Η ΑΑΔΕ εξέδωσε νέα, αναλυτική εγκύκλιο που διευκρινίζει πώς εφαρμόζεται το άρθρο 35 του νόμου 4786/2021, το οποίο αφορά την αποποίηση κληρονομιάς από άτομα που ήταν ανήλικοι όταν επήλθε η κληρονομική διαδοχή. Η εγκύκλιος δίνει σαφείς οδηγίες προς όλες τις υπηρεσίες και τους φορολογούμενους, εξηγώντας πότε ένας κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά και ποιες είναι οι έννομες συνέπειες μέχρι να ληφθεί τελική απόφαση αποδοχής ή αποποίησης.
Σύμφωνα με τις διευκρινίσεις, όποιος ήταν ανήλικος όταν πέθανε ο κληρονομούμενος θεωρείται «προσωρινός κληρονόμος» μέχρι να ενηλικιωθεί και από την ημέρα που συμπληρώνει τα 18 του χρόνια διαθέτει διάστημα ενός έτους για να αποποιηθεί την κληρονομιά, ακόμη κι αν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τον θάνατο του συγγενή. Αυτό σημαίνει ότι ένας άνθρωπος που σήμερα ενηλικιώνεται, αλλά κληρονόμησε σε ηλικία πέντε, δέκα ή δεκαπέντε ετών, μπορεί νόμιμα να αποφασίσει μέσα σε ένα έτος αν θα αποδεχθεί ή θα αποποιηθεί την κληρονομιά. Η ρύθμιση αυτή ισχύει αναδρομικά, επειδή πρόκειται για γνήσια ερμηνευτική διάταξη του Αστικού Κώδικα. Ως αποτέλεσμα, καλύπτει όλες τις υποθέσεις που εκκρεμούν ακόμη και πριν από το 2021, κάτι που επιβεβαιώνεται και από σχετικές αποφάσεις του Αρείου Πάγου.
Η εγκύκλιος παραθέτει χαρακτηριστικά παραδείγματα. Σε μία περίπτωση, ένας παππούς είχε πεθάνει το 2015 και η ανήλικη εγγονή του αποποιήθηκε την κληρονομιά το 2023, λίγο πριν ενηλικιωθεί. Η ΑΑΔΕ εξηγεί ότι η αποποίηση είναι απόλυτα έγκυρη, καθώς έγινε πριν συμπληρωθεί ένα έτος από την ενηλικίωση, όπως προβλέπει το άρθρο 1912 του Αστικού Κώδικα. Σε άλλο παράδειγμα, ένας κληρονόμος ενηλικιώθηκε το 2002 και αποποιήθηκε την κληρονομιά εντός του προβλεπόμενου έτους, παρά το γεγονός ότι ο θάνατος είχε συμβεί τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Η εγκύκλιος επιβεβαιώνει ότι και αυτή η πράξη είναι νόμιμη, ακριβώς επειδή η διάταξη εφαρμόζεται αναδρομικά.
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στις περιπτώσεις όπου έχει προηγηθεί αποδοχή της κληρονομιάς, ρητή ή σιωπηρή. Αν ο νόμιμος εκπρόσωπος ενός ανήλικου είχε αποδεχθεί την κληρονομιά με δικαστική πράξη, τότε η μεταγενέστερη απόπειρα αποποίησης, ακόμη και εντός του έτους από την ενηλικίωση, θεωρείται άκυρη. Το ίδιο ισχύει και όταν ο κληρονόμος έχει προβεί σε πράξεις που δείχνουν ότι έχει κάνει χρήση ή διαχείριση της κληρονομιάς. Στην εγκύκλιο αναφέρεται παράδειγμα όπου η μητέρα ενός ανηλίκου είχε αποδεχθεί ρητά την κληρονομιά για λογαριασμό του παιδιού λίγους μήνες μετά τον θάνατο. Ο κληρονόμος αποποιήθηκε το 2023, όμως η πράξη δεν θεωρείται έγκυρη, διότι είχε προηγηθεί αποδοχή.
* Με την εγγραφή σας στο newsletter του Dnews, αποδέχεστε τους σχετικούς όρους χρήσης
Η ΑΑΔΕ επισημαίνει ακόμη ότι, για όσο διάστημα ο προσωρινός κληρονόμος έχει το δικαίωμα να αποποιηθεί, δεν μπορούν να στραφούν εναντίον του οι πιστωτές, ούτε να ληφθούν μέτρα αναγκαστικής είσπραξης. Μόνη εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση που έχει διοριστεί κηδεμόνας σχολάζουσας κληρονομίας. Για τον λόγο αυτόν οι φορολογικές υπηρεσίες καλούνται να εξετάζουν, ιδίως όταν υπάρχουν μεγάλα χρέη, αν πρέπει να ζητείται ο διορισμός κηδεμόνα ώστε να μην παραμένει η κληρονομία σε νομική «εκκρεμότητα» για μακρό χρονικό διάστημα.
Η εγκύκλιος προβλέπει επίσης ότι, εάν στο παρελθόν έχουν επιβληθεί μέτρα είσπραξης ή διασφάλισης σε βάρος ανήλικων κληρονόμων οι οποίοι στη συνέχεια αποποιήθηκαν νόμιμα, τα μέτρα πρέπει να αρθούν ύστερα από αίτηση του κληρονόμου. Αντίστοιχα, ποσά που παρακρατήθηκαν αχρεωστήτως, είτε μέσω κατασχέσεων είτε κατά την έκδοση φορολογικής ενημερότητας, πρέπει να επιστραφούν, εφόσον υποβληθεί σχετική αίτηση.
Τέλος, η εγκύκλιος αποσαφηνίζει τους κανόνες για την παραγραφή των απαιτήσεων του Δημοσίου. Η παραγραφή αναστέλλεται όσο ο κληρονόμος είναι ανήλικος και για δύο έτη μετά την ενηλικίωσή του, όταν η κληρονομιά δεν έχει περιουσιακά στοιχεία. Επίσης, η παραγραφή δεν συμπληρώνεται πριν περάσει εξάμηνο από την αποδοχή της κληρονομιάς ή τον διορισμό κηδεμόνα σχολάζουσας κληρονομίας.
Μέλος του μητρώου
