Για να γίνει κατανοητή η απόφαση, θα πρέπει να δούμε τη φιλοσοφία της ίδιας της απόφασης και τις αναμενόμενες παρενέργειες. Αν ανατρέξουμε στο πρόσφατο παρελθόν και στα προγράμματα διάσωσης, θα δούμε σταδιακή αλλαγή φιλοσοφίας εκ μέρους του Eurogroup. Στο πρώτο πρόγραμμα που αφορούσε στην Ιρλανδία, επικράτησε η λογική να φορτωθεί στους φορολογούμενους το πρόγραμμα διάσωσης των τραπεζών της χώρας. Εν προκειμένω, στο φόβο της κατάρρευσης των τραπεζών, άρα και της οικονομικής δραστηριότητας αποφάσισαν το κράτος να στηρίξει τις τράπεζες και τον λογαριασμό των λαθών του ιδιωτικού management να τον πληρώσουν οι φορολογούμενοι.
Στην περίπτωση της Ελλάδας πτώχευσε το Ελληνικό κράτος αλλά οι τράπεζες δεν είχαν πρόβλημα. Ο λογαριασμός των λαθών των κυβερνώντων τα τελευταία 30 χρόνια θεωρήθηκε σωστό να πληρωθεί από τους πολίτες και τους φορολογούμενους. Η λογική της κυβέρνησης Παπανδρέου να μην αγγίξει το πτωχευμένο πελατειακό κράτος δημιούργησαν την ανάγκη περαιτέρω στήριξης και φτάσαμε στο κούρεμα του δημόσιου χρέους δηλαδή το PSI.
Αναπόφευκτα αυτό πέραν της επιπλέον επιβάρυνσης των φορολογουμένων π.χ. κούρεμα ομολόγων, δημιούργησε πρόβλημα στον χρηματοπιστωτικό τομέα, δηλαδή στις τράπεζες και βεβαίως χρειάστηκε να γίνει ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών αυξάνοντας όμως το δημόσιο χρέος. Κάθε αύξηση όμως του δημοσίου χρέους σημαίνει ότι ο τελικός λογαριασμός πάει στους φορολογούμενους. Υπό την πίεση αυτών των γεγονότων έγιναν και οι τελευταίες εκλογές στην Ελλάδα. Πρακτικά το δίλημμα των εκλογών ήταν παραμονή στο ευρώ και υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων ή καταγγελία του μνημονίου, έξοδος από το ευρώ και άτακτη χρεοκοπία. Βεβαίως ακούσθηκαν και κάποιες γραφικές και λαϊκιστικές απόψεις περί αναζήτησης στήριξης στην Ρωσία και στην Κίνα, περί καταγγελίας του μνημονίου αλλά παραμονής στο ευρώ, περί συμμαχιών των χωρών της νότιας Ευρώπης για επιβολή διαφορετικών πολιτικών στο σύνολο της Ευρωζώνης κλπ. Δυστυχώς γι' αυτούς που υποστήριζαν απόψεις εκτός λογικής, η πραγματικότητα τους διέψευσε πολύ γρήγορα.
Η περίπτωση της Κύπρου έμοιαζε αρκετά με την Ιρλανδία. Το πρόβλημα το είχαν οι τράπεζες, ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας ήταν σχετικά διαχειρίσιμο. Η διαφορά ήταν ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου εκτός του παραδοσιακού ρόλου που έχει σε κάθε χώρα, είχε και ρόλο διεθνούς πλυντηρίου νομιμοποίησης και προστασίας κεφαλαίων αδιευκρίνιστης προέλευσης και μάλιστα επί κυβερνήσεως κομμουνιστικού κόμματος.
Επακόλουθο ήταν να υπάρξει ανάγκη διάσωσης των προβληματικών τραπεζών και σ αυτό έπαιξε ρόλο και το ελληνικό PSI. Ταυτόχρονα πέρα από το τραπεζικό σύστημα και τον τουρισμό, ουσιαστικά δεν υπήρχε στην Κύπρο άλλη σημαντική παραγωγική δραστηριότητα. Η πρώτη απόφαση του Eurogroup ήταν 10% κούρεμα των συνολικών καταθέσεων για να διασωθούν οι τράπεζες και βεβαίως βοήθεια περίπου δέκα δισεκατομμυρίων ευρώ για να αντιμετωπίσει η Κυπριακή Δημοκρατία τα προβλήματά της.
Η απόφαση αυτή καταψηφίστηκε από την βουλή των αντιπροσώπων και αμέσως ακούσθηκαν απόψεις περί γενναίων, πατριωτών και ύπαρξης άλλου τρόπου διαπραγμάτευσης. Επί της ουσίας οι κυπριακές καταθέσεις θα συνεισέφεραν τους τόκους δύο ετών και τα πράγματα θα ομαλοποιούνταν σιγά σιγά.
