Από τον περασμένο Σεπτέμβριο αίτημα για να κηρυχθούν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης έχουν κάνει 20 Δήμοι. Το γεγονός αποτυπώνει το αδιαμφησβήτητο πρόβλημα που αντιμετωπίζει πια η Ελλάδα στο θέμα της επάρκειας του νερού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, οι Δήμοι που έχουν ζητήσει να κηρυχτούν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης τον τελευταίο 1,5 χρόνο είναι οι εξής:
Πόρου, Χίου, Μυτιλήνης, Δυτικής Λέσβου, Ακτιου-Βόνιτσας, Σάμης, Κεντρικής Κέρκυρας και Διαπόντιων Νήσων, Παξών, Νότιας Κέρκυρας, Βόρειας Κέρκυρας, Νέας Προποντίδας, Πολύγυρου, Ιεράπετρας, Πλατανιά Χανίων, Κισσάμου Χανίων, Μινώα Πεδιάδας Ηρακλείου, Φαιστού, Άνδρου, Ερμιονίδας, Βέλου- Βόχας Κορινθίας, Αλίαρτου- Θεσπιέων, Ορχομενού, Μύκης Ξάνθης, Αλεξανδρούπολης, Σουφλίου, Σπετσών, Σιθωνίας, Κασσάνδρας, Κάντανου- Σελίνου Χανίων, Γορτύνας Ηρακλείου, Αρχανών- Αστερουσιών Ηρακλείου, Μυλοποτάμου Ρεθύμνου, Σέριφου, Λέρου, Σίφνου, Λουτρακίου –Περαχώρας- Αγίων Θεοδώρων, Ευρώτα, Ιστιαίας- Αιδηψού, Διστόμου-Αράχωβας- Αντικύρων.
Τρέχουν πίσω από τις χρηματοδοτήσεις στη Λέσβο
Η Λέσβος μπήκε για πρώτη φορά στη λίστα των δήμων που είναι αντιμέτωποι με τη λειψυδρία, τον περασμένο Μάρτιο.
«Πάντα είχαμε θέματα με το νερό σε αρκετούς οικισμούς, φέτος όμως η κατάσταση είναι τραγική» λέει στο in ο δήμαρχος Δυτικής Λέσβου, Ταξιάρχης Βέρρος.
«Στον Πολιχνίτο οι κάτοικοι έχουν ελάχιστο νερό, για λίγες ώρες. Οι διακοπές του νερού είναι καθεστώς. Πολύ δύσκολη είναι η κατάσταση και στην Καλλονή στο Κεράμι, στην Ερεσό, στην Πέτρα και στα Βασιλικά. Τις μέρες του καύσωνα υπήρχαν ώρες της μέρας με 43 βαθμούς Κελσίου που οι βρύσες έβγαζαν λάσπη» περιγράφει ο κ. Βέρρος, σημειώνοντας πως στη Δυτική Λέσβο το νερό της ύδρευσης προέρχεται κατά βάση από τις γεωτρήσεις.
Ο δήμαρχος της Μυτιλήνης, Παναγιώτης Χριστοφάς, λέει με τη σειρά του πως το νησί κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης έπειτα από αίτημα της ΔΕΥΑΛ- Δημοτική Επιχείρηση Υδρευσης Αποχέτευσης Λέσβου, στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.
Η κήρυξη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης δίνει τη δυνατότητα στους δημάρχους να προχωρήσουν σε γρήγορες παρεμβάσεις μικρής και μεγάλης κλίμακας, χωρίς να περνούν από τη συνήθη γραφειοκρατία.
Και τι κάνουν στη Λέσβο για την επίλυση του προβλήματος;
«Ζητήσαμε και λάβαμε πριν από μία εβδομάδα, 500.000 ευρώ από τη Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιώτικης Πολιτικής, η οποία υπάγεται στο υπουργείο Ναυτιλίας, για να κάνουμε μια σειρά από έργα πρώτης αντιμετώπισης. Τα χρησιμοποιούμε για νέες γεωτρήσεις και για βελτίωση των υπαρχουσών. Ταυτόχρονα, με πόρους από το ΕΣΠΑ Βορείου Αιγαίου, προχωράμε έργο βιολογικών καθαρισμών αλλά και αντικατάσταση του δικτύου ύδρευσης μέσα στην πόλη της Μυτιλήνης, έργο που τρέχει αυτήν την περίοδο».
