Φωτογήρανση και Καρκινογένεση: Έτσι θα αποφύγετε τον κίνδυνο για το δέρμα

Η ηλιακή ακτινοβολία έχει πολλές ευεργετικές επιδράσεις. Ωστόσο, η καθημερινή επαφή με τον ήλιο καθιστά τα κύτταρα της επιδερμίδας μας ευάλωτα σε ανεπιθύμητες δράσεις του. Ο ήλιος προκαλεί σταδιακά βλάβες στα κύτταρα της επιδερμίδας μέσω της υπεριώδους ακτινοβολίας (ultraviolet, UV) την οποία περιέχει στο φάσμα του.

Οι βλάβες αυτές προκαλούνται στο DNA των κυττάρων της επιδερμίδας και από ένα χρονικό σημείο και μετά είναι μη επανορθώσιμες από τους αμυντικούς μηχανισμούς που διαθέτουν τα κύτταρα. Επίσης, η UV ακτινοβολία είναι ένας από τους παράγοντες του περιβάλλοντος που προκαλούν «οξειδωτικό stress» και παραγωγή ριζών οξυγόνου, δηλαδή μορίων που μπορούν να γίνουν τοξικά για τα κύτταρα.

Κλινικές επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας στο δέρμα
Διακρίνονται σε άμεσες, ενδιάμεσες και απώτερες.
Άμεση επίδραση είναι το ερύθημα (κοκκίνισμα) μετά τις πρώτες εκθέσεις στον ήλιο, δηλαδή μετά από τα πρώτα θαλασσινά μπάνια. Αυτό διαρκεί από λίγες ώρες έως λίγες ημέρες ανάλογα με τον φωτότυπο του δέρματος και τη διάρκεια έκθεσης στον ήλιο. Ακολουθεί (αλλά όχι σε όλους ) ένα «πρώτο μαύρισμα» διάρκειας ολίγων ημερών.
Στη συνέχεια, ακολουθεί η ενδιάμεση επίδραση, που είναι το μακροχρόνιο μαύρισμα και διαρκεί επί εβδομάδες ή μήνες.
Στις απώτερες επιδράσεις ανήκει η φωτογήρανση και η καρκινογένεση.

Φωτογήρανση: Η συχνότερη επίδραση της ηλιακής UV στο δέρμα
Η φωτογήρανση οφείλεται στην καθημερινή και επαναλαμβανόμενη επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας στο δέρμα μας. Πορεύεται πάντα παράλληλα με τη «φυσική» του γήρανση.
Η φωτογήρανση προκαλεί ορισμένες χαρακτηριστικές εκδηλώσεις στο δέρμα, όπως ευρυαγγείες, δυσχρωμίες (με τη μορφή «μωσαϊκού» από κιτρινωπά, ερυθρά και σκούρα στίγματα), μειωμένη ελαστικότητα του δέρματος, επιδείνωση των βαθιών ρυτίδων και μικρές καφέ κηλίδες (φακές). Επίσης, σε ένα φωτογηρασμένο δέρμα είναι αρκετά συχνή η ανάπτυξη ακτινικών υπερκερατώσεων και επιθηλιωμάτων (καρκινωμάτων του δέρματος).

Η καρκινογένεση στο δέρμα
Η ανάπτυξη ακτινικών υπερκερατώσεων αλλά και επιθηλιωμάτων (καρκινωμάτων) του δέρματος οφείλεται κυρίως στην αλόγιστη, χρόνια έκθεση στον ήλιο. Η επίδραση αυτή του ήλιου είναι «αθροιστική», δηλαδή συσσωρεύεται συν τω χρόνω. Ωστόσο, ρόλο παίζουν και άλλοι παράγοντες, περιβαλλοντικοί και κληρονομικοί. Τα ίδια περίπου ισχύουν και για την εμφάνιση του κακοήθους μελανώματος.

Ηλιοπροστασία
Είναι απαραίτητο να υπάρχει μία παιδεία ηλιοπροστασίας στον πληθυσμό από την παιδική ηλικία. Αυτή προϋποθέτει σωστή και διαρκή ενημέρωση από κατάλληλους κοινωνικούς φορείς, το σχολείο κ.ά.

Από τους επιστήμονες, οι ειδικοί Δερματολόγοι είναι οι πιο κατάλληλοι για να δώσουν εξατομικευμένες συμβουλές, ανάλογα με το ιστορικό και τα χαρακτηριστικά δέρματος του κάθε ασθενούς.
Η χρήση καπέλου, κοντομάνικης μπλούζας ( T–shirt) και η αποφυγή του ήλιου σε ώρες όπως 12.00 – 4.00 μμ είναι από τα βασικά μέτρα.

Τα αντηλιακά χαρακτηρίζονται από τον δείκτη προστασίας (spf), ο οποίος εκφράζει το πόσο είναι ικανό το εκάστοτε αντηλιακό να επιβραδύνει την πρόκληση κοκκινίσματος σε δέρμα που πρωτοεκτίθεται στον ήλιο. Άρα, ένας / μία ασθενής που φοράει αντηλιακό με spf 50 θα παρουσιάσει κοκκίνισμα πολύ αργότερα από έναν/μία ασθενή που φοράει αντηλιακό με spf 30.

Τα σύγχρονα αντηλιακά:

περιέχουν και φυσικά φίλτρα, που αυξάνουν τη δραστικότητά τους,
περιέχουν ουσίες που έχουν λιγότερες πιθανότητες να προκαλέσουν δερματική αλλεργία,
περιέχουν ουσίες που κάνουν το αντηλιακό πιο υδαστοστεγές πάνω στο δέρμα,
σε συνθήκες πολύωρης βόλτας, η επάλειψη πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά 2-3 ώρες, ενώ σε συνθήκες μπάνιου στη θάλασσα ανά 1 ½ – 2 ώρες τουλάχιστον.
*Ο Μάρκος Αϊβαλιώτης, MD, PhD είναι Δερματολόγος, Επιστημονικός Υπεύθυνος Δερματολογικού Τμήματος του Metropolitan General

ygeiamou.gr