ακόμα και από την προσχολική ηλικία των παιδιών τους δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να καπνίζουν μέσα στο σπίτι, χτίζοντας έτσι ένα «προβληματικό» πρότυπο ενηλίκου.
Ποσοστό μεγαλύτερο από το 60% των μαθητών Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου δηλώνει ότι είτε ένας από τους δύο γονείς του (38,4%) είτε και οι δύο (23,2%) είναι καπνιστές. Από τις απαντήσεις δε των μαθητών αποδεικνύεται η άρρηκτη σχέση της εικόνας του γονέα καπνιστή με την υιοθέτηση αυτής της συνήθειας. Ετσι, στην ερώτηση «οι γονείς σου καπνίζουν», το ποσοστό των θετικών απαντήσεων μεταξύ των καπνιστών ήταν 74,5% και μεταξύ των μη καπνιστών μαθητών 58,2%.
Για τους μισούς μαθητές (48,6%) ο ένας ή και οι δύο γονείς τους κάπνιζαν στο σπίτι όταν ήταν ακόμα στην προσχολική ηλικία (δηλαδή, μικρότεροι των έξι ετών). Οπως αναφέρουν οι ερευνητές, «ένας γονιός καπνιστής δημιουργεί, στη συνείδηση του εφήβου, οικειότητα με το κάπνισμα και την εικόνα του καπνιστή συνολικά προκαταβάλλοντας τη μελλοντική του συμπεριφορά, αλλά και τις αντιστάσεις που θα αναπτύξει απέναντι στο κάπνισμα. Με τη στάση που τηρούν οι ίδιοι οι γονείς αποτελούν πομπό μηνυμάτων που επιδρούν στην ικανότητά του να αντισταθεί ή να δοκιμάσει να καπνίσει. Δυστυχώς, ελάχιστοι γονείς έχουν επίγνωση των επιπτώσεων της συμπεριφοράς τους στις συνήθειες των παιδιών τους».
Πάντως, οι γονείς συχνά αγνοούν ότι τα παιδιά τους καπνίζουν, αν και -σύμφωνα με όσα υποστηρίζουν οι ίδιοι οι μαθητές- σχεδόν ένας στους τρεις όχι μόνο το γνωρίζει, αλλά και το αποδέχεται. Στην ερώτηση «νομίζεις ότι οι γονείς σου ξέρουν ότι καπνίζεις», το 38,3% των καπνιστών μαθητών που συμμετείχαν στην έρευνα απάντησε αρνητικά, το 27,5% απάντησε «ναι και το αποδέχονται» και το 21,4% «ναι και αντιδρούν».
Η ισχυρή επιρροή του καπνίσματος στο οικογενειακό περιβάλλον για τη στάση των παιδιών απέναντι στο τσιγάρο φαίνεται και από τις απαντήσεις των μαθητών σε ό,τι αφορά τη συμπεριφορά των αδελφών τους. Ειδικότερα, οι μαθητές που καπνίζουν δηλώνουν ότι έχουν αδέλφια που επίσης καπνίζουν σε ποσοστό 38,9%. Το αντίστοιχο ποσοστό στους μαθητές που έχουν απλώς δοκιμάσει τσιγάρο είναι 29,9% και στους μαθητές που δεν καπνίζουν μόλις 10,4%.
Είναι συνεπώς φυσικό οι καπνιστές μαθητές να είναι πιο εκτεθειμένοι στο παθητικό κάπνισμα στο σπίτι τους σε σχέση με τους μη καπνιστές. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο σπίτι των καπνιστών μαθητών «το κάπνισμα επιτρέπεται παντού» σε ποσοστό 37,1%, στο σπίτι των μαθητών που έχουν δοκιμάσει τσιγάρο επιτρέπεται σε ποσοστό 28,7% και στο σπίτι των μη καπνιστών «επιτρέπεται παντού» μόνο σε ποσοστό 11,5%.
Σε δημόσιους χώρους
Πάντως, οι μαθητές στη συντριπτική τους πλειονότητα (ποσοστό 94,4%) θεωρούν ότι δεν είναι σωστό να εκτίθεται κάποιος σε παθητικό κάπνισμα στους δημόσιους κλειστούς χώρους. Το ποσοστό αυτό διαφοροποιείται ανάλογα με το αν ο μαθητής καπνίζει ή όχι, από το 97,7% στους μη καπνιστές μαθητές γυμνασίου στο 73,7% στους καπνιστές. Επτά στους δέκα μαθητές (68,5%) έχουν βρεθεί σε κάποιο χώρο εστίασης ή διασκέδασης όπου αισθάνθηκαν αναπνευστική δυσφορία.