Ο κ. Χριστοφάς, αναφέρει και τη δημιουργία φράγματος στην περιοχή Τσικνιάς, έργο που πραγματοποιείται με χρηματοδότηση του υπουργείου Υποδομών, έχει δημοπρατηθεί και αναμένεται να ξεκινήσει το επόμενο διάστημα.
«Η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα έχει υποχωρήσει κατά 15 μέτρα»
O Δήμος Βιάννου στην Κρήτη παραμένει για δεύτερη χρονιά σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Σημειώνεται πως στην Κρήτη έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας, εννέα δήμοι. Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Δήμος εξέδωσε μια κανονιστική πράξη μέσα από την οποία έθετε όρια στην κατανάλωση του νερού.
Ανάμεσα σε άλλα, ο κανονισμός που είναι σε ισχύ αναφέρει και τα εξής:
Απαγορεύεται για την φετινή περίοδο η σύνδεση νέων παροχών και οι φυτεύσεις νέων καλλιεργειών.
O Δήμος δεν φέρει ουδεμία ευθύνη σε περίπτωση αδυναμίας άρδευσης λόγω ανεπάρκειας του παρεχόμενου νερού
Το νερό της ύδρευσης θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο για την κάλυψη υδρευτικών αναγκών. Απαγορεύεται η χρήση του για άλλο σκοπό (π.χ. πλύσιμο δρόμων, αυτοκινήτων, πότισμα κήπων). Θα υπάρξει αυστηρός έλεγχος για την τήρηση της διάταξης αυτής
Απαγορεύεται η χρήση νέων κολυμβητικών δεξαμενών (πισινών). Στις υφιστάμενες κολυμβητικές δεξαμενές θα γίνεται λελογισμένη χρήση του νερού
Μπαίνουν όρια στα κυβικά νερού που μπορούν να αρδεύονται για μια καλλιέργεια
«Στην ουσία, είναι η τέταρτη χρονιά που είμαστε αντιμέτωποι με τη λειψυδρία. Ο χειμώνας που πέρασε ήταν πολύ άνυδρος» σημειώνει ο δήμαρχος Βιάννου Παύλος Μπαριτάκης, προσθέτοντας πως 6 γεωτρήσεις – από τις συνολικά 45- βγήκαν εκτός γιατί στέρεψαν.
«Εχουμε μείωση του υδροφόρου ορίζοντα που φτάνει μέχρι τα 15 μέτρα. Στη Βιάννο εξαρτόμαστε μόνο από τα υπόγεια νερά και τις γεωτρήσεις. Κάποια χωριά υδρεύονταν από πηγές- οι τελευταίες έχουν μειωθεί πάρα πολύ. Εκεί που μας έδιναν 50 κυβικά νερού τώρα μας δίνουν 15».
Τα χωριά που αντιμετωπίζουν έντονο πρόβλημα είναι ο Αγιος Βασίλειος, ο Βαχός, το Αφράτι. «Τα χωριά Αμυράς και Κεφαλοβρύση είναι στο κόκκινο. Στη Μέση δίνουμε νερό με βυτίο» σημειώνει ο δήμαρχος.
Και πως προσπαθούν να αντιμετωπίσουν στη Βιάννο το πρόβλημα;
Κάνουμε αλλαγές και bypasss στο δίκτυο ύδρευσης, έτσι ώστε να μην ξεμένει κάποιο χωριό και να μην αναγκαστούμε να προχωρήσουμε σε προγραμματισμένες διακοπές νερού. Παρ’ όλα αυτά, τις μεσημεριανές ώρες, το δίκτυο παρουσιάζει αρρυθμίες.
«Εχουμε αρχίσει να ζητάμε από τους πολίτες να τοποθετήσουν δεξαμενές/ ντεπόζιτο για να αποθηκεύουν το νερό. Το κόστος τοποθέτησης ενός ντεπόζιτου ανέρχεται στα 130 ευρώ περίπου. Κάποιοι το έχουν ήδη κάνει. Στο Ηράκλειο, χωρίς ντεπόζιτο, δεν έχεις νερό. Ολες οι ταράτσες της πόλης είναι γεμάτες δεξαμενές» περιγράφει ο κ. Μπαριτάκης.
