θάλασσα, τον οίνοπα πόντο, που πολιορκεί και κυβερνά τη ζωή μας. Ζούμε στη θάλασσα και με τη θάλασσα, αλλά δεν το πήραμε ακόμα χαμπάρι, στα υψηλά κλιμάκια της εξουσίας μπορεί και να μην το ξέρουν ότι έχουμε και νησιά, πλέουμε στο Αιγαίο, στο Ιόνιο, κολυμπούμε όλοι στη Μεσόγειο.
Τι είναι εκείνο που θέλουμε και αναλάβαμε αυτήν την πρωτοβουλία; Δεν είναι η πρώτη, ούτε η μόνη. Έρχεται ως συνέχεια άλλων πολλών που έχουν να κάνουν με την οικολογία και το περιβάλλον και με την πρωτοβάθμια παραγωγή που στις Κυκλάδες υποβαθμίστηκε και παραμερίστηκε με καταστροφικές συνέπειες. Η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού δεν ήταν λύση. Το να σπέρνουμε παντού δωμάτια, να μπαζώνουμε τις παραλίες για να κάνουμε οικόπεδα και να εισάγουμε τρόφιμα από αλλού, θα μας οδηγούσε αργά ή γρήγορα σε αδιέξοδο.
Θέλουμε λοιπόν να κάνουμε τη φροντίδα για τη θάλασσα και τον άγνωστο κόσμο της καθημερινή μέριμνα ό-λων μας, όχι μόνο των ειδικών που σχεδιάζουν πάντα με κλειστές πόρτες. Η θάλασσα ανήκει σε όλους μας και όλοι πρέπει να έχουμε γνώση και ενδιαφέρον για όσα γίνονται. Θέλουμε να δώσουμε φωνή στους ανθρώπους που ζουν με τη θάλασσα και από τη θάλασσα και με την ευκαιρία αυτή να αρχίσουν να βρίσκουν κοινή γλώσσα μεταξύ τους, τόσο για τα προβλήματά τους, όσο και για το μεγάλο χωράφι που σπέρνουν και θερίζουν και βγάζουν το ψωμί τους. Να αισθανθούν γεωργοί και βοσκοί, να την αντιμετωπίσουν ως λόφο, λαγκαδιά και χωράφι. Θαλασσοχώματα είναι που απαιτούν κι αυτά φροντίδα και καλλιέργεια, δεν πρόκειται για ανεξάντλητο χρυσορυχείο. Θέλουμε να ξαναθυμίσουμε στους ανθρώπους της εξουσίας την ανάγκη να λαμβάνουν γνώση της αγωνίας μας και να εξασκούν τ' αυτιά τους να ακούνε. Να επιμείνουμε ότι από την ώρα που οι Δήμοι έγιναν μεγάλες μονάδες αυτοδιοίκησης, τοπικές κυβερνήσεις, στα βασικά αυτά θέματα παραγωγής πρέπει να έχουν γνώση, αρμοδιότητα και ευθύνη και όχι να μεταβάλλονται σε μεταφορείς αποφάσεων άλλων και παρατηρητές.
Ζητούμε να γίνει εκ νέου ανάγνωση της σημερινής κατάστασης και σε συνεργασία με τους ψαράδες να διατυπωθούν προτάσεις που θα σταλούν στους αρμόδιους για τα περαιτέρω απαραίτητα βήματα. Πολλά είναι που πρέπει να προχωρήσουν σχετικά με την αλιεία στα νησιά με τις πολλές ιδιομορφίες και ιδιαιτερότητες. Μέσα στις γενικότητες των προβλημάτων συχνά αυτά παραμερίζονται. Οι Κυκλάδες αποτελούν ιδιαίτερο οικοσύστημα και οι λύσεις πρέπει να λάβουν υπόψη τους τις ιδιαιτερότητες αυτές. Εδώ επιμένουμε. Δεν είμαστε ειρηνικός ωκεανός να κυνηγούμε φάλαινες, ούτε ατλαντικός να ψαρεύουμε καραβίδες, έχουμε τα δικά μας νερά, αλλού ρηχά, αλλού βαθύτερα κι ένα γύρω εκατοντάδες υφάλους και ξέρες, βράχους και πέτρες και σπήλαια, νησιά, νησίδες, νησάκια, σπορά παλιών σεισμών και ερείπια ηφαιστείων.
