Ποιος καθαρίζει το σχολείο;

θίξουμε μερικά ζητήματα του σχολείου, τόσο για τους συναδέλφους, όσο και για τους προϊστάμενους όλους και τους μαθητές.

Τα τελευταία χρόνια το άγχος της κοινωνικής ζωής πέρασε και στο σχολείο, καθώς αυτό πρέπει να μιμείται τον κόσμο έξω, αλλά και να προετοιμάζει τους νέους με τα συμβαίνοντα στον κόσμο.. Δεν αρκεί το στρίμωγμα της πραγματικότητας μέσα σε στενότατους χώρους, σε στενόχωρα βιβλία, αλλά έπρεπε και να αυξήσουμε την πίεση των εξετάσεων, ώστε ο μαθητής από μικρός να συνηθίζει τους ανταγωνισμούς, τις επιμετρήσεις, τον έλεγχο και να κάνει το άγχος σύντροφο της ζωής του μόνιμο. Νομίζει ο δάσκαλος ότι όλα αυτά είναι προς το συμφέρον του μαθητή, αλλά όσο ο νέος συνηθίζει να δίνει εξετάσεις και να απαντά σε στημένες ερωτήσεις, τόσο ξεμαθαίνει να ζει και δεν ασκείται στην κρίση.

Δεν είναι σκοπός μας να συνεχίσουμε να λέμε τα ίδια πράγματα κάθε φορά, αλλά να παρουσιάζουμε και μια διαφορετική όψη της πραγματικότητας. Σε ένα τέτοιο σχολείο κανείς δεν καθαρίζει. Οι μαθητές πετούν χαρτιά, ρυπαίνουν, καταστρέφουν, αλλά εμείς οι δάσκαλοι πρέπει να δώσουμε διαγωνίσματα και να κάνουμε εξετάσεις. Δεν αποτελεί το σχολείο μια γωνιά της κοινωνίας, ένα μικρό χωριό, αλλά ένα προκεχωρημένο φυλάκιο μιας ιδεολογίας. Σκοπός του σχολείου είναι οι εξετάσεις, τα διαγωνίσματα, ο ανταγωνισμός και το άγχος.

Στο σχολείο καθαρίζει η καθαρίστρια και ο διευθυντής ελέγχει, κι αν κάτι δεν πάει καλά, θα πει στην καθαρίστρια να προσέξει περισσότερο. Θα βελτιωθεί για λίγο η κατάσταση και μετά τα ίδια. Και η καθαρίστρια (ή ο καθαριστής) στο τέλος θα πει «καθαρίζω καλά για τα χρήματα που παίρνω» και, αν ζοριστεί περισσότερο, θα «τα βροντήξει» και θα ψάχνουμε όλοι για νέο «εργολάβο καθαρισμού» που παίρνει στο χέρι 400 ευρώ το μήνα!

Το σχολείο έχει μια καθαρίστρια για 15-16 αίθουσες, τα γραφεία και τις τουαλέτες. Αυτά όλα καθαρίζονται μετά το τέλος των μαθημάτων. Την άλλη μέρα το πρωί είναι όλα σε μια σχετική τάξη. Λίγο μετά, στο δεύτερο κιόλας διάλειμμα, η κατάσταση μεταβάλλεται. Οι αίθουσες γεμίζουν χαρτιά και στις τουαλέτες από ώρα σε ώρα όλα πάνε προς το χειρότερο. Υπάρχουν δυο λύσεις:

▪Πρώτη λύση, είναι να διορίζεται «επιτηρητής καθαριότητας» κατά τη διάρκεια λειτουργίας του σχολείου. Ο άνθρωπος αυτός θα προσλαμβάνεται με σύμβαση, όπως και η καθαρίστρια, θα είναι σαν επιστάτης, αλλά με νέα καθήκοντα.

▪Δεύτερη λύση, είναι να εφημερεύει κάθε μέρα κι ένα τμήμα μαθητών και να αναλαμβάνει μέρος της ευθύνης καθαριότητας. Ο ρυπαίνων πρέπει και να καθαρίζει κι αυτό αποτελεί μάθημα για τα παιδιά. Εμείς είμαστε υπέρ της λύσης αυτής, γιατί πρώτον, θα καταστήσει πιο υπεύθυνους τους μαθητές και δεύτερον, θα τους ασκήσει στα πράγματα του χεριού. Αυτό όμως δεν βρίσκεται μέσα στα σημερινά στενά θεσμικά του σχολείου και, αν λάβουμε τέτοια πρωτοβουλία, οι πρώτοι που θα ξεσπαθώσουν θα είναι οι γονείς. Δεν είναι καθαριστές τα παιδιά μας. Τι είναι; Είναι καλομαθημένα, μηχανές ρύπανσης, που χρειάζεται να έχουν ένα υπηρέτη ξωπίσω τους να μαζεύει τα χαρτιά και τις τσίχλες και ένα αστυφύλακα να τους προσέχει να μην καταστρέφουν. Είναι μικροί αριστοκράτες και πρέπει να τους καθαρίζουμε, γιατί δουλειά τους είναι μόνο να διαβάζουν και να γράφουν διαγωνίσματα. Έτσι εξηγείται γιατί οι Έλληνες δεν κάνουν όλες τις δουλειές, αλλά πρέπει να φέρνουμε δουλευτάδες απέξω. Το σχολείο πρώτο τρέφει μια αποστροφή στη χειρωνακτική εργασία. Τη μόνη εργασία του χεριού που δέχεται είναι το γράψιμο διαγωνισμάτων.