Η απόφαση αυτή είχε όμως δύο χαρακτηριστικά. Για πρώτη φορά θα εθίγοντο καταθέσεις έως 100.000 ευρώ που στον Ευρωπαϊκό χώρο θεωρούνται ασφαλισμένες και για πρώτη φορά οι επενδυτές που αναζητούν το κέρδος σε τραπεζικά προϊόντα θα έπρεπε να πληρώσουν. Αυτό σημαίνει ότι από εδώ και πέρα οι μέτοχοι, ομολογιούχοι και επενδυτές θα αναλάμβαναν μέρος του ρίσκου στις επενδύσεις. Η απόφαση αυτή απερρίφθη μετ' επαίνων από την Κυπριακή Δημοκρατία και άρχισε το δράμα. Μέχρι που μια βδομάδα μετά, φτάσαμε στην απόφαση της Κυριακής. Εν τω μεταξύ, οι Κύπριοι έζησαν ένα δείγμα του τι σημαίνει πτωχευμένη χώρα. Περιορισμός αναλήψεων στις τράπεζες μέχρι 100 ευρώ, άδεια super markets, έλλειψη καυσίμων, αδυναμία διεκπεραίωσης επιχειρηματικών και ατομικών υποχρεώσεων, πλήρης ανασφάλεια κλπ.
Η απόφαση του Eurogroup της Κυριακής ναι μεν προβλέπει την προστασία από κούρεμα των καταθέσεων έως 100.000 ευρώ αλλά έχει ορισμένες πολύ χειρότερες παρενέργειες:
Α) Χάθηκε οριστικά η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα του νησιού
Β) Χάθηκαν τα υποκαταστήματα των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα
Γ) Ουσιαστική δήμευση των καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ εφόσον στην Λαϊκή θα παγώσουν για χρόνια (ή θα χαθούν για πάντα) και στην Κύπρου θα κουρευθούν κατά 30% έως 40%
Δ) Απώλεια σε δύο χρόνια 120.000 θέσεων εργασίας από το σύνολο των 360.000 θέσεων σήμερα
Ε) Απότομη ύφεση στην οικονομική δραστηριότητα
Υπάρχουν όμως και ποιοτικά χαρακτηριστικά που δεν έχουν γίνει ακόμη ορατά. Η απόφαση είναι συνολική για τις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ. Ένα παράδειγμα είναι ότι αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόποι τα κεφάλαια κίνησης εταιριών και τα κεφάλαια μαύρου χρήματος. Το πάγωμα ή κούρεμα των καταθέσεων αυτών έχει διαφορετικές παραμέτρους. Εάν εφαρμόζεται σε κεφάλαια νομίμως δραστηριοποιούμενων εταιριών και επιχειρηματικών σχεδίων, ουσιαστικά καταδικάζονται σε άμεσο αφανισμό με πολλαπλές δευτερογενείς και τριτογενείς παρενέργειες. Εάν τα ίδια μέτρα εφαρμόζονται σε αποταμιεύσεις μαύρου χρήματος ηθικά και οικονομικά είναι άλλης τάξεως ζήτημα. Ας μην ξεχνάμε ότι κάποια κεφάλαια από αυτά και αναφέρομαι σε νόμιμα κεφάλαια, ανήκουν σε Έλληνες επενδυτές ή ελληνικές επιχειρήσεις. Αυτό θα επηρεάσει και την ελληνική οικονομία που είναι ούτως ή άλλως ευρύτερα συνδεδεμένη με την Κυπριακή.
Εννοείται βεβαίως ότι οι θεωρίες, δοξασίες, ιδεοληψίες και διακηρύξεις για άλλου είδους διαπραγμάτευσης με τους δανειστές, για αλληλεγγύη των χωρών της νότιας Ευρώπης, για αναζήτηση εταίρων σε Ρωσία, Κίνα, Βενεζουέλα κλπ. πήγαν περίπατο. Πολύ περισσότερο εξασθένησε το παραμύθι για την μονομερή κατάργηση του μνημονίου και τον εξαναγκασμό των Ευρωπαίων να υιοθετήσουν άλλες περισσότερο προοδευτικές πολιτικές.
Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι όλες οι χώρες από την Ιρλανδία έως την Κύπρο, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας επιμένουν να αναζητούν λύσεις εντός ευρώ. Μόνο στην Ελλάδα κάποιοι το σκέφτονται διαφορετικά. Επειδή όμως ευρώ σημαίνει και υποχρεώσεις, θα πρέπει να θυμόμαστε πάντα ότι:
Όταν ξοδεύεις παραπάνω από όσα κερδίζεις, τελικά καταφεύγεις σε δανειστές.
Δεν θα υπήρχαν δανειστές αν δεν υπήρχαν χρέη. Οι δανειστές θέλουν πάντα πίσω τα λεφτά τους και με τόκο. Είναι κάτι που ισχύει από ένα απλό νοικοκυριό έως το μεγαλύτερο κράτος.
Γ. Βακόνδιος
Πολιτευτής Κυκλάδων Ν.Δ
Μέλος του μητρώου
