Όταν η θερμοκρασία έχει φτάσει σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα και μια βουτιά στη θάλασσα είναι αδύνατη, ένα κρύο ντους μας προσφέρει τη δροσιά – και την ανακούφιση που ψάχνουμε από τον καύσωνα. Στην πραγματικότητα όμως, η κίνηση αυτή δε δροσίζει το σώμα αποτελεσματικά. Ο Δρ. Adam Taylor, Καθηγητής Ανατομίας στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ εξηγεί με άρθρο του στο The Conversation τους λόγους, με βάση τις λειτουργίες του σώματος.
Πώς δροσίζεται φυσικά το σώμα
H βέλτιστη θερμοκρασία, που εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία των συστημάτων του σώματός μας, είναι περίπου 37 °C. Ωστόσο, όταν ο πυρήνας του σώματος υπερθερμανθεί, το κέντρο ρύθμισης της θερμοκρασίας του εγκεφάλου αρχίζει να στέλνει νευρικά σήματα στα αιμοφόρα αγγεία και τους μυς που βρίσκονται μέσα ή κοντά στο δέρμα, δίνοντάς τους εντολή να ενεργοποιήσουν τους μηχανισμούς ψύξης.
Εάν ο πυρήνας του σώματός μας παραμείνει σε υψηλή θερμοκρασία για αρκετή ώρα (περίπου 39-40 °C), αυτό μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη των οργάνων. Έτσι, για να διασφαλίσει ότι η θερμοκρασία μας παραμένει στη βέλτιστη τιμή, το σώμα χρησιμοποιεί πολλαπλές τεχνικές για να κρυώσει. Για παράδειγμα, το σώμα εκπέμπει θερμότητα στο περιβάλλον μέσω ηλεκτρομαγνητικής (θερμικής) ακτινοβολίας. Περίπου το 60% της θερμότητας του σώματός μας χάνεται με αυτόν τον τρόπο.
Ένας άλλος μηχανισμός είναι ο ιδρώτας, από τον οποίο χάνουμε περίπου το 22% της θερμότητας του σώματος. Όταν, όμως, η θερμοκρασία του περιβάλλοντος υπερβαίνει αυτή του σώματος, η εφίδρωση γίνεται ο κυρίαρχος μηχανισμός για τη μείωση της θερμοκρασίας του σώματος. Η υπόλοιπη θερμότητα του σώματος χάνεται μέσω ενός συνδυασμού μεταφοράς στον αέρα ή στο υγρό με το οποίο το σώμα μπορεί να έρχεται σε επαφή και μέσω αγωγής σε στερεά αντικείμενα με τα οποία το σώμα μπορεί να έρχεται σε επαφή.
Για να υποστηρίξουν αυτούς τους μηχανισμούς, τα αιμοφόρα αγγεία μας αλλάζουν διάμετρο. Αυτά που βρίσκονται πιο κοντά στο δέρμα διαστέλλονται για να επιτρέψουν την είσοδο περισσότερου αίματος, ώστε να μπορούν να πλησιάσουν την σχετικά πιο δροσερή επιφάνειά του. Στη συνέχεια, το σώμα λειτουργεί για να κυκλοφορήσει το αίμα, έτσι ώστε η θερμότητα από το εσωτερικό του σώματος να μεταφερθεί στην περιφέρεια για να κρυώσει. Ομοίως, στο δέρμα μας, οι τρίχες παραμένουν επίπεδες για να επιτρέψουν στον αέρα δίπλα στο σώμα να κρυώσει και να αντικατασταθεί, βοηθώντας στη διάχυση της θερμότητας.
Κρύο ή καυτό ντους;
Όταν στο περιβάλλον επικρατούν συνθήκες ακραίου καύσωνα, αυτοί οι μηχανισμοί δεν αρκούν. Παρότι το κρύο ντους φαντάζει η ιδανική λύση για το δέρμα, οι επιδράσεις του δεν είναι αρκετές για να ρίξουν τη θερμοκρασία του σώματος. Όχι μόνο αυτό, αλλά το παγωμένο νερό δεν απομακρύνει το σμήγμα και άλλα υπολείμματα του δέρματος, σε σύγκριση με το θερμότερο νερό.
