Κάναμε μια πρόταση σε εκπαιδευτικούς σχολείων της Πάρου να δημιουργηθεί καινούριο ενδιαφέρον για την ελληνική ποίηση και με το «Άξιον Εστί» ως βασικό εμπνευστικό κείμενο να ζητήσουμε απ' τα παιδιά μια εκ νέου απασχόληση με τον ποιητικό λόγο. Ίσως έτσι λάβουμε πάλι από εκεί νέες δυνάμεις και νέες ελπίδες. Πρόκειται για πρόταση «μόχλευσης» της ποίησης με μοχλό το «Άξιον Εστί».
Χρησιμοποιούμε τον όρο «μόχλευση» δανειζόμενοι τη λέξη από την οικονομία. Εκείνο που θέλουμε είναι ένα παιχνίδι με την ποίηση στο οποίο βασικό ρόλο θα έχουν τα παιδιά. Να σκεφθούν και να μας πουν τι εκφράζει η ποίηση και ποιο το νόημά της και να μας δώσουν τα δικά τους τολμήματα δημιουργίας.
Ένα: Πού αποσκοπούμε
Σκοπός των εκδηλώσεων είναι να δημιουργηθεί στα παιδιά ένας προβληματισμός και μια έμπνευση για την ποίηση και να ξαναπροσεχτεί το «Άξιον Εστί», ποίημα που κυρίως, εκτός των άλλων, δίνει τα τοπία των Κυκλάδων με τα ακούσματα και τις οσμές τους. Σε δεύτερο επίπεδο μπορούμε να δούμε τους μελλοντικούς ποιητές μέσα από ερ-γασίες μαθητών, τους ζωγράφους, τους φωτογράφους, τους μουσικούς και όσους έχουν ταλέντο στην απαγγελία. Με βάση το μεγάλο συνθετικό ποίημα τα παιδιά θα κληθούν να γράψουν κάτι δικό τους, να απαγείλουν, να τραγουδήσουν, να σχεδιάσουν.
Δύο: Οι φορείς
Τα σχολεία που θα δηλώσουν συμμετοχή, οι φιλόλογοι, οι μου-σικοί και άλλοι που θα λάβουν μέρος ενδιαφερόμενοι για την ποίηση, ο Χρίστος Γεωργούσης από τον «Αρχίλοχο», η Αθηνά Περαντινού από το Ινστιτούτο μουσικής τζαζ και άλλοι που θα παρουσιαστούν στη συ-νέχεια να συνδράμουν αυτή την προσπάθεια.
Τρία: Τι μπορεί να γίνει μέσα στις τάξεις
Το έργο αυτό το αναλαμβάνουν οι καθηγητές και στο σημείο που θα χρειαστεί εθελοντές βοηθοί (Χρ. Γεωργούσης, Ν. Σαρρής, Τζέφρυ Κάρσον, Δήμητρα Σοφιανού κ.ά.).
Α) Παρουσιάζεται το ποίημα «Άξιον Εστί» στις τάξεις του σχο-λείου (στα τμήματα). Παρουσιάζονται μελοποιημένα κομμάτια του έρ-γου.
Β) Γίνεται μια πρώτη συζήτηση στις τάξεις για την ελληνική ποίηση από τα χρόνια του Όμηρου μέχρι τις μέρες μας. Γίνεται ανα-φορά στον «Αρχίλοχο» τον Πάριο. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί το βι-βλίο για τον ποιητή που υπάρχει στις σχολικές βιβλιοθήκες. Για τον καθηγητή υπάρχει και το βιβλίο των Πρακτικών του Διεθνούς Συνε-δρίου του 2005, που έγινε στην Πάρο.
Γ) Καλούνται οι μαθητές να ψάξουν μέσα στο «Άξιον Εστί» και να βρουν τι από τις Κυκλάδες και τι από την Πάρο ιδιαίτερα έδωσαν έμπνευση και εικόνες στον ποιητή. Η περισσότερη εργασία μπορεί να αρχίσει στην τάξη, αλλά θα ολοκληρωθεί στο σπίτι και τα παιδιά μπο-ρεί να έχουν βοήθεια από άλλους (γονείς, φίλους).