Αυτά θέλουμε κι ένα άλλο ακόμα. Να μάθουμε πε-ρισσότερα. Χρόνια τώρα ο «Αρχίλοχος» λειτουργεί ως ένα μικρό Πανεπιστήμιο. Μαθαίνουμε, έχουμε αυτιά, ακούμε. Και απ' αυτή τη συζήτηση θα φωτιστούμε όλοι ακόμα περισσότερο. Δεν θα λυθούν τα προβλήματα με μια συνάντηση. Όλα αυτά πρέπει να έχουν συνέχεια, το ένα βήμα να οδηγεί στο άλλο, να χαιρόμαστε που συμμετέχουμε και βοηθούμε και να μην εξελίσσονται τα πάντα ερήμην μας.
Ξέρουμε ότι οργιάζει η παράνομη αλιεία, συνεχίζονται οι δυναμίτες και τα δηλητήρια στο ψάρεμα και οι ερασιτέχνες μεταβάλλονται στα κρυφά σε επαγγελματίες. Το νομικό πλέγμα που διέπει τα σχετικά με τις παρανομίες είναι επίτηδες ίσως μπλοκαρισμένο, κανείς στο τέλος δεν τιμωρείται, ενθαρρύνεται μάλλον η ανομία, ελληνικό γνώρισμα, και το πληρώνει ακριβά η θάλασσα, οι ίδιοι οι ψαράδες με την απονέκρωση της ζωής της, όλοι μας.
Ο καθένας μας στο μέτρο των δυνατοτήτων του κά-τι πρέπει να κάνει για να σταματήσουν οι καταστροφές και η θάλασσα να συνεχίσει στοργικά να μας συντηρεί και να μας ομορφαίνει.
Συμπεράσματα από τις συναντήσεις
α) Ως αποτέλεσμα της τρέχουσας πολιτικής είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης που υπάρχει ανάμεσα στον κόσμο της εργασίας και στους άλλους πολίτες.
β) Η θάλασσα ανήκει σε όλους μας και οποιαδήποτε αρνητική επέμβαση, καταστροφή, ρύπανση, μας επηρεάζει όλους, όσο μακριά κι αν γίνεται στο πέλαγος.
γ) Δεν έχουμε μάθει να κουβεντιάζουμε και να συνθέτουμε από τους προβληματισμούς.
δ) Η απουσία της αυτοδιοίκησης τόσα χρόνια από τις σκέψεις και τις αποφάσεις για τις παραγωγικές διαδικασίες έχει αναπτύξει ένα μεγάλο κενό που ενθαρρύνει ασυδοσίες και αυθαιρεσίες και την ασυνεννοησία.
ε) Η παρουσία εκπροσώπου του λιμεναρχείου, αλλά και της αστυνομίας θα βοηθούσε τις σχετικές συζητήσεις γιατί βοηθά στην ευρύτερη κατανόηση των ζητημάτων.
στ) Παρόμοιες ρηξικέλευθες πρωτοβουλίες απ' όλους πρέπει να στηρίζονται και ιδιαίτερα από τα μέσα ενημέρωσης.
Να ξαναμιλήσουμε για την αλιεία
Τον Φεβρουάριο του 1983, με πρωτοβουλία της Ελισάβετ Παπαζώη, νομάρχισσας τότε, πραγματοποιήθηκε στην Πάρο τριήμερο συνέδριο ψαράδων των Κυκλάδων. Οι συζητήσεις κατέληξαν σε πορίσματα, καταβλήθηκαν προσπάθειες να υλοποιηθούν μερικά, ενώ τα περισσότερα ξεχάστηκαν, ως συνήθως.
