Όλα αυτά γίνονται από το κοράκι, ένα πτηνό που φημίζεται για την εξυπνάδα και τις ικανότητές του. Η προκατάληψη που το συνδέει με δυσοίωνα μαντάτα οφείλεται στο μαύρο χρώμα του, αλλά και στο γεγονός ότι μπορεί να τραφεί με ψοφίμια, κάτι φυσικά που είναι καλό για το περιβάλλον. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η ταινία ορόσημο του Άλφρεντ Χίτσκοκ, “Τα Πουλιά”, με την οποία έχει συνδεθεί τα κοράκι. Ας σβήσουμε όλα αυτά που ακούγονται όμως, και ας πάμε στις απίστευτες ιδιότητες που έχουν.
Για πολλά πουλιά, νομίζουμε πως τα χαρίσματά τους εξαντλούνται στο μελωδικό κελάηδημα και τα εντυπωσιακά χρώματα στα φτερά τους. Όμως αν τα μελετήσουμε καλύτερα, θα διαπιστώσουμε πως έχουν πολλές δυνατότητες που δεν φαίνονται εκ πρώτης όψεως.
Τα κοράκια δεν είναι μόνο ότι βλέπουμε στις ταινίες, να στέκονται δηλαδή σε ένα νεκροταφείο και να κρώζουν. Οι γνωστικές τους ικανότητες είναι εκπληκτικές και έχουν εξαιρετική μνήμη. Έχουν αναμνήσεις τόσο θετικές όσο και αρνητικές.
Υπάρχει όμως και κάτι άλλο πολύ εντυπωσιακό: Σύμφωνα με μία έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, τα κοράκια μπορούν να μείνουν θυμωμένα με κάποιον που τα έβλαψε, μέχρι και 17 χρόνια. Η έρευνα αυτή όχι μόνο διεισδύει στον ανεξερεύνητο κόσμο των συγκεκριμένων πτηνών, αλλά δίνει και περισσότερα στοιχεία για το πώς κάθε κοινότητα αντιμετωπίζει τις απειλές που προκύπτουν.
Στο πείραμα, που ξεκίνησε το 2006, ένας Περιβαλλοντολόγος, ο καθηγητής John Marzluff, έβαλε στο πρόσωπό του μια τρομαχτική μάσκα και αιχμαλώτισε προσωρινά 7 κοράκια. Τους τοποθέτησε στο πόδι αναγνωριστικό ταμπελάκι και τα απελευθέρωσε. Τα επόμενα χρόνια, ο καθηγητής μαζί με μαθητές του φορούσαν κάποιες φορές τη συγκεκριμένη μάσκα και τάιζαν τα κοράκια που βρίσκονταν στον υπαίθριο χώρο του Πανεπιστημίου. Σε μία από τις βόλτες αυτές, 47 από τα 53 κοράκια που συνάντησε ο καθηγητής ενώ φορούσε την τρομαχτική μάσκα, του επιτέθηκαν με οργή. Αυτός ο αριθμός είναι σαφέστατα μεγαλύτερος από τα 7 κοράκια που αιχμαλώτισε στην αρχή του πειράματος. Για τους επιστήμονες, αυτό σήμαινε ότι τα πτηνά αυτά όχι μόνο θυμούνται μια δυσάρεστη εμπειρία, αλλά επικοινωνούν και αυτή την απειλή στα υπόλοιπα μέλη της κοινότητάς τους.
Οι επιθέσεις κορυφώθηκαν το 2013, ώσπου το 2023 σταμάτησαν να γίνονται επιθέσεις. Αυτό σημαίνει πως μέχρι και για 17 χρόνια, τα κοράκια μπορεί να θυμούνται αυτόν που πήγε να τα πειράξει και πως μέσα σε αυτό το χρονικό το διάστημα είναι πιθανό τα ίδια, οι συγγενείς και το κοπάδι τους να του επιτεθούν.
Το άλλο ενδιαφέρον στοιχείο του πειράματος είναι ότι κάποιοι που συμμετείχαν στη μελέτη φορούσαν μια ουδέτερη μάσκα, με το πρόσωπο του τότε αντιπροέδρου των ΗΠΑ, Dick Cheney. Όταν τάιζαν εκείνοι τα κοράκια, δεν δέχονταν επίθεση από τα πτηνά, ούτε παρατηρούσαν κάποια δυσφορία στη συμπεριφορά τους.
