Με πρωτοβουλία της ΕΣΗΕΑ, μια επιτροπή ειδικών από τον χώρο της δημοσιογραφίας και της νομικής επιστήμης ανέλαβε να χαρτογραφήσει τα ηθικά όρια, τους κανόνες και τις προκλήσεις που φέρνει η είσοδος των εργαλείων AI στην καθημερινή δημοσιογραφική πρακτική.
Στην εκπομπή NEWSROOM του ERTNEWS ο υπεύθυνος προστασίας δεδομένων της ΕΡΤ και μέλος της επιτροπής σύνταξης του Κώδικα, Βασίλης Βασιλόπουλος, εξήγησε ότι η δουλειά ξεκίνησε κυριολεκτικά από το μηδέν, βασισμένη στη μελέτη εκατοντάδων περιπτώσεων και διεθνών πρακτικών. Όπως είπε, η επιτροπή εργάστηκε με την υποστήριξη του καθηγητή Νομικής Σπύρου Βλαχόπουλου, καθώς κρίθηκε απαραίτητη η σύνδεση της εφαρμοσμένης ηθικής με τη νομιμότητα, ώστε οι αρχές του Κώδικα να έχουν πραγματική βάση και ισχύ.
Ο νέος Κώδικας είναι λιτός και ευανάγνωστος. Γραμμένος σε απλή γλώσσα, χωρίς επιστημονικούς βερμπαλισμούς, στοχεύει στην πρακτική καθοδήγηση των επαγγελματιών. Η επιλογή της λακωνικής μορφής δεν έγινε τυχαία: η ευθύνη στη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν πρέπει να χαθεί μέσα σε ακαδημαϊκές λεπτομέρειες. Η διαφάνεια, η ακρίβεια, η προστασία της ιδιωτικότητας και της πνευματικής ιδιοκτησίας, η δικαιοσύνη, η καινοτομία, είναι μεταξύ των αρχών που διατυπώνονται καθαρά ως ηθικά και επαγγελματικά ορόσημα.
Όπως επισήμανε ο Βασίλης Βασιλόπουλος, το θέμα της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ένα από τα πιο κρίσιμα: όταν μια πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης αντλεί περιεχόμενο από δημιουργούς χωρίς την άδειά τους για να εκπαιδευτεί ή να παράγει έσοδα, τίθεται σοβαρό θέμα απαλλοτρίωσης του έργου τους.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν μπορεί να μετατεθεί η ευθύνη στον δημιουργό που υπήρξε το θύμα. Ο Κώδικας δεν στοχοποιεί τη χρήση της τεχνολογίας, αλλά επιδιώκει να ορίσει τις ευθύνες και τα ηθικά όρια για όλους τους εμπλεκόμενους, από τους προγραμματιστές μέχρι τους δημοσιογράφους.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε και στον κίνδυνο να εκλαμβάνεται η δωρεάν χρήση των εργαλείων AI ως μια δήθεν δημοκρατική κατάκτηση. Όπως ειπώθηκε, τίποτα δεν είναι πραγματικά δωρεάν, και πίσω από κάθε ελεύθερη χρήση ενδέχεται να κρύβονται κόστη που σχετίζονται ακόμα και με θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.
Η πρωτοβουλία της ΕΣΗΕΑ δεν περιορίζεται μόνο στον χώρο των ΜΜΕ. Ανοίγει μια ευρύτερη συζήτηση για την υπεύθυνη χρήση της AI και σε άλλους κρίσιμους τομείς, όπως η υγεία, η εκπαίδευση, η οικονομία και το δημόσιο. Ιδιαίτερα όταν τα αποτελέσματα που παράγει η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζουν άμεσα πολίτες, είναι επιτακτική η ανάγκη να υπάρχει ανθρώπινος έλεγχος και λογοδοσία.
Όπως υπογραμμίστηκε και κατά τη δημόσια παρουσίαση του Κώδικα, η υποδοχή της πρωτοβουλίας από την πολιτεία και τους εκδότες ήταν θετική, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για σαφή πλαίσια λειτουργίας στον ταχέως μεταβαλλόμενο χώρο των ΜΜΕ. Η αναφορά στον ρόλο των πολιτικών ήταν καίρια: η προσωρινή ωφέλεια από τη διασπορά ψευδών ειδήσεων είναι αυταπάτη, καθώς μακροπρόθεσμα πλήττει το σύνολο της δημόσιας ζωής.
Η σύνταξη του Κώδικα Δεοντολογίας για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στα ΜΜΕ είναι μια πρώτη, αλλά κρίσιμη, κίνηση προς την κατεύθυνση μιας υπεύθυνης συνύπαρξης δημοσιογραφίας και τεχνολογίας. Μια παρακαταθήκη που, όπως τονίστηκε, μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς και για τις ενώσεις δημοσιογράφων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Μέλος του μητρώου
