και τον οδήγησαν στο χωριό Μουγιαλί της Βορείου Ηπείρου και εκεί στις 24 Αυγούστου 1779 τον απαγχόνισαν σε ηλικία 65 χρονών. Στη συνέχεια οι δήμιοι πήραν το λείψανό του, του έδεσαν μια μεγάλη πέτρα στο λαιμό και το έριξαν στον ποταμό της περιοχής Άψο, για να μην το βρουν οι χριστιανοί. Μα η βουλή του Θεού ήταν άλλη.. Μετά από τρεις μέρες βρήκε το λείψανο του ένας ευσεβής, ονόματι Μάρκος, ιερομόναχος και το έθαψε στο χωριό Κολικόντασι, κοντά στο Μπεράτι της Βορείου Ηπείρου, ύστερα από τη νεκρώσιμη ακολουθία σε κάποια εκκλησία αφιερωμένη στη Παναγία.. Με δόλο οδήγησαν τον Πατρο-Κοσμά στο μαρτύριο. Ο Κούρτ Πασάς δέχτηκε να θανατώσει τον Άγιο, που ασφαλώς «ενοχλούσε» με τα διδάγματα και την παρουσία αυτού του «μοναχικού περιπατητή».
Ο Πατρο-Κοσμάς γεννήθηκε το 1714 στο χωριό μεγάλο Δέντρο της Τριχωνίδας Αιτωλίας από γονείς Ηπειρώτες. Το κοσμικό του όνομα ήταν Κώστας Ανυφαντής ή Δημητρίου ή Εσωχωρίτης, γιός του υφαντή Νικολάου από το Απόκουρο της Αιτωλίας. Το 1759 πηγαίνει στο Άγιο Όρος και συμπληρώνει την εγκύκλιο μόρφωσή του στην Αθωνιάδα Σχολή. Εκάρη μοναχός στη Μονή Φιλοθέου, χειροτονήθηκε διάκονος και έπειτα πρεσβύτερος, παίρνοντας το όνομα Κοσμάς. Στην Αθωνιάδα Σχολή παρακολούθησε με σειρά ανώτερα μαθήματα, θεολογίας, φιλοσοφίας, και πήρε μάλιστα γνώσεις ιατρικής αστρονομίας από τους διάσημους δασκάλους Ευγένιο Βούλγαρη, Παναγιώτη Παλαμά και Νεόφυτο Καυσοκαλυβίτη.
Το έτος 1760 μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη και με την άδεια του Πατριάρχη Σεραφείμ Β΄(1757-1761) και αρχίζει τις περιοδείες του στην Ηπειρωτική Ελλάδα, στα Αιγαιοπελαγίτικα νησιά, (μεταξύ των οποίων και η Πάρος), ύστερα από γραπτή άδεια του νέου Οικουμενικού Πατριάρχη Σωφρονίου Β΄κατά την Τρίτη Περιοδεία 1775-1777, αφού πρώτα πέρασε από τα Δωδεκάνησα. Εδώ στην Νάξο συνάντησε και τον αδελφό του Χρύσανθο, Σχολάρχη του νησιού, πέρασε ύστερα από το δικό μας τόπο, τη Μύκονο, Μήλο, Σέριφο διδάσκοντας και κυρίως κηρύττοντας, επιστρέφει με πλοίο ξανά στο Άγιο Όρος.
Τα εργαλεία – σύνεργά του ήταν δύο: Ένας ξύλινος σταυρός, πρόχειρα φτιαγμένος, σημάδι της αγωνιστικότητας του, και ένα σκαμνί για να είναι πιο ψηλά και να ακούγεται από όλους. Ο Διδάχος του Γένους έμεινε μοναδικός και ανεπανάληπτος, εμπνευστής, εμψυχωτής και «ρομφαία» πύρινη προφητική των επερχομένων..Άγγελος – Ενσαρκωτής του εθνικού οράματος. – Υπήρξε ο τιτάνιος αναγεννητής στα μαύρα τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και ο κάτ΄εξοχήν στις συνειδήσεις «Άγιος» της Κλεφτουργιάς που με το σπαθί του μας έδωσε τη Λευτεριά.
Με τη ζωή και τη δράση του ετοίμαζε την Επανάσταση για τούτο το «ποθούμενο» όπως έλεγε πάντα και συχνά με λόγο παραβολικό και τη δημιουργία της καινούργιας Ελλάδας. Ευεργέτησε όσο ελάχιστοι την των Ελλήνων Παιδεία με το να ιδρύει σχολεία, να καλλιεργεί τα «γράμματα» και να διασώσει τη γλώσσα μας. Στήριξε την Ορθόδοξη Πίστη των «ραγιάδων» και διαμόρφωσε κυριολεκτικά το πρόσωπο του νεότερου επί το καλύτερο ελληνισμού «προσδοκώντας» συν Θεώ, την αυγή και το χάραμα της άγιας του έθνους «παλιγγενεσίας».
Αυτός ο υπεράνθρωπος και ολύμπιος της υπομονής και πίστης Εθνεγέρτης καλόγηρος, τούτη η αδάμαστη ψυχή σαν άλλος και μέγας Απόστολος των Εθνών «θεόσταλτος», της αποκάλυψης και ο ένθερμος του «Κυρίου» υπηρέτης.
