωριμία του με τον αγαθό και αγιασμένο ιερέα του Αγίου Ελισαίου, τον Άγιο Νικόλαο τον Πλανά, ( τον εκ της Νάξου καταγόμενο ).
Έβλεπε στον ιερέα Νικόλαο Πλανά, τον απλοϊκό ποιμένα των απλών προβάτων, το πλήρωμα της γραφής. «Ως μέγας ο ευρών σοφίαν! Αλλ΄ουκ έστιν υπέρ τον φοβούμενο τον Κύριον». [Σοφία Σειράχ ]. Αυτή την ενσάρκωση τον όσων πίστευε για τον ορθόδοξο κληρικό. Γι΄αυτό πρόσφερε, ψυχή και την καρδιά του σε μια ολοκληρωτική υποταγή στον αληθινό, γνήσιο και αγιασμένο ποιμένα.
Ο άγιος Νικόλαος Πλανάς παραδειγμάτιζε τον Παπαδιαμάντη, και ο «Κύρ- Αλέξανδρος» έπαιρνε διδάγματα και πνευματικά εφόδια για να προσφέρει στη λατρεία, στην εκκλησία, σε κάθε αναγνώστη των διηγημάτων του.
Δεν διάλεξε αυτός, ο Χριστιανός και υπηρέτης του γραπτού λόγου, κανένα μεγαλοσχήμονα, κανένα ταλαντούχο κληρικό με επίκτητα χαρίσματα, διάλεξε και στάθηκε κοντά του, στον ταπεινό Άγιο Νικόλαο Πλάνα, τον έχοντα ψυχή «νηπίου», [ ότι νήπιος υπάρχει και των τοιούτων εστίν η βασιλεία των ουρανών ].Μέγας Βασίλειος.
Μ΄αυτή του ακριβώς την απλότητα έζησε μοναδικές στιγμές στο αναλόγιο και στην γενικότερη λατρευτική ζωή.
Τελειώνοντας το πόνημα αυτό, εγώ ο ταπεινός γραφέας με τα λίγα κολλυβογράμματα, προσπάθησα να σκιαγραφήσω τον άνδρα – συγγραφέα – ψάλτη και ευσεβέστατο άνθρωπο.
Θα παραθέσω όμως αυτούσιο τμήμα από το Ζ! Κεφάλαιο του βιβλίου Π.Β.ΠΑΣΧΟΥ « Ο Φτωχός ΄Αγιος » αυτούσιες κατά την γραφήν τις τελευταίες στιγμές της επίγειας ζωής του.
«Ήταν η παραμονή του θανάτου του και ως τις ειρωνία του ανηγγέλθη η απονομή της παρασημοφορίας του δια του Σταυρού του Σωτήρος. Την εσπέραν της 2ας Ιανουαρίου, (έτους 1911), παραμονή του θανάτου του, «Ανάφτε ένα κερί,» είπε, «φέρτε μου ένα βιβλίο» ( Σημ. δηλ. εκκλησιαστικό βιβλίο). Το κηρίον ηνάφθη. Επρόκειτο δε να έλθη και το βιβλίον. Αλλά πάλιν αποκαμών ο Παπαδιαμάντης είπεν. «Αφήστε το βιβλίον απόψε θα είπω όσα εν-θυμούμε άπ΄έξω». Και ήρχισεν ψάλλων, τρεμουλιαστά « Την χειράν σου την αψαμένην...», (Σημ.είναι τούτο το τροπάριον εκ των Ώρών της παραμονής των Φώτων). Αυτό ήτο και το τελευταίον ψάλσιμο του Παπαδιαμάντη, όστις την ιδίαν νύκτα, κατά την 2αν μετά το μεσονύκτιο όταν εξημέρωνε η 3η Ιανουαρίου, παρέδωκε την ψυχήν του είς χείρας του Πλάστου».
Ο Μακαριστός Γέροντας Φιλόθεος Ζερβάκος, κλείνοντας τον επίλογον του προανεφερθέντος βιβλίου του Π.Β.Πάσχου με τον τίτλον « Ολίγα Λόγια αληθινά δια τον Χριστιανικόν βίον του αειμνήστου Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη» με ημερομηνία 5-10-1975 γράφει.