Θα πρέπει να πούμε εδώ, πως θύμα δεν ήταν μόνο ο καθηγητής που τα αιχμαλώτισε, αλλά όποιος φορούσε αυτή την τρομαχτική μάσκα, ακόμη και ανυποψίαστοι εθελοντές που συμμετείχαν στο πείραμα.
Ιστορίες εκδικητικότητας
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες όσων εργάστηκαν στο συνεργείο της ταινίας “Τα Πουλιά”, κοράκια που αιχμαλωτίστηκαν για τις ανάγκες της ταινίας, απέδρασαν, αλλά επέστρεψαν για να κουτσουλάνε το αυτοκίνητο του βοηθού μοντέρ.
Αρκετά χρόνια αργότερα, σε άλλη περίπτωση, η βρετανική εφημερίδα “Mail Online, αφιέρωσε ένα άρθρο για τα κοράκια που ζουν σε ένα ακριβό προάστειο του Λονδίνου, το Dulwich και κάνουν καθημερινές επιθέσεις στους κατοίκους. Η σφοδρότητα των επιθέσεων είχε φτάσει στο σημείο τους Λονδρέζους να καλύπτουν το κεφάλι τους με κράνη, ακόμη και να κρατάνε ομπρέλα, χωρίς να βρέχει. Όπως δήλωσαν στην εφημερίδα, το πιο πιθανό είναι να κάνουν αυτές τις επιθέσεις για να προστατεύσουν τις φωλιές τους.
Ο μαγικός τρόπος να διδάσκουν τις απειλές σε άλλα κοράκια
Εκτός από τη μνήμη για κάτι που τους προκάλεσε αναστάτωση και φόβο, το εκπληκτικό με τα κοράκια είναι ότι μεταφέρουν αυτή τη δυσάρεστη εμπειρία σε άλλα μέλη της κοινότητάς τους. Μόλις ένα από αυτά συνειδητοποιήσει ότι ένα αντικείμενο ή πλάσμα είναι επικίνδυνο, αμέσως διαδίδει αυτή την είδηση. Έτσι, τόσο τα μέλη της κοινότητας θα είναι υποψιασμένα σε περίπτωση που βρεθούν αντιμέτωπα με τον κίνδυνο, όσο και τα νεαρά κοράκια, θα μάθουν κι αυτά να προστατεύουν τον εαυτό τους και τους γύρω τους. Τα συγκεκριμένα πτηνά είναι από τα ελάχιστα μέλη του ζωικού βασιλείου που γνωρίζουν πώς να ενημερώνουν τις επόμενες γενιές για τους κινδύνους του περιβάλλοντος.
Μάθετε πώς νιώθει και σκέφτεται ένα κοράκι ή μια καρακάξα
Πολλοί από εμάς αναρωτιόμαστε συχνά τι συμβαίνει στο κεφάλι ενός ζώου, ποιες είναι οι εμπειρίες του, τι σκέφτεται και τι νιώθει.
Παρόλα αυτά, για πολλά χρόνια ήταν δύσκολο για τους επιστήμονες να προσεγγίσουν τέτοια ζητήματα χωρίς να χάσουν την επιστημονική τους εγκυρότητα, λόγω των νορμών που επικρατούσαν στην επιστημονική κοινότητα.
Ευτυχώς, οι εποχές αυτές έχουν πια περάσει και οι ερευνητές πλέον μελετούν διεξοδικά τι συμβαίνει στο μυαλό των ζώων. Αυτό το οφείλουμε σε επιστήμονες όπως ήταν ο Donald Griffin, ο οποίος από τη δεκαετία του 1980 μέχρι τον θάνατό του το 2003 υποστήριζε σθεναρά ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να μελετάμε τη συνειδητότητα, τις σκέψεις και τα συναισθήματα των ζώων με τα οποία συγκατοικούμε σε αυτόν τον πλανήτη.