Δ) Καλούνται οι μαθητές να ψάξουν όλα όσα αναφέρονται σε ακουστικές και οσφρητικές εντυπώσεις που βρίσκονται στο έργο.
Ε) Αναζητείται η ομοιότητα στο έργο του Αρχίλοχου και στο έρ-γο του Ελύτη. Εδώ θα μπορούσε να επικεντρωθούμε στο ότι από τότε μέχρι σήμερα η ποίηση ουσιαστικά δεν άλλαξε. Ο ποιητής εξομολογείται τον καημό του, τα συναισθήματά του. «Ψωμί, καημός αγάπη» λέει ο Ελύτης. Μένουν ίδια αυτά!
Στ) Αναζητείται η έννοια της ποίησης. Βοηθούμαστε και από τα τραγούδια και τη μουσική. Αξίζει να σημειώσουμε τις απόψεις των παιδιών, πριν τα βοηθήσουμε να ολοκληρώσουν τις ιδέες που ήδη έ-χουν.
Ζ) Αναζητείται τι θα μπορούσε να φωτογραφηθεί ή να ζωγραφι-στεί από τις εικόνες του έργου. Εδώ μπορεί να βοηθήσουν οι καθηγη-τές αισθητικής αγωγής.
Η) Ζητείται απ' όσους μαθητές επιθυμούν να γράψουν ένα ποίημα δικό τους, εμπνευσμένοι από το «Άξιον Εστί» ή από άλλη πηγή. Πολλοί μαθητές γράφουν και ίσως ήδη έχουν κάτι έτοιμο, αλλά διστά-ζουν να το ανακοινώσουν. Μπορούμε να τους ενθαρρύνουμε.
Τέσσερα: Τι μπορεί να γίνει σε εκδρομές
1. Να παρατηρηθούν τα είδη της χλωρίδας που περιγράφονται από τον ποιητή (Να το σπαράγγι, να ο ριθιός και το σγουρό περσέμο-λο, το τζεντζεφύλλι και το πελαργόνι, ο στύφνος και το μάραθο).
2. Να παρατηρηθούν τοπία διάφορα.
3. Να βρεθούν μερικά σημεία που αναφέρονται στο έργο (λ.χ. οι βρύσες της Μαντώς Μαυρογένους στην Παροικιά, η περιγραφή των νησιών και άλλα).
Πέντε: Τι μπορεί να γίνει σε αίθουσα εκδηλώσεων
1. Έκθεση φωτογραφιών ή παρουσίαση από υπολογιστή.
2. Έκθεση ζωγραφικής με κάποια τοπία που περιγράφονται στο έργο.
3. Απόδοση με απαγγελία ορισμένων στίχων.
4. Απόδοση με μουσική από κάποια όργανα. Θα πρέπει να εν-θαρρυνθούν μαθητές που έχουν κλίση στο τραγούδι κι εδώ μπορεί να βοηθήσει ο μουσικός του σχολείου.
5. Διαβάζονται οι γνώμες των μαθητών σχετικά με την ποίηση.
6. Βιντεοσκοπείται η εκδήλωση και αναρτάται στο διαδίκτυο.
Έξι: Μεταφορά της εκδήλωσης
Εδώ θα πρέπει να γίνει συζήτηση με την Ελισάβετ Παπαζώη και με όσα σχολεία λάβουν μέρος στις εκδηλώσεις. Η εκδήλωση εκτός από την αίθουσα κάθε σχολείου μπορεί να παρουσιαστεί στην αίθουσα του «Αρχίλοχου», στην αίθουσα του «Νηρέα» και στο Πάρκο της Νάουσας.
Επτά: Πρώτος προγραμματισμός
1. Επίσκεψη στα σχολεία των εμπνευστών του προγράμματος (Χρ. Γεωργούσης, Αθηνά Περαντινού) και συζήτηση με τους καθηγη-τές.
2. Συζήτηση με τους καθηγητές και τους άλλους που θα λά-βουν μέρος. Τεχνικά ζητήματα και λεπτομέρειες.
3. Ο κάθε καθηγητής διαλέγει ένα ή δύο τμήματα και εργάζεται μ' αυτά. Αναθέτει σε μαθητές να γράψουν κάτι ή να σχεδιάσουν. Αφού προηγουμένως στην τάξη έχει προβληθεί το «Άξιον Εστί» κι έχουν γίνει όλες οι προετοιμασίες.