Οι τοπικές εφημερίδες προανήγγειλαν το γεγονός με πρωτοσέλιδους τίτλους. Στα επόμενα φύλλα πρωτοσέλιδοι τίτλοι ήταν «Θαλασσινή τραγωδία έπληξε τις Κυκλάδες». Είχαμε το ναυάγιο της «Χρυσής Αυγής» και το θάνατο 28 ανθρώπων. Στις εσωτερικές σελίδες περιλαμβάνονταν ειδήσεις και φωτογραφίες για τη συνάντηση των ψαράδων. Παρέθεταν τα πορίσματα και βεβαίωναν ότι προωθούνται τα προβλήματα που είχαν επισημανθεί. Λίγα χρόνια μετά, το 2000, είχαμε το ναυάγιο του «Σαμίνα» εδώ κοντά, στα δικά μας νερά με 81 νεκρούς, ενώ ήταν νωπές οι μνήμες από τα 224 θύματα του «Ηράκλειον» λίγο έξω από τη Μήλο στη Φαλκονέρα. Για τους πελαγίσιους τάφους μιλά ο Σεφέρης με τον οποίο αρχίσαμε και η θάλασσα του Αιγαίου δεν είναι μόνο για μπάνια και ηλιοθεραπεία. «Η θάλασσα που μας πίκρανε είναι βαθιά κι ανεξερεύνητη και ξεδιπλώνει μιαν απέραντη γαλήνη». Γαλήνη και τρικυμία, γοητεία και αίνιγμα, περιπέτειες με φοβέρες και βάσανα και κάποτε κλάματα.
Για να μπούμε στο θέμα
Η θαλάσσια περιοχή των Κυκλάδων είναι από τους πλουσιότερους ψαρότοπους της χώρας, είπαν στο συνέδριο του 1983. Οι σημαντικότεροι βρίσκονται μεταξύ Πάρου-Νάξου, Κουφονησίων-Αμοργού και στις περιοχές Μήλου, Κιμώλου, Φολεγάνδρου και Σικίνου. Η συνολική ετήσια παραγωγή υπολογίστηκε σε μερικές χιλιάδες τόνους. Η μείωση της παραγωγικότητας των ψαρότοπων αποδόθηκε κυρίως στην παράνομη αλιεία, ενώ άλλες αιτίες (η ρύπανση της θάλασσας λ.χ.) υποβαθμίστηκαν. Ανεμότρατες και γρι-γρι ψαρεύουν σε απαγορευμένες περιοχές, τόνισαν. Δυναμίτες, υγραέρια και λιπάσματα, υποβρύχιο ψάρεμα με οξυγόνο και προβολείς, αποτελούν προσφιλείς μεθόδους για τους ερασιτέχνες και επαγγελματίες Έλληνες και αλλοδαπούς ψαράδες.
Το Συνέδριο προχώρησε σε προτάσεις μετά τις συζητήσεις, πολλές απ' τις οποίες θα ακούσουμε και σήμερα. Μετά 28 χρόνια από τότε ακούμε για περαιτέρω μείωση των ιχθυοαποθεμάτων και μεγαλύτερο χάος αταξίας και παρανομίας (δυο πρόσφατα γεγονότα με δυναμίτες στα Κουφονήσια και στην Κω έγιναν γνωστά). Ο λιμενάρχης Κ. Γιαλελής ενημέρωσε πριν δυο χρόνια τους ψαράδες για τους νέους κανονισμούς που ισχύουν σήμερα, ενώ μέλη της Οικολογικής Ομάδας συνάντησαν την Μαρία Δαμανάκη και τον Χρυσόγελο των Πρασίνων στην Πάρο.
Πριν ένα μήνα σε μια ιστορική ψηφοφορία, η συντριπτική πλειοψηφία των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απαίτησε να αποκατασταθούν τα αλιευτικά αποθέματα της Μεσογείου έως το 2020. Η ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προχώρησε ακόμα περισσότερο την πρόταση της Επιτροπής Αλιείας, θέτοντας στενό χρονικό περιθώριο για τον τερματισμό της υπεραλίευσης και καθαρούς στόχους για την αποκατάσταση των ιχθυαποθεμάτων.
