Σύμφωνα με την πρόταση της εισαγγελέως, η χώρα θα κληθεί να καταβάλει άμεσα 22 εκατομμύρια ευρώ και επιπλέον 54.450 ευρώ για κάθε ημέρα μέχρι το κλείσιμο και την αποκατάσταση και της τελευταίας χωματερής. Μη έχοντας άλλη επιλογή, το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει εστιάσει τους τελευταίους μήνες στην ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιπτώσεων, επιβάλλοντας τη μεταφορά σκουπιδιών σε όποια περιοχή διαθέτει στοιχειώδεις συνθήκες διαχείρισης.
Η ιστορία του προβλήματος των χωματερών στη χώρα μας είναι λίγο ώς πολύ γνωστή. Η Ελλάδα καταδικάστηκε για πρώτη φορά το 2005 για τη λειτουργία 1.125 παράνομων χωματερών. Το 2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε και πάλι την προδικαστική διαδικασία, καθώς η χώρα μας δεν είχε συμμορφωθεί, και τον περασμένο Ιούνιο η υπόθεση κατέληξε και πάλι στο Δικαστήριο. Η Ελλάδα θα τιμωρηθεί για την ύπαρξη (τον Ιούνιο, οπότε και εκδικάστηκε η υπόθεση) 70 ενεργών χωματερών και ακόμα 223 κλειστών που δεν είχαν αποκατασταθεί. Με δεδομένο όμως ότι το πρόστιμο θα μειώνεται κατά 150 ευρώ ημερησίως για κάθε χωματερή που κλείνει ή/και αποκαθίσταται, η ελληνική πλευρά εξαντλεί τους τελευταίους μήνες όλα τα περιθώρια ελιγμών ώστε η δημοσιοποίηση της απόφασης να βρει τη χώρα με όσο το δυνατόν λιγότερες χωματερές. Στο πλαίσιο αυτό, τις προηγούμενες εβδομάδες αποφασίστηκε το άμεσο κλείσιμο των παράνομων χωματερών στη Στερεά Ελλάδα (6) και στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (5), και η διάθεση των απορριμμάτων σε υφιστάμενους ΧΥΤΑ που λειτουργούν στην ευρύτερη περιοχή. Ανάλογες αποφάσεις πρόκειται να εκδοθούν μέσα στις επόμενες ημέρες και για άλλες περιοχές.
Πού βρίσκεται λοιπόν σήμερα η υπόθεση; Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος, σε όλη τη χώρα λειτουργούν 49 χωματερές: 18 στην Πελοπόννησο, 16 σε Κυκλάδες και Δωδεκάνησα, 4 στο Βόρειο Αιγαίο, 4 στην Περιφερειακή Ενότητα Ηλείας και οι υπόλοιπες διάσπαρτες σε όλη τη χώρα. Μέσα στις επόμενες ημέρες ο αριθμός των χωματερών στην Πελοπόννησο θα μειωθεί κι άλλο, αφότου ελεγχθούν από το υπουργείο χωματερές που δηλώθηκαν ως άρτι σφραγισθείσες.
Παράλληλα, όλες οι χωματερές, είτε έχουν κλείσει είτε λειτουργούν, έχουν ενταχθεί σε κοινοτικά χρηματοδοτικά προγράμματα προς αποκατάσταση (ΕΠΠΕΡΑΑ ή ΠΕΠ), ενώ από τον Ιούνιο έως τον Νοέμβριο ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση 49 κλειστών χωματερών.
Το κύριο «αγκάθι», βέβαια, παραμένει η Πελοπόννησος. Οι χωματερές δεν μπορούν να κλείσουν αν δεν βρεθεί μια λύση. Ο διαγωνισμός για την ανάθεση σε ιδιώτη της διαχείρισης των απορριμμάτων σε όλη την περιφέρεια προβλέπει ότι ο ανάδοχος πρέπει εντός 10 μηνών να είναι σε θέση να κάνει «προσωρινή» διαχείριση (λ.χ. δεματοποίηση). Ομως ο ιδιώτης (ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή) βρίσκεται ακόμα στη διαδικασία αδειοδότησης, οπότε ο χρόνος δεν έχει ξεκινήσει να μετράει αντίστροφα. Το υπουργείο Περιβάλλοντος, σε συσκέψεις με τοπικούς παράγοντες, το τελευταίο διάστημα προσπαθεί να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα προωθώντας λύσεις, όπως η μεταφορά σκουπιδιών σε λειτουργούντες ΧΥΤΑ στην Πελοπόννησο -ή γύρω απ' αυτήν- ή η «προσωρινή διαχείριση», ήτοι η «αποθήκευση» των απορριμμάτων με κάποια στοιχειώδη επεξεργασία, μέχρι να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές. Δυστυχώς το ΥΠΕΚΑ άργησε πολύ να βγει από την κατάσταση ύπνωσης.
Ακόμα ένα πρόβλημα στην υπόθεση της Πελοποννήσου είναι η καθυστέρηση, από πλευράς περιφέρειας, στην αποκατάσταση 82 κλειστών χωματερών. Η περιφέρεια έχει χρηματοδοτηθεί με 31 εκατ. ευρώ για τον σκοπό αυτό, ωστόσο η υπόθεση βρίσκεται ακόμα στις μελέτες.
Μικρά νησιά του Αιγαίου
Η δεύτερη πιο δύσκολη υπόθεση είναι τα μικρά νησιά του Αιγαίου. Εκεί, η λύση η οποία έχει επιλεγεί είναι η μεταφορά των απορριμμάτων στο κοντινότερο μεγάλο νησί. Για παράδειγμα, ο ΧΥΤΑ Νάξου που βρίσκεται σήμερα υπό κατασκευή (και αναμένεται να παραδοθεί τον Μάιο του 2015) θα δεχθεί τα απορρίμματα και των Μικρών Κυκλάδων (Κουφονήσι, Σχοινούσα, Δονούσα, Ηρακλειά), η Ρόδος της Χάλκης κ.ο.κ. Η ύπαρξη πάντως πολλών μικρών νησιών της άγονης γραμμής, όπως οι Μικρές Κυκλάδες, τα Διαπόντια νησιά, η Γαύδος, οι Οινούσσες, τα Ψαρά και άλλα ανάμεσα στις περιοχές που εξακολουθούν να έχουν χωματερές, δυσκολεύει τα σχέδια του ΥΠΕΚΑ για «μεταφόρτωση» των σκουπιδο-προστίμων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με πρόσφατη υπουργική απόφαση, τα πρόστιμα θα μεταβιβάζονται στους δήμους (ή τις περιφέρειες). Ο επιμερισμός θα βασίζεται κατά 40% στο πληθυσμιακό μέγεθος του δήμου και κατά 60% στον βαθμό συμμόρφωσης.
Σε κάθε περίπτωση, η δυσάρεστη κατάληξη της υπόθεσης των χωματερών αποδεικνύει περίτρανα ότι η μόνη κινητήριος δύναμη για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών στη χώρα μας είναι τα ευρω-πρόστιμα, δηλαδή ο φόβος των συνεπειών. Η κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία προσφέρει μια ελάχιστη αλλά πολύτιμη σήμερα «κόκκινη γραμμή»
www.kathimerini.gr
Μέλος του μητρώου
