Μικροβιακή αντοχή: Η σιωπηλή πανδημία που απειλεί τη δημόσια υγεία

Η μικροβιακή αντοχή είναι, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μια από τις δέκα πιο σοβαρές απειλές για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως. Συνδέεται άμεσα με τις νοσοκομειακές λοιμώξεις, καθώς για την αντιμετώπιση των τελευταίων χρησιμοποιούνται συνήθως αντιβιοτικά ευρέως φάσματος, που οδηγούν στην εμφάνιση πολυανθεκτικών μικροοργανισμών και δημιουργούν έναν «φαύλο κύκλο», αφού οι νοσοκομειακές λοιμώξεις οφείλονται συνήθως σε μικρόβια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.

Η μικροβιακή αντοχή έχει ονομαστεί «η σιωπηλή πανδημία». Παγκοσμίως, δεν έχουμε καταφέρει κάποια σημαντική πρόοδο στην καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής τα τελευταία χρόνια και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επίπτωση της πανδημίας COVID-19.

Η απειλή των λοιμώξεων με αντοχή στα αντιμικροβιακά όχι μόνο εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά έχει επιδεινωθεί. Τα δεδομένα από το σύστημα επιτήρησης μικροβιακής αντοχής του ΕΟΔΥ (WHONET) έδειξαν αύξησή της στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Πρόσφατα στοιχεία από 10 μεγάλα ελληνικά νοσοκομεία αποκάλυψαν τους 3 μικροοργανισμούς που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 50% των νοσοκομειακών λοιμώξεων, οι οποίοι τυγχάνει να είναι και αυτοί στους οποίους παρατηρήθηκε ότι είχαν σημαντική αύξηση της μικροβιακής αντοχής. Μια ευρωπαϊκή έκθεση το 2015 διαπίστωσε ότι η Ελλάδα κατατάσσεται ψηλά στα «έτη ζωής προσαρμοσμένα ως προς την αναπηρία» δηλαδή τον αριθμό των ετών που χάνονται λόγω κακής υγείας, αναπηρίας ή πρόωρου θανάτου.

Η χρήση αντιβιοτικών είναι ο κύριος παράγοντας ανάπτυξης μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά και η μείωση της χρήσης αντιβιοτικών αποτελεί κεντρική στρατηγική για την καταπολέμηση της αντοχής. Η Ελλάδα είχε ιστορικά υψηλό ποσοστό κατανάλωσης αντιβιοτικών μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Πρόσφατα έχει σημειωθεί πρόοδος στη μείωση της χορήγησης αντιβιοτικών χωρίς ιατρική συνταγή στα φαρμακεία.

Σε μια ελληνική μελέτη του 2010, οι ερευνητές πραγματοποίησαν 174 επισκέψεις σε φαρμακεία και ανακάλυψαν ότι στο 72% των επισκέψεων τους δόθηκε ένα αντιβιοτικό χωρίς ιατρική συνταγή. Η μελέτη επαναλήφθηκε από ερευνητική ομάδα, και μόλις σε 1 από τις 110 επισκέψεις δόθηκε αντιβιοτικό χωρίς ιατρική συνταγή. Αυτό υποδηλώνει ότι η χορήγηση αντιβιοτικών χωρίς ιατρική συνταγή έχει μειωθεί δραματικά και αυτό οφείλεται πιθανότατα στην νέα νομοθεσία που εφαρμόζεται και επιβάλλεται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.

*Ο Δρ. Θεοκλής Ζαούτης είναι Καθηγητής Παιδιατρικής και Επιδημιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια των ΗΠΑ και Διευθύνων Σύμβουλος του Κέντρου Κλινικής Επιδημιολογίας και Έκβασης Νοσημάτων (CLEO).