Γύρισε σχεδόν όλες τις γωνιές της σκλαβωμένης Ελληνικής γής μα κυρίως την Ήπειρο αποτρέποντας τον εξισλαμισμό..Ήταν αυτός ο μοναδικός ο ίδιος θεματοφύλακας της γλώσσας μας, την πολλά ευλογημένη και κυρίως κ α θ α γ ι α σ μ έ ν η από τον Χριστιανισμό.
Ο Πατρο-Κοσμάς πίστευε ακράδαντα πως η παιδεία ήταν η μόνη και ικανή να αφυπνίσει το Γένος. Έκτιζε συνεχώς σχολεία και κήρυττε: «Να σπουδάζετε τα παιδιά σας και να μαθαίνουν Ελληνικά, διότι και η Εκκλησία μας είναι εις την Ελληνικήν και το Γένος μας είναι Ελληνικόν». Ο Άγιος Κοσμάς πίστευε στην πνευματική ελευθερία γιατί όταν είσαι πνευματικά ελεύθερος έχεις παράλληλα ταυτόχρονα και την άλλη. Ακριβώς για αυτό λοιπόν το λόγο μας λέει στις Διδαχές του. « Ψυχή και Χριστός σας χρειάζονται. Αυτά τα δύο όλος ο κόσμος να πέσει πάνω σας δεν μπορεί να σας τα πάρει, εκτός αν τα δώσετε μα το θέλημά σας».
Γνήσια και υψηλή ήταν η αποστολή του. Ελευθερία πνεύματος από τα δεσμά της αμάθειας και ελευθερία από δεσμά της τυραννίας.. Έπεσε μαχόμενος για τη θρησκεία και την πατρίδα. Θυσιάστηκε για την ηθική ανύψωση του λαού και γενικά την αναγέννησή του.. Έμεινε στην Ιστορία μας σαν, «φάρος απλανούς διδαχής» και πολύτιμης συμβολής στη διάρκεια του Γένους μας.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης με πράξη του στις 20 Ιουλίου 1961 τον ανακήρυξε Άγιο. Μόνο η Εκκλησία τον τιμά σαν μάρτυρα και αγωνιστή της πίστης και της πατρίδας η Πολιτεία όχι . Δεν είδαμε ποτέ «διδαχές» του σε κάποιο από τα σχολικά βιβλία, ούτε καν καμιά τιμητική εκδήλωση για τη μνήμη του..Κι΄όμως!! Ο θρύλος του εξακολουθεί να γεμίζει την Ελλάδα ολόκληρη. «Βάθρα χρυσά στήνει ο λαός.. Κ α ι δ ε ν α λ η σ μ ο ν ά ε ι..»
Ανήμερα το πρωϊνό της μνήμης Του.. ( Ηλίου Ανατείλαντος ) εκεί στις «Πάνω – Καμάρες» στην Εκκλησιά του Άϊ Νικόλα η Κερά και αρχόντισσα, Ζανετίνα Μπαρμπαρήγου, η αγρότισσα.. Λειτουργία έκανε, για να τιμήσει το Πατρο-Κοσμά, σε βοήθεια όλων μας που βρεθήκαμε εκεί και των παιδιών της.. Νικόδημος Ιερομόναχος «Λογγοβαρδίτης» ο Λειτουργός και Χρήστος ο Ναουσαίος ψάλτης.. Αρκετό το Εκκλησίασμα, Άνδρες Γυναίκες και παιδιά, (παρά τον καύσωνα της εποχής), και της ροής των «γεγονότων» της καθημερινότητας, που μας παράγει ανησυχίες και φόβο επερχομένων δεινών.. Ταπεινά και όλοι μαζί..
Ζητήσαμε το έλεος του «δικαίου» μας Κυρίου και της Παναγίας, τη Μητρική Της, «αρωγή» αλλά και του Πατρο-Κοσμά την ευλογία..Μήπως και ο Ύψιστος Θεός και Πατέρας μας..Ημών όλων των αναξίων και αμαρτωλών, το νησί της Πάρου κατοικούντων...[ Μνήσθητι, Κύριε, της νήσου ταύτης εν η παροικούμεν και πάσης πόλεως και χώρας και των εν πίστει οικούντων εν αυταίς]..Τους άρχοντας, να επέλθει ο φωτισμός και να εκλείψει ο «λαϊκισμός» της παραπληροφορίας στις δήθεν σωτήριες αποφάσεις τους..Δυνάμωσέ μας Κύριε, την ενότητα όλων και τον σύνδεσμό της αγάπης μεταξύ μας, μπας βρούμε σωστούς δρόμους και να περπατήσουμε δυνατοί και «μονιασμένοι» α φ ι π π ε ύ ο ν τ ες τον «κάλαμον». Δείξε μας Παναγία Τριάς και ενφύσσισέ μας, την ταπεινότητα και την αρετή της συγνώμης κείνης, που πάνω από το σταυρό του «Γολγοθά» συνέτριψε μια για πάντα την δύναμη του Σατανά και έλαμψε το «Φώς της Αθανασίας» πριν την Ανάσταση.. Και τότε όλα θα φιάξουν και θα λυθούν αν το θεριό του εγωϊσμού μας νεκρωθεί, Παντοδύναμε Πατέρα μας, και θα λάμψουν φώς της αλήθειας τα μάτια μας κοιτάζοντας καθένας τ ο ν Α δ ε λ φ ό τ ο υ Κ α τ ά μ α τ α. . .
Μέλος του μητρώου