Συνολικά το 83,7% των Ελλήνων μαθητών Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου τάσσεται ξεκάθαρα υπέρ της απαγόρευσης του καπνίσματος στους δημόσιους κλειστούς χώρους. Μεταξύ των καπνιστών, το 47,4% τάσσεται κατά της απαγόρευσης.
Αγοράζουν ελεύθερα τα τσιγάρα
Προϊόν ελεύθερα προσβάσιμο από τους ανηλίκους είναι το τσιγάρο στη χώρα μας. Παρά το γεγονός ότι η ελληνική νομοθεσία απαγορεύει την πώληση προϊόντων καπνού σε ανηλίκους, τέσσερις στους δέκα μαθητές (40,2%) εκτιμούν ότι θα είναι εύκολο να αγοράσουν τσιγάρα, και μόλις το 13,5% δηλώνει ότι δύσκολα θα το καταφέρει.
Ανάλογα με την «οικειότητα» στο κάπνισμα, οι μαθητές έχουν και διαφορετική αντίληψη για τον βαθμό ευκολίας στην πρόσβαση σε τσιγάρο. Ετσι, οι μαθητές που δηλώνουν ότι δεν καπνίζουν θεωρούν ότι είναι εύκολο να αγοράσουν τσιγάρο σε ποσοστό 30,9%. Το ποσοστό αυτό «εκτοξεύεται» στο 66,3% για τους μαθητές που έχουν δοκιμάσει έστω μία φορά στη ζωή τους να καπνίσουν και στο 78,9% στους καπνιστές μαθητές γυμνασίου. Αλλωστε, 51,8% των καπνιστών δηλώνουν ότι αγοράζουν τα τσιγάρα ελεύθερα μόνοι τους, ενώ ένα ποσοστό της τάξεως του 24,6% τα παίρνει από φίλους και το 8,9% από τους γονείς τους. «Συνένοχος» στο έγκλημα είναι φυσικά ο περιπτεράς, αφού μόλις στο 17% των μαθητών δήλωσε ότι υπήρξε άρνηση από τον πωλητή στη χορήγηση τσιγάρων λόγω της ηλικίας του. Στο 83% των περιπτώσεων ο πωλητής πούλησε τσιγάρα αναντίρρητα.
Η εύκολη πρόσβαση αλλά και η «παρέα» είναι η «συνταγή» για να ξεκινήσει κάποιος το κάπνισμα. Οπως αναφέρουν οι ερευνητές, «στην εφηβεία σημαντική επιρροή στην υιοθέτηση συμπεριφορών και στάσεων ασκείται και από τους συνομηλίκους. Μία ομάδα συνομηλίκων πρέπει να έχει τα ίδια ενδιαφέροντα και προφανώς τις ίδιες συνήθειες. Η υιοθέτηση συμπεριφορών -όπως το κάπνισμα- αποτελεί το κλειδί για την αποδοχή τους στην ομάδα και το μέσο επικοινωνίας μεταξύ τους». Ετσι, το 32,2% των μαθητών δηλώνει πως επηρεάστηκε από την παρέα για να δοκιμάσει τσιγάρο. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 46,7% για τους μαθητές που καπνίζουν συστηματικά. Οι μαθητές που πειραματίζονται με το κάπνισμα σε ποσοστό 43,1% δεν θα αρνηθούν να πάρουν τσιγάρο που θα τους προσέφερε κάποιος φίλος τους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους συστηματικούς καπνιστές είναι 75%. Και φυσικά το 65,4% των μαθητών που καπνίζουν προτιμά να το κάνει όταν βρίσκεται με παρέα.
Συστηματική χρήση
Από την έρευνα προκύπτει πως μία από τις κυριότερες αιτίες για το πέρασμα από την περιστασιακή στη συστηματική χρήση του καπνίσματος για τους εφήβους είναι το άγχος ή η στενοχώρια. Οπως αναφέρεται στην έρευνα, «η ανάγκη του "να ανάψω ένα τσιγάρο" γίνεται έντονη σε συνθήκες απροσδιόριστου άγχους». Ειδικότερα, στην ερώτηση «πότε νιώθεις έντονα την επιθυμία για κάπνισμα», η πρώτη απάντηση για τους μαθητές (σε ποσοστό 49,5%) είναι «όταν έχω άγχος ή στρες», η δεύτερη απάντηση (41%) είναι «στη διασκέδαση» και η τρίτη (ποσοστό 36,2%) «όταν πίνω καφέ».
www.kathimerini.gr
Μέλος του μητρώου