« Εγύρισα σχεδόν όλας τας Μονάς της Ελλάδος, του Άγίου Όρους, της Παλαιστίνης, του Σινά. Ευρήκα καλογήρους, ιερομονάχους, μοναχούς, αλλά πτωχούς ακτήμονας ωσάν τον Παπαδιαμάντην πάνυ πολύ ολίγους. Δίκαια η ονομασία και αρμόδιος που του έδωσαν, Παπαδιαμάντης ο κοσμοκαλόγηρος. Εγώ του απονέμω την ονομασία, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, σοφός, εκλεκτός, άριστος και κορυφαίος των λαογράφων της νεωτέρας Ελλάδος. Η δε μνήμη αυτού ε ί η α ί ω ν ί α κ α ί α ξ ι ο μ α κ ά ρ ι σ τ ό ς.»
Φέτος έχουν περάσει ακριβώς εκατό χρόνια από τον θάνατό του και οι πνευματικοί γενικά άνθρωποι, ( μέγιστοι και απλοί ), δεν τον έχουν ξεχάσει. Μα ζούμε σε καιρούς δύσκολους αλλοτριωμένους και πονηρούς. Η πνευματική πενία συναγωνίζεται την οικονομική, και η απιστία των καιρών μας εξανεμίζει την ελπίδα, κυριολεκτικά ζούμε μέρες κόλασης.
Οι θεσμοί γίνονται «παίγνιον» των δοκούντων μάλιστα περιρέουσας αμπελοσοφίας και η αξία της Δημοκρατίας «κιβδηλίζεται».
Άμοιρη ευθυνών, η εξουσία παραπαίει, σε τεχνάσματα εντυπωσιασμού και κακοποιά στοιχεία, μας κατακλέπτουν το μόχθο της καθημερινότητας και το βιός μας, με αφαίρεση ακόμα της ζωής συνανθρώπων μας, δυστυχώς όχι λίγες φορές.
΄Ομως ελπίζουμε γιατί μπορούμε ν΄ανατρέψουμε αυτές τις δύσκολες καταστάσεις, όταν μνημονεύουμε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και Διονύσιο Σολωμό, αυτά τα δύο σπουδαία πρόσωπα μας δίδαξαν Σταυρού Δύναμη και Χριστού Ανάσταση!! Σύν Παναγιά Κυρά!! «Όποιος δεν καταλαβαίνει, δεν ξέρει τη ζητά και τι γυρεύει», ζώντας μακριά από την ιστορία του τόπου του και δεν ακούει ποτέ την θύελλα, τους τριγμούς, την αγανάκτηση των αδυνάτων, αλλά και τα καλέσματα για έννομη αντίδραση μπροστά στ΄αυξανόμενα κρούσματα αυθαιρεσίας των αφεντάδων τοποτηρητών, δεχομένοι «έξωθεν» τας εντολάς και τα μνημόνια δίχως κάν συζήτηση.
Μένουμε όμως κωφοί στις «αγιασμένες φωνές», από τους τάφους των προγόνων και το βροντερό σάλπισμα της ιστορίας για αντίσταση, σ΄ώρες δύσκολες που γροικά η συμφορά και οι οχτροί ορμούν στο κάστρο, γυρεύοντας να βρούν την «κερκόπορτα», μήπως κατά-φέρουν και ορμήσουν μέσα.
Κι΄όπως είπε ο Θεόδωρος Δεληγιάννης: «Κάθε εθνικό οικοδόμημα, επομένως και το Ελλη- νικό πρέπει να θεμελιωθεί πάνω σε τρείς στύλους, της θρησκείας, της παιδείας, και της δικαιοσύνης».
Μήπως Κύριοι της Εξουσίας και των μνημονίων έχετε την στοιχειώδη υποχρέωση να μας ενημερώσετε αν ισχύουν τα παραπάνω στην πατρίδα μας; Κι αν όχι γιατί..Τ ι ς π τ α ί ε ι;
Μέλος του μητρώου