Οι φιλόσοφοι της νόησης, Walter Velt και Heather Browning, δημοσίευσαν πρόσφατα μια έρευνα στα πλαίσια της οποίας επιχείρησαν, σε συνεργασία με άλλους επιστήμονες, να εξερευνήσουν πώς μοιάζει ο κόσμος από την οπτική γωνία των κορακοειδών (κοράκια, καρακάξες, κ.α.)
Πολύς κόσμος υποτιμά τη νοημοσύνη των πτηνών, αλλά είναι γνωστό ότι τα κορακοειδή είναι τόσο έξυπνα, που συχνά περιγράφονται από τους επιστήμονες ως “φτερωτοί πίθηκοι”. Στα πλαίσια της συγκεκριμένης έρευνας, όμως, οι επιστήμονες ήθελαν να πάνε ένα βήμα πέρα από τη νοημοσύνη, και να εξετάσουν πέντε διαστάσεις της εμπειρίας: τη συμπεριφορά, τη γνώση, τον εγκέφαλο, τα συναισθήματα, και τη συνειδητότητα.
Τα μάτια των κορακοειδών βλέπουν με εξαιρετικά υψηλή “ανάλυση”, κάτι που τους επιτρέπει να αναζητούν την τροφή τους όσο πετούν με μεγάλες ταχύτητες. Η ακοή τους είναι επίσης εξαιρετική, επιτρέποντάς τους ακόμα και να ξεχωρίσουν σε ποια άτομα της ομάδας τους μπορούν να βασιστούν και σε ποια όχι, αναλύοντας και συγκρατώντας τα ηχητικά σήματα που βγάζουν. Επιπλέον, τα κορακοειδή έχουν πολύ καλή όσφρηση, η οποία τα βοηθά να εντοπίζουν τους καρπούς και άλλες τροφές που έχουν κρύψει.
Τα κορακοειδή έχουν συναισθήματα παρόμοια με τα δικά μας
Τα κορακοειδή παρουσιάζουν γνωστικές προκαταλήψεις, ακριβώς όπως και οι άνθρωποι. Μπορεί να έχουν αποκτούν κακή διάθεση και να εμφανίζουν σημάδια απαισιοδοξίας αφού τα παρατηρήσουν σε άλλα άτομα.
Ακόμα, παρουσιάζουν και θετική διάθεση όταν χρησιμοποιούν ένα εργαλείο με επιτυχία – όπως οι άνθρωποι – και τείνουν να φοβούνται τα νέα, άγνωστα αντικείμενα.
Ακόμα κι αν έχετε λιχουδιές να τους δώσετε, τα κορακοειδή θα διστάσουν να πετάξουν κοντά σας αν δεν σας γνωρίζουν ήδη, αλλά έχουν αυτοπεποίθηση όταν συναναστρέφονται ανθρώπους που γνωρίζουν καλά – και πάλι όπως οι άνθρωποι.
Τείνουμε συχνά να αποδίδουμε συναισθηματική ζωή μόνο στα θηλαστικά, αλλά τα κορακοειδή μας δείχνουν ότι χρειάζεται να μελετήσουμε πιο διεξοδικά τα συναισθήματα των πουλιών.
Αντιλαμβάνονται όμως τον κόσμο διαφορετικά
Εμείς οι άνθρωποι αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με ενιαίο τρόπο, αλλά τα πτηνά διαθέτουν διαφορετική δομή στον εγκέφαλό τους, με τα δύο ημισφαίρια να μη συνδέονται όπως σ’ εμάς.
Τα ημισφαίρια του εγκεφάλου των κορακοειδών παρουσιάζουν ιδιαίτερο καταμερισμό των εργασιών, για παράδειγμα μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα δύο μάτια τους για να εστιάσουν σε διαφορετικές δραστηριότητες. Παρόλα αυτά, αυτό δεν σημαίνει ότι η εμπειρία τους χωρίζεται στα δύο – ότι έχουν, δηλαδή, διπλό εαυτό – αλλά ότι αντιλαμβάνονται τον κόσμο με κάπως διαφορετικό τρόπο από εμάς.
