Όπως όλα τα όργανα μπορεί να αποτελέσει εστία ανάπτυξης νεοπλασμάτων με κακοήθη χαρακτηριστικά. Συχνότερο είναι το αδενοκαρκίνωμα παγκρέατος σε ποσοστό που αγγίζει το 90% και για τον λόγο αυτό ταυτίζεται με τον όρο «καρκίνος παγκρέατος».
Τα τελευταία χρόνια η συχνότητα του παγκρεατικού καρκίνου έχει αυξηθεί με αποτέλεσμα να αποτελεί σε παγκόσμια κλίμακα την τρίτη αιτία θανάτου σχετιζόμενη με καρκίνο. Στη χώρα μας διαγιγνώσκονται ετησίως 7,43 νέες περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού, ενώ μόνο το 2020 απεβίωσαν λόγω καρκίνου παγκρέατος 1904 συνάνθρωποί μας. Φαίνεται να προσβάλλονται ηλικίες άνω των σαράντα ετών με υπεροχή στο ανδρικό φύλο.
Η αιτιολογία της νόσου φαίνεται να είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη καθώς εμπλέκονται κληρονομικοί και επίκτητοι παράγοντες. Πέρα από τα διάφορα γενετικά σύνδρομα, οι επίκτητοι παράγοντες που σχετίζονται με τον παγκρεατικό καρκίνο είναι το αυξημένο σωματικό βάρος, το κάπνισμα (υπερδιπλάσιος ο κίνδυνος στους καπνιστές), η μακροχρόνια κατανάλωση αλκοόλ, το ιστορικό χρόνιας παγκρεατίτιδας, το οικογενειακό ιστορικό όπως και η προηγηθείσα ακτινοθεραπεία στην κοιλιακή χώρα. Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να τονισθεί πως εκτός από τους παράγοντες κινδύνου ιδιαίτερη επαγρύπνηση απαιτείται από όλους μας για την έγκαιρη ευαισθητοποίηση σε κάποια πρώιμα συμπτώματα. Ένα από τα συχνά πρώιμα συμπτώματα είναι ο νεοδιαγνωσθείς σακχαρώδης διαβήτης ή η απορρύθμιση του σακχάρου σε έναν γνωστό διαβητικό. Επιπλέον, η αλλαγή της σύστασης και του αριθμού των κενώσεων αποτελεί ένα πρώιμο σύμπτωμα. Οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν επεισόδια ανεξήγητων διαρροιών, αλλαγή στο χρώμα και στην ποιότητα των κοπράνων λ.χ. έντονη δυσοσμία. Ένας διαρκής και επίμονος πόνος στην κοιλιά, ιδιαιτέρως στην οσφυϊκή χώρα, δυσπεπτικά ενοχλήματα, έλλειψη όρεξης και απώλεια βάρους χωρίς προσπάθεια, κατάθλιψη, φαγούρα στο σώμα μας και ικτερική (κίτρινη) χροιά του δέρματος και του λευκού των ματιών μας αποτελούν σίγουρα συμπτώματα, τα οποία οφείλουμε να αναφέρουμε στον γιατρό μας ώστε να διερευνηθούν.
Η διερεύνηση περιλαμβάνει μια σειρά από αιματολογικές (βασικός έλεγχος καθώς και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις όπως, καρκινικοί και μοριακοί δείκτες) και απεικονιστικές εξετάσεις. Οι τελευταίες περιλαμβάνουν ένα απλό υπερηχογράφημα (U/S), αξονική τομογραφία με πρωτόκολλο παγκρέατος (CT), μαγνητική τομογραφία (MRI) και μαγνητική χολαγγειο-παγρεατογραφία (MRCP). Οι απεικονιστικές αυτές εξετάσεις σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να συμπληρωθούν και από τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET), από ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα (EUS) και ενδοσκοπική παλλίνδρομη χολαγγειο-παγκρεατογραφία (ERCP) με λήψη βιοψίας ή κυτταρολογικού εκπλύματος για την ιστολογική ταυτοποίηση της βλάβης.