Επίσης, με πόρους από το ΕΣΠΑ Περιφέρειας Κρήτης, ο Δήμος θα προχωρήσει σε επισκευή των παλιών τμημάτων του δικτύου ύδρευσης. Η μελέτη από τον Δήμο έχει ήδη υλοποιηθεί και σε αυτή τη φάση προκηρύσσεται ο διαγωνισμός για το έργο.
Πάντως, ο δήμαρχος εκφράζει τον προβληματισμό του με την ανέγερση δύο μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων στις περιοχές Καστρί και Κερατόκαμπος.
«Λόγω του αεροδρομίου του Καστελλίου, το οποίο βρίσκεται πολύ κοντά σε εμάς, υπάρχει επενδυτική πίεση στον τομέα του τουρισμού. Ούτε οι δρόμοι μας όμως, ούτε τα αποθέματα του νερού, μπορούν να αντέξουν αυτές τις μεγάλες υποδομές. Θα έπρεπε να υπάρχει κεντρικός σχεδιασμός πριν τη δημιουργία τόσο μεγάλων μονάδων, σε περιοχές που είναι αντιμέτωπες με προβλήματα όπως η λειψυδρία».
Ποτίζουν τα γκαζόν στην Αράχωβα
Η λειψυδρία πλήττει και τον Δήμο Διστόμου- Αράχωβας-Αντικύρων, ο οποίος κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης τον περασμένο Νοέμβριο. Και σε αυτή την περίπτωση εκδόθηκε μια αυστηρή ανακοίνωση με συστάσεις προς τους κατοίκους.
Στη συγκεκριμένη περιοχή το πρόβλημα σχετίζεται με τη δραματική μείωση των χιονοπτώσεων τα τελευταία τρία χρόνια στη χώρα μας.
Στην Αράχωβα μένουν 9.000 κάτοικοι. Σύμφωνα με τον δήμαρχο, Γιάννη Σταθά, εκτός από τη μείωση των χιονοπτώσεων – βασική πηγή υδροδότησης της περιοχής- υπάρχει και σπαταλή νερού στις πολυτελείς κατοικίες, κυρίως στο Λιβάδι, που διαθέτουν γκαζόν. «Γίνεται αλόγιστη χρήση. Τον χειμώνα σπαταλούμε 300 κυβικά νερό τη μέρα και υπάρχουν καλοκαιρινές μέρες που ανεβαίνουμε στα 700 κυβικά».
Σημειώνεται πως σύμφωνα με τα στοιχεία της μονάδας ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, από τα μέσα Ιανουαρίου μέχρι την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου, η έκταση της χιονοκάλυψης στη χώρα μας ήταν συνεχώς κάτω από τον μέσο όρο της περιόδου 2004-2023, και μάλιστα σε επίπεδα από τα χαμηλότερα που έχουν καταγραφεί από το 2004.
Σε περίοδο 180 ημερών (15 Νοεμβρίου – 15 Μαΐου) την περίοδο 2023-2024 η χιονοκάλυψη ήταν μικρότερη του μέσου όρου τις 163 ημέρες, ενώ την περίοδο 2024-2025 τις 145 ημέρες.
Στόχος, σε αυτόν τον Δήμο, όπως και στη Λέσβο, είναι η δημιουργία ενός φράγματος. Η θέση που έχει επιλεχθεί είναι στο Λιβάδι. «Αυτή τη στιγμή πραγματοποιείται προμελέτη με χρηματοδότηση του Δήμου και με δωρεές» σημειώνει ο κ. Στάθας, ο οποίος σε αυτή τη φάση, παλεύει όπως λέει, να λειτουργήσει τέσσερις νέες γεωτρήσεις στην περιοχή.
Οι περιοχές που αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα
Η Αλεξάνδρα Γκεμιτζή, καθηγήτρια στο Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης λέει πως τα διαμερίσματα της χώρας στα οποία η υποβάθμιση των υπογείων υδάτων είναι ήδη σημαντική, είναι πολλά.
