Μπορεί να νικηθεί ο καρκίνος; Είναι εφικτή μία θεραπεία αποτελεσματική και ασφαλής ή τα καρκινικά κύτταρα θα βρίσκουν πάντα τρόπους διαφυγής; Οι κλινικές μελέτες οδηγούν πάντα σε ανάπτυξη φαρμάκων; Μπορεί ένα ελπιδοφόρο πειραματικό φάρμακο να αποδειχθεί στο τέλος…άνθρακας αντί για θησαυρός;
Τα ερωτήματα αυτά – μόνιμα και βασανιστικά για τους ογκολογικούς ασθενείς και τις οικογένειές τους- αναδύθηκαν έντονα τις τελευταίες ημέρες. Η είδηση για μία νέα, στοχευμένη χημειοθεραπεία, ικανή να «σκοτώσει» όλους τους συμπαγείς καρκινικούς όγκους, πυροδότησε την ελπίδα για μία θετική έκβαση της μακράς μάχης των επιστημόνων με τον καρκίνο. Το γεγονός ότι η ανακοίνωση έγινε από ομάδα του «City of Hope», ενός από τους μεγαλύτερους οργανισμούς έρευνας και θεραπείας του καρκίνου στις ΗΠΑ, έθεσε ακόμη πιο ψηλά τον πήχυ και τις προσδοκίες.
Και δικαίως, καθώς τα στοιχεία για τη νόσο είναι δυσοίωνα. Ο καρκίνος αποτελεί βασική αιτία θανάτου παγκοσμίως, και μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας θα καταγράφονται ετησίως 21 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου έναντι 17 εκατ. το 2018 (Διεθνή Επιτροπή Έρευνας για τον καρκίνο, IARC). Στην Ελλάδα αναφέρονται περίπου 8.000 νέοι ασθενείς κάθε χρόνο. Περισσότερο από το ένα τρίτο των ασθενών εμφανίζουν καρκίνο που θα μπορούσε να προληφθεί και επίσης 30% των ασθενών μπορεί να θεραπευτεί εάν εντοπιστεί έγκαιρα και αντιμετωπιστεί σωστά.
Το ΘΕΜΑ απευθύνθηκε σε δύο Έλληνες ειδικούς, έγκριτους παθολόγους-ογκολόγους, τους κκ. Κωνσταντίνο Συρίγο και Ιωάννη Μπουκοβίνα, με αφορμή την πρόσφατη δημοσίευση της αμερικανικής επιστημονικής ομάδας, και συζήτησε μαζί τους τα δεδομένα και την προοπτική της νέας θεραπείας. Και οι δύο επισημαίνουν την αξία της έρευνας και συνεπώς της συγκεκριμένης ανακάλυψης, αλλά επισημαίνουν πως κρίσιμη όσο και ουσιαστική θα είναι η μελέτη σε ασθενείς που μόλις ξεκίνησε.
Το μόριο AOH1996 κατά 7 μορφών καρκίνου
«Το φάρμακο με τον κωδικό AOH1996 στοχεύει μια καρκινική παραλλαγή του πολλαπλασιαζόμενου πυρηνικού αντιγόνου κυττάρων (PCNA), μιας πρωτεΐνης που στη μεταλλαγμένη της μορφή είναι «κρίσιμης σημασίας» για την αντιγραφή του DNA και την επιδιόρθωση όλων των «διαστελλόμενων όγκων», δήλωσαν οι ερευνητές του City of Hope.
«Το μονοπάτι του PCNA στο κύτταρο μπορεί να παρομοιασθεί με έναν τερματικό σταθμό αεροδρομίου που έχει πολλές πύλες αναχώρησης και ρυθμίζει τη μεταγραφική λειτουργία και αντιγραφή των κυττάρων μαζί με την επιδιόρθωση του DNA των καρκινικών κυττάρων. Το μόριο AOH1996 είναι η χιονοθύελλα που μπορεί να ακυρώσει όλες τις πτήσεις αλλά μόνο για τα αεροπλάνα που μεταφέρουν καρκινικά κύτταρα» εξηγεί ο Παθολόγος Ογκολόγος, πρώην πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, κ. Ιωάννης Μπουκοβίνας. Όπως σημειώνει «είναι σημαντικό πως δοκιμάσθηκε σε κυτταρικές σειρές και ζωικά μοντέλα με μεγάλη αρχικά επιτυχία με ελάχιστη τοξικότητα, καταστέλλοντας την κυτταρική ανάπτυξη από καρκίνο μαστού, προστάτη, εγκεφάλου, ωοθηκών, τραχήλου μήτρας, δέρματος και πνευμόνων. Από την άλλη πλευρά, όμως, η προσεκτική ανάγνωση λέει ότι αρκετά κύτταρα σκοτώθηκαν από το μόριο αλλά όχι όλα, ούτε οι κυτταρικές καλλιέργειες σαν σύνολο σταμάτησαν να αναπτύσσονται».