Η κλινική εικόνα θέτει την υποψία και η εργαστηριακή και απεικονιστική διερεύνηση σε συνδυασμό με την βιοψία θέτουν τη διάγνωση. Και μετά τη διάγνωση τί; Περίπου το 50% των ασθενών με καρκίνο παγκρέατος έχουν μεταστάσεις κατά την στιγμή της διάγνωσης και 30% έχουν τοπικά προχωρημένη νόσο με αποτέλεσμα μόνο ένα ποσοστό περίπου 20% των ασθενών να είναι υποψήφιοι για άμεση χειρουργική επέμβαση κατά την διάγνωσή τους. Για τον λόγο αυτό η θεραπευτική προσέγγιση αυτών των ασθενών έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια με την χημειοθεραπεία να παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς προηγείται της χειρουργικής επέμβασης. Σε αρκετές περιπτώσεις μειώνει το μέγεθος του όγκου και προσφέρει περισσότερες πιθανότητες για ένα επιτυχημένο χειρουργείο. Νέα χημειοθεραπευτικά φάρμακα και σύγχρονες ογκολογικές προσεγγίσεις βελτιώνουν τα αποτελέσματα και σε ασθενείς με μεταστατική νόσο. Πιο στοχευμένες θεραπείες καθώς και ο ρόλος της ανοσοθεραπείας και της ακτινοβολίας αποτελούν αντικείμενο συστηματικής έρευνας με αρκετές και αισιόδοξες εφαρμογές στην κλινική πράξη.
Η χειρουργική θεραπεία αποτελεί σήμερα τον ακρογωνιαίο λίθο της αντιμετώπισης του παγκρεατικού καρκίνου. Η εξέλιξη των απεικονιστικών τεχνικών μας βοηθά να σχεδιάσουμε με ακρίβεια το χειρουργείο. Η πρόοδος και η ανάπτυξη χειρουργικών μεθόδων για την διενέργεια πολύπλοκων χειρουργικών επεμβάσεων με αγγειακές ανακατασκευές σε συνδυασμό με την κατάλληλη και εξειδικευμένη αναισθησιολογική υποστήριξη συνδράμει να προχωρούμε σε χειρουργική αφαίρεση όγκων που σε παλαιότερες εποχές θεωρούνταν ανεγχείρητοι. Παράλληλα, η χρήση νέων τεχνολογιών κατά την διάρκεια του χειρουργείου μας επιτρέπει να αντιμετωπίζουμε τοπικά προχωρημένους όγκους.
Τέλος, κλινικά πρωτόκολλα σε ασθενείς με μεταστατική νόσο παρέχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίσουμε ποιοι από τους ασθενείς αυτούς θα ωφεληθούν από ένα χειρουργείο. Και μετά από ένα βαρύ χειρουργείο τί; Μετά από μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις αυτού του τύπου απαιτείται συνεργασία διαφόρων ειδικοτήτων για την κινητική και θρεπτική αποκατάσταση των ασθενών και την επανένταξή τους στην καθημερινότητά τους κατά τον βέλτιστο τρόπο.
Ο καρκίνος του παγκρέατος γίνεται αρκετά συχνός. Η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας μας οπλίζουν με νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Η έγκαιρη διάγνωσή του αλλά και η παραπομπή αυτών των ασθενών σε εξειδικευμένα κέντρα μπορεί να δώσει αισιόδοξα μηνύματα για το παρόν και το μέλλον τους.
Γνωρίστε τον Ειδικό
*Ο Δημήτριος Α. Δημητρούλης είναι Καθηγητής Χειρουργικής ΕΚΠΑ, Διευθυντής Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) «Ελάχιστα Επεμβατική Χειρουργική» της Ιατρικής Σχολής
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Α. ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΗΣ
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ
Μέλος του μητρώου