4. Μαζεύονται οι εργασίες των παιδιών. Γίνεται στην τάξη (στο τμήμα) μια εκδήλωση με βάση αυτές τις εργασίες.
5. Γίνεται αργότερα στο κάθε σχολείο που δηλώνει συμμετοχή εκδήλωση με βάση όλες τις εργασίες.
6. Γίνεται μια συνολική εκδήλωση με όλα τα σχολεία στο Πολυ-γωνικό ή στον «Αρχίλοχο» ή στο θέατρο του Λυκείου Παροικιάς με όλες τις εργασίες. Η εκδήλωση βιντεσκοπείται και στέλνεται στο δια-δίκτυο.
7. Ιδιαίτερα δίνεται προσοχή στο καλό ποίημα των μαθητών, στην καλή απαγγελία, στο καλό τραγούδι, στο καλό σχέδιο.
Οκτώ: Τεχνικά μέσα
Το κάθε σχολείο πρέπει να διαθέτει μερικά αντίτυπα του «Άξιον Εστί», το βιβλίο των Πρακτικών του Συνεδρίου, το βιβλίο για τον Αρχίλοχο τον Πάριο, την ταινία με τη συναυλία του «Άξιον Εστί», ένα απλό μηχάνημα μουσικής και αν είναι δυνατό τηλεόραση και βίντεο με την παρουσίαση του έργου. Εδώ μπορεί να βοηθήσουν οι γονείς ή άλλοι εθελοντές. Γίνεται όμως και η μουσική των συναυλιών του «Άξιον Εστί» να ακουστεί στο σχολείο στην αίθουσα των υπολογιστών από το youtube. Οι μαθητές που διαθέτουν υπολογιστή μπορούν επίσης να ακούσουν τη μουσική του έργου από το διαδίκτυο.
Εννιά: Συμπληρωματικά
Μετά τη συνάντηση με τους καθηγητές των σχολείων θα δια-μορφωθεί ένα πληρέστερο πρόγραμμα δράσης. Η διαδικασία θα απαι-τήσει μερικές ώρες στο μάθημα των Ελληνικών κυρίως, μπορεί να χρησιμοποιηθούν κάποια κενά, οι μαθητές θα αναλάβουν εργασίες στο σπίτι και ο χρόνος των παρουσιάσεων θα είναι μετά το Πάσχα. Επο-μένως δίνεται αρκετός χρόνος και από την άλλη το πρόγραμμα δεν θέτει υψηλές προσδοκίες. Καλό επίσης και αποδοτικό θα είναι να γί-νουν μια ή δυο συναντήσεις των καθηγητών και των άλλων που θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα.
Το Ινστιτούτο τζαζ μουσικής που θα λάβει μέρος στο πρόγραμμα θα φροντίσει για τη βιντεοσκόπηση της κεντρικής εκδήλωσης και για την βοήθεια χορηγών, ώστε να πραγματοποιηθεί εκδρομή στην Πάρο των όσων θα συμμετάσχουν ή εκδρομή στη Δήλο. Αν υπάρξουν δημιουργίες των παιδιών θα γίνει προσπάθεια να μελοποιηθούν οι πέντε καλύτερες από τους μουσικούς του Ινστιτούτου.
Δέκα: Μέγιστο και ελάχιστο
Το μέγιστο δεν είναι εύκολο να το λογαριάσουμε από τώρα. Το να βρούμε δυο ταλέντα στην ποίηση κι άλλα δυο στην απαγγελία, το να γίνει μια αναστάτωση γύρω από το «Άξιον Εστί» και την ποίηση, το να εμπνευστούμε ξανά και ξανά μαθητές και δάσκαλοι, το να μπούμε όλοι στα μυστικά της ποιητικής δημιουργίας θα μπορούσε να είναι το μέγιστο. Το ελάχιστο θα είναι να υπάρξει μια γενικότερη συγκίνηση γύρω από την ανεξάντλητη ελληνική ποίηση, να μνημονεύσουμε τον Αρχίλοχο τον Πάριο, να ξαναδούμε μερικούς σπουδαίους στίχους από το «Άξιον Εστί» και να το ξανατραγουδήσουμε όσοι τα καταφέρνουμε ή να το ακούσουμε μια ακόμα φορά πιο έτοιμοι, πιο ώριμοι.