Ωστόσο, το πιο σημαντικό κατά τον ίδιο, είναι ότι αυτό μέχρι τώρα θεωρείτο ανέφικτο, καθώς η η πρωτεΐνη PCNA θεωρούνταν φαρμακευτικά μη στοχεύσιμη. «Σε κάθε περίπτωση αυτή η ανακάλυψη ανοίγει τον δρόμο για μια νέα σειρά κλινικών δοκιμών στον άνθρωπο, που μένει να δούμε αν θα είναι επιτυχημένες ή ο καρκίνος θα εφεύρει νέα μονοπάτια διαφυγής. Και φυσικά αποτυπώνει τις ανάγκες της κοινωνίας για περισσότερη συντονισμένη έρευνα στο πεδίο του καρκίνου αλλά και τη σοβαρότητα και σωφροσύνη που πρέπει να διαθέτουμε στην ανάγνωση μιας ιατρικής «επαναστατικής ιδέας»» καταλήγει ο κ. Μπουκοβίνας.
O κύριος Ιωάννης Μπουκοβίνας, Παθολόγος Ογκολόγος, πρώην πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας
Κρίσιμη η μελέτη σε ασθενείς
Με νηφαλιότητα μιλά για την ανακάλυψη του City of Hope και ο καθηγητής Παθολογίας Ογκολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ και διευθυντής της Γ’ παθολογικής κλινικής στο νοσοκομείο «Σωτηρία», κ. Κωνσταντίνος Συρίγος εξαίροντας την επιμονή της ερευνήτριας, Linda Malkas, αλλά και υπενθυμίζοντας με νόημα ότι σε ερευνητικό στάδιο βρίσκονται πάνω από 100.000 ουσίες, από τις οποίες μόλις το 1% θα λάβουν τη μορφή του φαρμάκου.
«Τα επιστημονικά δεδομένα λένε ότι έχουμε ένα μονοπάτι καρκινογένεσης (το PCNA) που για δεκαετίες είχε καταταγεί σε εκείνα που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως στόχοι θεραπείας. Η Malkas και οι συνεργάτες της, με την τελευταία δημοσίευσή τους, παρουσιάζουν ένα νεοσύστατο μικρομόριο που θα μπορούσε να αναστείλει τη δράση του μοριακού μονοπατιού PCNA στα καρκινικά κύτταρα. Την υπόθεσή της την έχει επιβεβαιώσει μόνο σε καρκινικά κύτταρα και σε ζώα (ποντίκια και σκύλους) που είχαν αναπτύξει καρκίνο. Τώρα θα ξεκινήσει η μελέτη του σε ανθρώπους, με πρώτο και κύριο σημείο ελέγχου την τοξικότητα: ο αποκλεισμός του μορίου PCNA αναμένεται να έχει απρόβλεπτη και υψηλή τοξικότητα, ενώ ούτε τη σωστή δόση χορήγησης γνωρίζουμε. Εάν περάσει τους ελέγχους ασφάλειας, τότε μόνο θα αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητά του» εξηγεί ο καθηγητής.
Αυτό σημαίνει περαιτέρω κύκλο έρευνας και μελετών, έως και 5 χρόνια. «Αισιοδοξούμε και ελπίζουμε ότι θα αποδειχθεί αποτελεσματικό, αλλά είναι άγνωστο ποιοι ασθενείς θα μπορούσαν να ωφεληθούν από αυτό, όταν θα είναι πλήρως ελεγμένο, έτοιμο προς έγκριση, και σίγουρα όχι νωρίτερα από 3-5 χρόνια. Μέχρι τότε πάρα πολλά άλλα σημαντικά φάρμακα θα είναι ήδη διαθέσιμα σε διάφορες μορφές καρκίνου, γιατί βρίσκονται σε πιο προχωρημένο στάδιο μελέτης και ανάπτυξης. Στο στάδιο που βρίσκεται τώρα το εν λόγω φάρμακο βρίσκονται πάνω από 100.000 ουσίες παγκοσμίως, από τις οποίες μόνο το 1% θα αποδειχθούν κλινικά χρήσιμα για τους ασθενείς μας» τονίζει ο κ. Συρίγος.
Διαχωρίζοντας την αξία της έρευνας από την ουσία της είδησης, ο καθηγητής εφιστά την προσοχή «στον κουρνιαχτό που ακολούθησε μετά τη δημοσίευση» και στην αναστάτωση που προκάλεσε σε χιλιάδες ασθενείς με καρκίνο και τις οικογένειές τους: «H ψεύτικη ελπίδα είναι χειρότερη από την απελπισία» έγραψε ο Jonathan Kozol. Οφείλουμε να το θυμόμαστε αυτό, για τα εκατομμύρια των ασθενών που ανεβαίνουν καθημερινά τον Γολγοθά της ασθένειάς τους» καταλήγει.
Μέλος του μητρώου