Πιο αναλυτικά, όταν το σώμα εκτίθεται στο κρύο νερό, τα αιμοφόρα αγγεία κοντά στο δέρμα συστέλλονται, μειώνοντας τη ροή του αίματος σε αυτές τις περιοχές. Αυτό σημαίνει ότι έχει τα αντίθετα αποτελέσματα, καθώς ρέει λιγότερο αίμα στην επιφάνεια του δέρματος, με αποτέλεσμα η θερμότητα να διατηρείται μέσα και γύρω από τα όργανα αντί να απομακρύνεται. Στην ουσία, το σώμα «ξεγελιέται» ότι δεν χρειάζεται να κρυώσει, αλλά στην πραγματικότητα πρέπει να διατηρήσει τη θερμότητα.
Επιπλέον, ανάλογα με το πόσο κρύο είναι το νερό, η ξαφνική έκθεση σε αυτό μπορεί να έχει επικίνδυνες συνέπειες για ορισμένους ανθρώπους. Συγκεκριμένα, η έκθεση σε νερό θερμοκρασίας 15 °C μπορεί να προκαλέσει την αντίδραση του κρύου σοκ, με αποτέλεσμα την γρήγορη συστολή των αιμοφόρων αγγείων του δέρματος (αυτών που έρχονται σε επαφή με το κρύο νερό). Αυτό αυξάνει την αρτηριακή πίεση, καθώς η καρδιά πρέπει να αντλήσει αίμα με μεγαλύτερη αντίσταση. Συνεπώς, τα άτομα με υποκείμενες καρδιακές παθήσεις, όπως στεφανιαία νόσο κινδυνεύουν περισσότερο. Η αντίδραση στο κρύο σοκ μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ακανόνιστο καρδιακό ρυθμό και ακόμη και σε θάνατο όταν περνάτε από πολύ ζεστό σε κρύο περιβάλλον.
«Ευτυχώς, αυτά τα περιστατικά είναι σπάνια και πιθανότατα δεν θα συμβούν αν κάνετε απλώς ένα κρύο ντους ή μπάνιο στο σπίτι σας. Ωστόσο, για αυτόν τον λόγο, ίσως θα πρέπει να αποφύγετε το κρύο μπάνιο σε μια ζεστή μέρα» σημειώνει ο ειδικός.
Ούτε όμως το καυτό ντους ενδείκνυται για μια εξαιρετικά ζεστή μέρα: το νερό που είναι πιο ζεστό από το σώμα θα μεταφέρει ενέργεια με τη μορφή θερμότητας στο σώμα. Αυτό εμποδίζει και πάλι το σώμα να αποβάλλει τη θερμότητα, αυξάνοντας ενδεχομένως τη θερμοκρασία του.
Η ιδανική επιλογή
Για τις μέρες του καύσωνα, ο καθηγητής προτείνει τη μέση λύση: ένα χλιαρό ντους ή μπάνιο είναι η καλύτερη επιλογή, καθώς τα στοιχεία δείχνουν ότι η θερμοκρασία 26-27 °C είναι η πιο αποτελεσματική. « Αυτό βοηθά το αίμα να ανέβει στην επιφάνεια για να κρυώσει, χωρίς να είναι αρκετά κρύο ώστε να κάνει το σώμα να πιστεύει ότι πρέπει να διατηρήσει τη θερμότητά του» εξηγεί. Το χλιαρό νερό είναι αυτό που θα βοηθήσει στη διάλυση και χαλάρωση των ουσιών στους πόρους, εμποδίζοντας τα μαύρα και λευκά στίγματα και ακμή.
Εάν, όμως, νιώσετε την ανάγκη του κρύου νερού, ρίξτε τη θερμοκρασία σταδιακά , ώστε να μην προκαλέσετε σοκ στο αυτόματο σύστημα ρύθμισης της θερμοκρασίας του σώματος, καταλήγει ο Δρ. Taylor.
Μέλος του μητρώου