Τι ακούσαμε
Ανάμεσα στα σπουδαία που ακούσαμε ήταν αυτό που τόνισε ο καπετάνιος Γιάννης Περαντινός για την ανάγκη κατάλληλης παιδείας των αλιέων. Βεβαίως παιδεία πρέπει να λάβουμε σε μια νησιωτική χώρα όλοι μας. Όλοι αγνοούμε ότι ζούμε μαζί με τη θάλασσα και από τη θάλασσα. Δικαίως τονίσαμε στο σημείο αυτό τη συμμετοχή του «Αρχίλοχου» που είναι Σύλλογος κυρίως πολιτιστικών θεμάτων αλλά έχει λάβει μέχρι σήμερα πολλές πρωτοβουλίες για τις ξεχασμένες παραγωγικές δραστηριότητες στον τόπο μας. Προξενεί κατάπληξη ότι σε ένα νησί με ξεχωριστό αλιευτικό στόλο, αλλά και στα άλλα νησιά, ούτε στα Επαγγελματικά Λύκεια, ούτε στα άλλα σχολεία, παρουσιάζεται αυτή η όψη της πραγματικότητας στη ζωή μας, ούτε προετοιμάζονται τα παιδιά για σπουδές και δραστηριότητες της θάλασσας. Στα νησιά όχι μόνο η ιστορία που διδάσκεται έπρεπε να είναι ξεχωριστή, αλλά και η γνωριμία με τη θάλασσα, που υπάρχει και κυματίζει ένα μέτρο δίπλα μας, τόσο που τα παιδιά στα σχολεία ακούνε το κύμα στα βράχια. Απαραίτητα για όλους τα θαλασσομαθήματα!
Υπουργείο ανοργανωσιάς
Γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία, τουρισμός, ναυτιλία έπρεπε να είναι σε πρώτη προτεραιότητα στην χαώδη ελληνική διοίκηση. Που προσπαθεί τώρα να βρει τους ευρωπαϊκούς ρυθμούς με ευρωπαίους δασκάλους κι ακόμα δεν το καταφέρνει. Σε ορισμένα μπήκε κάποια τάξη κι ελπίζουμε αυτό να συνεχιστεί. Αν χρειάζεται κάθε τέτοιος σοβαρός τομέας να έχει το υπουργείο του ή τη γενική γραμματεία ή άλλο αποδοτικό τρόπο διοίκησης είναι δουλειά των ειδικών να το επεξεργαστούν και να το υλοποιήσουν. Όταν όμως η αλιεία μεταναστεύει από το ένα πόστο στο άλλο, από το Υπουργείο Γεωργίας στο Υπουργείο Ναυτιλίας ή στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη (!) ή ό, που αλλού για να ικανοποιηθούν προσωπικές στρατηγικές, τότε έχουμε δίκιο να ισχυριζόμαστε ότι υπερισχύουν ευκαιριακές λογικές και δεν υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον. Αλλάζουμε τα ονόματα των Υπουργείων, υιοθετούμε βαρύγδουπες λέξεις και στο βάθος μένουμε ίδιοι, κολλημένοι στο παρελθόν, γιατί εκείνο που προέχει είναι η εξυπηρέτηση μιας ογκώδους νομενκλατούρας της υπαλληλίας και όχι η θάλασσα, η γη και η ανάπτυξη. Ούτε καλή οργάνωση υπάρχει, ούτε συντονισμός, ούτε άρτια διασύνδεση των επιμέρους υπηρεσιών με λαδωμένους αρμούς και μηχανισμούς. Χρειάστηκε προσφάτως να πάει το νησί στην Αθήνα να βρούμε τον υπουργό για να ακούσει τα αιτήματά μας στο θέμα της Υγείας. Χάος στο κεντρικό κράτος αλλά και χάος τοπικά, ώστε η κατάσταση να διαιωνίζεται. Κάποιοι διαχειρίζονται αυτό το χάος και ζουν απ' αυτό. Ανάμεσα στις διάφορες συντεχνίες είναι και αυτή του μπερδέματος και της ασυνεννοησίας, που βγάζει κέρδος απ' την κατάσταση στέλνοντας τον πολίτη απ' το ένα γραφείο στο άλλο και αφαιρώντας του χρήματα και ενέργεια. Είπαμε από την ανοργανωσιά πολλοί κερδίζουν, μπορεί να μην υπάρχει Υπουργείο Ανοργανωσιάς, αλλά είναι καλά οργανωμένο το δίχτυο των συμφερόντων που υπηρετεί.