Η δυνατότητα καθαριότητας συνεδέεται και με την ικανότητα έγκαιρης συντήρησης των εγκαταστάσεων του σχολείου. Αλλά ποιος κάνει συντήρηση; Ο κανένας! Δεν έχουμε συντηρητή στο κτίριο. Ο επιστάτης, που πραγματοποιούσε τη σύνδεση των τεχνικών έξω με το σχολείο, πήρε σύνταξη και το Υπουργείο δεν διορίζει τώρα επιστάτες. Τη δουλειά του για λόγους οικονομίας την κάνει ο διευθυντής, ο γραμματέας και οι καθηγητές.

Υπάρχουν δύο προτάσεις:

▪Πρώτη πρόταση είναι να διορίζεται συντηρητής στο σχολικό κτήριο, που μπορεί να κάνει και τη φύλαξη, αλλά και την καθημερινή επιστασία στις τουαλέτες και τους ευαίσθητους χώρους. Άνθρωπος για όλες τις δουλειές.

▪Δεύτερη, που είναι πιο κοντά με τα δικές μας ιδέες, είναι να διαμορφώνεται ομάδα μαθητών συντηρητών, η οποία θα κάνει τις εργασίες συντήρησης του κτηρίου. Πέρασμα τζαμιών, ανταλλακτικά θρανίων, υδραυλικά. Αυτά θα γίνονται στα πλαίσια του μαθήματος Τεχνολογίας και ο καθηγητής Τεχνολογίας σε συνεργασία με τον διευθυντή θα φωνάζουν ηλεκτρολόγο, υδραυλικό, ξυλουργό για βασικά μαθήματα στην ομάδα των μαθητών. Έτσι το σχολείο θα μπορεί να αντιμετωπίζει με ταχύτητα τρέχοντα προβλήματα και απ' την άλλη θα διαμορφώνει μαθητές με γνώση και ικανότητες στα χέρια. Λογικό είναι ότι σε δύσκολα θέματα θα επιζητείται η παρέμβαση ειδικών τεχνικών.

Πριν λίγα χρόνια την καθαρίστρια την προσλάμβανε το ίδιο το Υπουργείο! Μετά την προσλάμβανε η Διεύθυνση και σήμερα το 5ο Γραφείο. Θα λέγαμε στο 5ο Γραφείο (καταργήθηκε πρόσφατα) να προσλάβει συντηρητή του κτιρίου ή στο Επαρχείο ή στο Δήμο, αλλά φαίνεται δεν είναι εύκολο. Θα τους λέγαμε να προσλάβουν δεύτερο καθαριστή που θα εργάζεται κατά τη διάρκεια των πρωινών μαθημάτων. Αλλά και η πρόσληψη δεύτερου καθαριστή από την ίδια τη Σχολική Επιτροπή δεν είναι νόμιμη. Αυτός ο δεύτερος καθαριστής πρέπει να είναι στο σχολείο κατά τις ώρες λειτουργίας του, από 10-12 το πρωί λ.χ.

Να διοργανώσουμε ημέρες καθαριότητας και να δώσουμε στους μαθητές σφουγγαρόπανα ή να αναθέσουμε στα τμήματα (κάθε μέρα ένα τμήμα) ένα μέρος της ευθύνης για την καθαριότητα του σχολείου θα φέρει αντιδράσεις. Είναι λίγο επικίνδυνα αυτά για το σημερινό σχολείο, το προσανατολισμένο στα τεστ, στα διαγωνίσματα και τις εξετάσεις.

Απλά πρέπει ν' αλλάξει η λογική του σχολείου και η λογική απέναντι στη χειρονακτική εργασία. Να συμφιλιωθούμε όλοι με τις δουλειές του χεριού. Το σχολείο πρέπει να το φροντίζουν οι δάσκαλοι και οι μαθητές πρώτα και μετά να ακολουθεί η φροντίδα των άλλων έξω. Ν' αλλάξει η λογική απέναντι στην εργασία, την οποία στη χώρα μας μάλλον την αποστρεφόμαστε. Να μην διαμορφώνουμε πολίτες που τα περιμένουν όλα έτοιμα, γιατί κάτι τέτοιο φαίνεται ευαγγελιστήκαμε (κάτι θυμίζουν οι Φιλιππινέζες). Η άσκηση του χεριού δίνει πολύτιμη γνώση και συχνά διέξοδο δημιουργικότητας. Ακόμα κι αν είναι μόνο για μεταφορά ή καθαριότητα.

Ωστόσο δεν πρόκειται μόνο για τη λογική του σχολείου αλλά και λογική της ελληνικής κοινωνίας. Πρέπει ν' αλλάξουμε και σ' αυτό και να μην υποτιμούμε καμιά εργασία, γιατί μάλλον καβαλήσαμε το καλάμι!

(Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στη «Θύρα» του Χρ. Γεωργούση (Μάρτιος 2006, αρ. φύλλου 256) και παραμένει επίκαιρο)