Ο Άγιος Μάμας καταγόταν από την Γάγγρα της Παφλαγονίας στην Μικρά Ασία. Γονείς του ήταν ο Θεόδοτος και η Ρουφίνα, οι οποίοι ήταν χριστιανοί. Εκείνη την εποχή αυτοκράτορας ήταν ο Αυρηλιανός, ο οποίος και κήρυξε διωγμό εναντίον των χριστιανών.
Γεννήθηκε στη φυλακή
Από τους πρώτους που συνελήφθησαν ήταν οι γονείς του αγίου Μάμα, οι οποίοι και φυλακίστηκαν. Εκείνες τις ημέρες η Ρουφίνα, που ήταν έγκυος, έφερε στον κόσμο τον μικρό Μάμα, ο οποίος δυστυχώς δεν πρόλαβε να γνωρίσει τον πατέρα του Θεόδοτο, καθώς αυτός είχε βρει φρικτό θάνατο από τα βασανιστήρια. Λίγο αργότερα πέθανε και η μητέρα του Ρουφίνα.
Ο μικρός Μάμας μένει πλέον ορφανός στη φυλακή, ώσπου τον αναλαμβάνει μια γυναίκα η Αμία Ματρώνα, μια πλούσια χριστιανή. Τον υιοθέτησε και τον ανέθρεψε με πολύ αγάπη. Επειδή φώναζε τη θετή του μητέρα συνεχώς μάμα, ονομάστηκε Μάμας. Όσο μεγάλωνε ο μικρός Μάμας, τόσο μεγάλωνε και η πίστη του. Η ιεραποστολική δράση του έγινε γρήγορα γνωστή με αποτέλεσμα η φήμη του να φτάσει στον ειδωλολάτρη ηγεμόνα Δημόκριτο, ο οποίος αφού πρώτα επιχείρησε να τον αλλαξοπιστήσει, στη συνέχεια τον υπέβαλε σε βασανιστήρια.
Έως τα δεκαπέντε του χρόνια, έζησε με συντροφιά άγρια ζώα
Στη συνέχεια ο νεαρός Μάμας βρέθηκε σε κάποιο βουνό της Καισάρειας. Σ’ αυτό το μέρος ο Άγιος έζησε έως τα δεκαπέντε του χρόνια με συντροφιά τα άγρια ζώα. Τα εξημέρωνε, τα έβοσκε και τα άρμεγε για να τρέφεται. Γρήγορα εξαπλώθηκε η φήμη, για κάποιο νεαρό που ζούσε με τα άγρια ζώα και πολλοί ήταν εκείνοι που τον επισκέπτονταν για να τον γνωρίσουν από κοντά. Δυστυχώς όμως, έμαθε και ο βασιλιάς για την ύπαρξή του και έστειλε να τον συλλάβουν.
Τα άγρια ζώα, όχι μόνο δεν τον κατασπάραξαν αλλά ούτε που τον πείραξαν
Ο νεαρός Μάμας υποβλήθηκε πάλι σε βασανιστήρια. Του κρέμασαν στο λαιμό ένα σιδερένιο ραβδί και τον έριξαν στο νερό για να πνιγεί. Κατά θαυματουργό τρόπο ο Άγιος επέζησε αλλά πιάστηκε ξανά από τους βασανιστές του και ρίχτηκε σε αναμμένη κάμινο. Και αυτήν τη φορά κατάφερε να βγει σώος. Όταν έριξαν καταπάνω του άγρια ζώα, όχι μόνο δεν τον κατασπάραξαν αλλά ούτε που τον πείραξαν. Σύμφωνα με την παράδοση ένα λιοντάρι τον δέχθηκε στη ράχη του και τον μετέφερε μακριά από τα άλλα θηρία, εξ ου και η θεματογραφία της αγιογράφησης του. Τελικά, οι εχθροί του αποφάσισαν να τον εκτελέσουν με τρίαινα. Το φονικό όργανο διαπέρασε τα σπλάγχνα του Αγίου, ο οποίος και παρέδωσε το Πνεύμα Του. Σύμφωνα με μια παράδοση το λείψανο του αγίου έφτασε στην Κύπρο μέσα σε μια σαρκοφάγο από τα μικρασιατικά παράλια και τάφηκε στη Μόρφου. Εκεί κτίστηκε ένας βυζαντινός ναός δίπλα στη Λάρνακα, που βρισκόταν το λείψανό του.
Μια άλλη παράδοση σχετικά με τον Άγιο Μαμά
Μια άλλη κυπριακή παράδοση αναφέρει ότι ο Άγιος Μάμας ήταν ένας φτωχός ερημίτης που ζούσε σε μια σπηλιά κοντά στη Μόρφου. Μια χρονιά του ζήτησαν κεφαλικό φόρο, αλλά ο Άγιος δεν τον πλήρωνε και τότε τον πήγαν στον διοικητή να απολογηθεί. Στο δρόμο που πήγαιναν συνάντησαν ένα λιοντάρι που κυνηγούσε ένα αρνί. Ο Άγιος διέταξε το λιοντάρι να αφήσει το αρνί και το λιοντάρι υπάκουσε. Ο Άγιος κουρασμένος καθώς ήταν πήρε το αρνί στα χέρια του, ανέβηκε στο λιοντάρι και συνέχισε το δρόμο για τον διοικητή. Όταν έφτασαν στον διοικητή και τον είδε επάνω στο λιοντάρι, έδωσε διαταγή να τον αφήσουν ελεύθερο και να τον απαλλάξουν από τη φορολογία.
Μέλος του μητρώου