Διαλέξαμε μερικά
Θέματα που τέθηκαν απ' τους ψαράδες στις συναντήσεις ήταν:
Η μείωση των ιχθυοαποθεμάτων, η ρύπανση στα πα-ράλια, η έλλειψη επαρκούς αστυνόμευσης, οι διαφορές της παράκτιας με τη μέση αλιεία, ο κίνδυνος από την ασύδοτη ερασιτεχνική αλιεία και η ανοργάνωτη κατάσταση της εμπορίας. Το επάγγελμα του αλιέα είναι απροστάτευτο, σε όλες τις συναντήσεις τονίστηκε ότι δεν υπάρχει Μητρώο ψαράδων, ο καθένας μπορεί να δηλώνει ψαράς και να μεταχειρίζεται τη θάλασσα ως χωράφι του.
Ακούσαμε επίσης:
-Η φροντίδα να είναι και για τους γεννήτορες των ψαριών, όχι μόνο για το γόνο (Γιάννης Περαντινός).
-Ενώ το Μάιο απαγορεύεται η ερασιτεχνική αλιεία, επιτρέπεται η αλιεία με ανεμότρατα!
-Πρέπει να ρωτήσουμε τα ψάρια, τα θηλαστικά και όλα όσα ζουν στη θάλασσα, τι θέλουν κι αυτά (εκπρόσω-πος της ΤΕ Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος Μένιος Αποστολίδης).
Από την Επίτροπο Αλιείας κ. Δαμανάκη ακούσαμε πολλά, αξίζει όμως να αναφερθούμε στο παρακάτω:
-Οι ελληνικές κυβερνήσεις κορόιδευαν λέγοντας ότι δεν θα εφαρμοστεί ο Κανονισμός και μάλιστα ψηφίστηκε νόμος που είναι αντίθετος! Έτσι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που δεν εφαρμόζει τον Κανονισμό, αλλά είναι υπο-χρεωμένη και θα το πράξει.
Η απειθαρχία αυτή (κοινώς μαγκιά) καταλήγει τόσο σε πολιτική στάση, κάπως έτσι πολιτευόμαστε, αλλά και προάγει ένα τρόπο ατομικής συμπεριφοράς στα καθημερινά μας. Μέρος των αποτυχιών και ναυαγίων μας οφείλεται στα στάση αυτή. Ακολουθεί ένα χάος στη λειτουργία υπηρεσιών, που αυτονομούνται, έτσι που κάθε τομέας μεταβάλλεται σε φέουδο καλλιεργώντας δικά του προνόμια και συμφέροντα. Η ανάγκη να μπει κάποια τάξη αποκτά προ-τεραιότητα.
Τελειώνοντας να προσθέσουμε αυτό εδώ: Όλοι ενδιαφερόμαστε για το τι έχει να μας δώσει η θάλασσα κι ακόμα δεν έχουμε ερευνήσει επαρκώς τι πρέπει να της δώσουμε εμείς. Αν ξοδεύονται εκατομμύρια για άλλες έρευνες, θα έπρεπε να έχουμε ριχτεί με πάθος στις μελέτες για να ανακαλύψουμε τρόπους τροφοδοσίας της θαλάσσιας ζωής, αφού επεμβαίνουμε με ληστρικό τρόπο ή τη δηλητηριάζουμε και τη φτωχαίνουμε κάθε χρόνο.
Σκοπός των όσων ειπώθηκαν ήταν να προετοιμάσουν το κλίμα για τις επόμενες ομιλίες και αναζητήσεις.
Καλή δουλειά και καλά αποτελέσματα.
Μέλος του μητρώου