Όπως τα απαριθμεί η ίδια: «Η μεγάλη μείωση του εμπλουτισμού των υπογείων υδάτων στη χώρα μας, είναι χειροπιαστό γεγονός την τελευταία πενταετία. Τα υπόγεια νερά της Δυτικής Ελλάδας και της Πελοποννήσου, έχουν υποστεί μεγάλη μείωση. Η Κρήτη, επίσης μεταβαίνει σταδιακά σε μια κατάσταση με πολύ μειωμένες τιμές εμπλουτισμού των υπόγειων υδάτινων πόρων της. Σε δύσκολη θέση βρίσκονται και η Μακεδονία, η Θράκη και τα νησιά του Αιγαίου».
Πώς φτάσαμε ως εδώ
Ο Κωνσταντίνος Βουδούρης, υδρογεωλόγος, καθηγητής στο τμήμα Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θράκης, έχει ασχοληθεί εκτεταμένα με τη λειψυδρία στην Ελλάδα.
Ο ίδιος υπογραμμίζει πως πρόκειται για πρόβλημα που δημιουργήθηκε σε βάθος δεκαετιών κακοδιαχείρισης των υδάτινων πόρων στη Ελλάδα, για μια σειρά από λόγους: κακός συντονισμός των φορέων που ασχολούνται με το ζήτημα της παρακολούθησης των υδάτινων πόρων (ΕΑΓΜΕ, ΕΛΚΕΘΕ, Γενικό Χημείο του Κράτους, Γενική Γραμματεία Υδάτων), ανεπαρκής παρακολούθηση της διαθεσιμότητας των υδάτινων πόρων, υπερβολική εξάρτηση από τις γεωτρήσεις οι οποίες «ξήλωσαν» τον υδροφόρο ορίζοντα σε πολλές περιοχές της χώρας, όπως η Πελοπόννησος και η Χαλκιδική, ανυπαρξία νευραλγικών έργων όπως τα φράγματα και οι ταμιευτήρες και μη αξιοποίηση των επεξεργασμένων λυμάτων, του υφάλμυρου νερού και του βιολογικού καθαρισμού.
Η κ. Γκεμιτζή, αναφέρει με τη σειρά της πως το Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης Υδατων έχει να δημοσιεύσει επικαιροποιημένα δεδομένα από το 2020.
Ο συνδυασμός των παραπάνω με την ανομβρία και τη ξηρασία που πλήττουν το τελευταίο διάστημα τη χώρα μας, οδήγησαν στη σημερινή επικίνδυνη κατάσταση. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τον κ. Βουδούρη: «έχει αλλάξει το μοντέλο των βροχοπτώσεων, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Τον περασμένο Νοέμβριο στην Χαλκιδική έπεσαν 300 χιλιοστά βροχής μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο, ποσό που υπό κανονικές συνθήκες σημειώνεται μέσα σε μήνες. Οι ραγδαίες βροχοπτώσεις και τα πλημμυρικά φαινόμενα αλλάζουν το μοντέλο της απορρόφησης του νερού από το έδαφος, μιας και σε μια ραγδαία βροχόπτωση, απορροφάται πολύ μικρό μέρος του νερού, το υπόλοιπο πηγαίνει στη θάλασσα».
Και ποιες είναι οι λύσεις στο πρόβλημα; Ο κ. Βουδούρης τις συνοψίζει στις εξής:
«Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στα έργα υποδομής. Υπάρχουν φράγματα που ξεκίνησαν πριν από 30 χρόνια και ακόμα δεν έχουν τελειώσει, λείπουν πάντα τα χρονοδιαγράμματα. Οι γεωτρήσεις δεν μπορούν να μας πάνε μακριά. Επίσης, τον υπερτουρισμό δεν μπορούν να τον αντέξουν πολλές περιοχές της χώρας. Πρέπει να μπουν περιορισμοί σε αυτόν τον τομέα. Οι νέες τουριστικές μονάδες, για παράδειγμα, θα πρέπει αναγκαστικά να διαθέτουν υποδομές συλλογής υφάλμυρου νερού αν θέλουμε να ποτίζουμε γκαζόν και να φτιάχνουμε πισίνες. Ο τρόπος άρδευσης πρέπει να αλλάξει- πρέπει να μηδενίσουμε τις διαρροές και τις απώλειες νερού από τα παλιά δίκτυα, αντικαθιστώντας τα με νέα κλειστού τύπου δίκτυα».
Μέλος του μητρώου