Οι επιστήμονες παρομοιάζουν τη συνειδητότητα των κορακοειδών με αυτή των ασθενών στους οποίους έχει αφαιρεθεί η σύνδεση μεταξύ των δύο ημισφαιρίων με σκοπό τη μείωση των επιληπτικών κρίσεων. Όταν αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν δύο εικόνες, τη μία από το αριστερό οπτικό πεδίο, και την άλλη από το δεξί, ζωγραφίζουν αυτό που βλέπουν στο αριστερό με το αριστερό χέρι, ενώ περιγράφουν λεκτικά αυτό που βλέπουν στο δεξί, δίνοντας την εντύπωση ότι δύο εαυτοί συνυπάρχουν σε ένα σώμα.
Αντιλαμβάνονται το πέρασμα του χρόνου
Τα κορακοειδή αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους στο πέρασμα του χρόνου με μεγάλη ακρίβεια. Συχνά κρύβουν το φαγητό τους, και μπορούν να θυμηθούν όχι μόνο που το έκρυψαν, αλλά και τι είδος φαγητού έκρυψαν, και πόσος καιρός έχει περάσει (έτσι ώστε να μην τρώνε χαλασμένο φαγητό, π.χ. έντομα που χαλάνε με το πέρασμα του χρόνου).
Στο σημείο αυτό, η μνήμη τους ξεπερνά τη δική μας και αυτήν άλλων ζώων όσον αφορά στα αντικείμενα που έχουν κρύψει, καθώς κάποια κορακοειδή μπορεί να θυμούνται ακόμα και χίλια αντικείμενα που έχουν κρύψει μέσα σε ένα μήνα. Κανένας άνθρωπος δεν θα μπορούσε να θυμηθεί τόσους κρυμμένους ξηρούς καρπούς ή πατατάκια και τόσες διαφορετικές κρυψώνες.
Αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και τους άλλους μέσα στον κόσμο
Τα κορακοειδή δεν αναγνωρίζουν μόνο την αντανάκλασή τους στον καθρέφτη, αλλά καταλαβαίνουν και τι σκέφτονται οι άλλοι από τη συμπεριφορά τους. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα κορακοειδή επιστρέφουν στις κρυψώνες με το φαγητό τους και το κρύβουν αλλού όταν καταλαβαίνουν ότι τα παρακολουθούν – μόνο στην περίπτωση που έχουν κλέψει αυτό το φαγητό από άλλους στο παρελθόν – δηλαδή αναγνωρίζουν την ενοχή τους.
Οι αρσενικές κίσσες παρακολουθούν τι τρώνε οι θηλυκές τις οποίες θέλουν να προσεγγίσουν, ώστε να τους κάνουν δώρο το αγαπημένο τους φαγητό. Ακόμα και τα πιο μοναχικά κορακοειδή, όπως είναι τα κοράκια, φαίνεται να έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες, κάτι που οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι περιοριζόταν στα θηλαστικά.
Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Σε όλα αυτά ευρήματα, εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλος βαθμός αβεβαιότητας. Το να μάθουμε περισσότερα για το μυαλό των μη ανθρώπινων ζώων συχνά είναι πολύ δύσκολο, καθώς τα δεδομένα που έχουμε είναι συχνά σποραδικά και αμφίσημα. Παρόλα αυτά, η συγκεκριμένη έρευνα φαίνεται να μας δίνει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με το πώς αντιλαμβάνονται τον κόσμο τα κορακοειδή. Στα περισσότερα ζώα, αυτό που μας σταματά από το να γνωρίζουμε περισσότερα είναι η έλλειψη έρευνας, όχι η έλλειψη ικανότητας να τα ανακαλύψουμε.
Η συγκεκριμένη έρευνα έχει σημαντικές προεκτάσεις και για την ευζωία των πανέξυπνων αυτών πτηνών. Μαθαίνοντας πώς βιώνουν τον κόσμο τα διαφορετικά ζώα, μπορούμε να καταλάβουμε τι τους αρέσει και τι δεν τους αρέσει, τι τα δυσκολεύει και τι τα διευκολύνει, ώστε να μπορούμε να βελτιώσουμε τις ζωές τους και να τα φροντίσουμε καλύτερα.
Με πληροφορίες από The Conversation
Μέλος του μητρώου