Μετά τη συνάντηση με τους καθηγητές των σχολείων θα δια-μορφωθεί ένα πληρέστερο πρόγραμμα δράσης. Η διαδικασία θα απαι-τήσει μερικές ώρες στο μάθημα των Ελληνικών κυρίως, μπορεί να χρησιμοποιηθούν κάποια κενά, οι μαθητές θα αναλάβουν εργασίες στο σπίτι και ο χρόνος των παρουσιάσεων θα είναι μετά το Πάσχα. Επο-μένως δίνεται αρκετός χρόνος και από την άλλη το πρόγραμμα δεν θέτει υψηλές προσδοκίες. Καλό επίσης και αποδοτικό θα είναι να γί-νουν μια ή δυο συναντήσεις των καθηγητών και των άλλων που θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα.
Το Ινστιτούτο τζαζ μουσικής που θα λάβει μέρος στο πρόγραμμα θα φροντίσει για τη βιντεοσκόπηση της κεντρικής εκδήλωσης και για την βοήθεια χορηγών, ώστε να πραγματοποιηθεί εκδρομή στην Πάρο των όσων θα συμμετάσχουν ή εκδρομή στη Δήλο. Αν υπάρξουν δημιουργίες των παιδιών θα γίνει προσπάθεια να μελοποιηθούν οι πέντε καλύτερες από τους μουσικούς του Ινστιτούτου.
Ένδεκα: Ερωτήσεις για τα παιδιά
1. Να ρωτηθούν τα παιδιά αν υπάρχει κάποιο γραπτό δικό τους, κάποιο ποίημα που ξεχωρίζουν.
2. Να ρωτηθούν αν τους έκανε εντύπωση κάποιο ποίημα, κά-ποιοι στίχοι τραγουδιού, αν θυμούνται κάτι από μνήμης.
3. Να ρωτηθούν αν αντιλαμβάνονται και μπορούν να δώσουν την έννοια του ποιήματος (δύσκολο βέβαια, αλλά μπορεί να λάβουμε πολύ καλές απαντήσεις).
4. Να τους διαβάσουμε ποιήματα με ομοιοκαταληξία και χωρίς ομοιοκαταληξία και να ζητήσουμε σκέψεις πάνω στο θέμα. Όταν το 1963 ο φιλόλογός του σχολείου μας έκανε Κάλβο πέσαμε απ' τα σύν-νεφα όλοι που δεν παρατηρήσαμε ομοιοκαταληξία και απορήσαμε τότε που αυτό είχε θεωρηθεί ποίημα!
Δώδεκα: Ο κύκλος των χαμένων ποιητών
Το πρώτο μέρος του κινηματογραφικού έργου «Ο κύκλος των χαμένων ποιητών» είναι μια σπουδή καλή πάνω στην ποίηση. Αν το έβλεπαν τα παιδιά στα πλαίσια πολιτιστικών εκδηλώσεων θα σχημάτιζαν πιο εύκολα γνώμη για το φαινόμενο της ποίησης που τείνει να σπάσει σήμερα όλα τα καθιερωμένα δεσμά των μορφών και των σχημάτων.
Συμμετέχουν στο παιχνίδι αυτό εκείνοι που αγαπούν την ποίηση κι ενδιαφέρονται να σπείρουν σπόρους και όσοι θέλουν στα αλήθεια να βρουν κάποια μυστικά μιας τέχνης που αντέχει 3.000 χρόνια και μένει η ίδια απ' τον Αρχίλοχο και πέρα. Όλοι έχουν προβληματισμούς και σκέψεις καλές. Αναπτύσσεται λοιπόν μια ευρύτερη συνάντηση δασκάλων κυρίως, όσων αγαπούν την ποίηση, έξω από τις ειδικότητες και έξω από τα ξεχωριστά σχολεία κι αυτό έχει την αξία του.
Χρίστος Γεωργούσης
Μέλος του μητρώου
