Κυρίες και κύριοι,
Είμαι σήμερα στην ευχάριστη θέση, όπως και οι συνάδελφοι Υπουργοί, ο κ. Κωστής Χατζηδάκης, υπουργός Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και ο κ. Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, τους οποίους καλωσορίζω στο υπουργείο Εργασίας, να σας παρουσιάσουμε μια σημαντική πρωτοβουλία της κυβέρνησης.
Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την απασχόληση των νέων. Ένα ολοκληρωμένο Σχέδιο, που έρχεται να απαντήσει στο μεγάλο και επώδυνο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας. Την ανεργία των νέων.
Δηλαδή τη μεγαλύτερη πρόκληση πολιτικής για τη σημερινή κυβέρνηση. Μια πρόκληση που επιβάλλει την κινητοποίηση κάθε δυνατού πόρου και προσπάθειας, την ευρύτερη δυνατή συστράτευση των πολιτικών και παραγωγικών δυνάμεων του τόπου.
Θα ήθελα πρώτα να πω δυο πράγματα για τη δομή, τη μεθοδολογία αυτού του Σχεδίου. Πρόκειται, ουσιαστικά, για ένα νέο μοντέλο σχεδιασμού και υλοποίησης παρεμβάσεων. Ένα νέο τρόπο συνάρθρωσης μέτρων και πολιτικών για την απασχόληση, για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Συγκεκριμένα, σε ένα ενιαίο Σχέδιο, που εκπονήθηκε από το Υπουργείο Εργασίας και τη Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων που είχαν το συντονιστικό ρόλο σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια:
1.Αναλύεται η υφιστάμενη κατάσταση,
2.Τίθενται οι προτεραιότητες για το που θέλουμε να πάμε,
3.Τεκμηριώνεται ο τύπος των αναγκαίων δράσεων για αυτό και
4.Σχεδιάζεται ένα ενιαίο πακέτο παρεμβάσεων που αφορούν στην απασχόληση των νέων,
συνεκτιμώντας και αξιοποιώντας, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, και τις προτάσεις των κοινωνικών εταίρων, με τους οποίους έγινε εξαντλητικός διάλογος το προηγούμενο διάστημα.
Παρεμβάσεις που υλοποιούνται από διαφορετικά υπουργεία, οργανισμούς και φορείς, αλλά, για πρώτη φορά, συνδέονται με μια κοινή αντίληψη και στοχοθεσία. Έτσι απομακρυνόμαστε από τη λογική της αποσπασματικότητας και της αλληλοεπικάλυψης του παρελθόντος, βελτιώνονται οι συνέργειες, οι στοχεύσεις και τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.
Επίσης, για πρώτη φορά, στηριζόμαστε στην αξιολόγηση και αποτίμηση των μέχρι σήμερα δράσεων, θεραπεύοντας με αυτό τον τρόπο αδυναμίες αντίστοιχων παλαιών δράσεων.
Το ερώτημα είναι «γιατί οι νέοι» και όχι κάποια άλλη - ενδεχομένως πολυπληθέστερη - ομάδα ανέργων;
Καταρχήν, πιστεύω ότι συμφωνούμε όλοι πως η ανεργία αποτελεί το πλέον επώδυνο και, συνάμα, επικίνδυνο σύμπτωμα της οικονομικής κρίσης.
Γιατί αν η ανεργία σε κάποια επίπεδα είναι ανεκτή και διαχειρίσιμη από το σύστημα κοινωνικής προστασίας, σε υψηλά επίπεδα όπως τα σημερινά, απαιτεί κινητοποίηση της πολιτείας στα όρια του συναγερμού.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, υπάρχουν περισσότεροι από 26 εκατ. άνεργοι, ενώ το ποσοστό ανεργίας στη χώρα μας έχει εκτοξευτεί στο 26%.
Σε αυτά τα δυσθεώρητα, πρωτοφανή επίπεδα, η ανεργία ακυρώνει οικογενειακούς προγραμματισμούς, αποδιοργανώνει την προσωπική ζωή εκατοντάδων χιλιάδων συμπολιτών μας, δοκιμάζει την κοινωνική συνοχή και αναδύει φαινόμενα περιθωριοποίησης και απομονωτισμού.
Ειδικά για τους νέους, όμως, η ανεργία (στο 57,6% το Σεπτέμβριο του 2012) και η παρατεταμένη διάρκεια μετάβασής τους από την εκπαίδευση στην απασχόληση, έχει πολλαπλές διαστάσεις.
Οικονομικές και αναπτυξιακές, γιατί οι νέοι αποτελούν μια μεγάλη αναξιοποίητη δεξαμενή εργατικού δυναμικού και ο παραγωγικός ιστός της οικονομίας στερείται των ικανοτήτων, των νέων ιδεών και της δημιουργικότητας του πιο δυναμικού τμήματος του πληθυσμού. Περισσότερα από 150 δις ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί στον 1,2% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι οι οικονομικές απώλειες από την ανεπαρκή ενσωμάτωση των νέων στην οικονομία. Οι αντίστοιχες απώλειες για την Ελλάδα προσεγγίζουν το 2% του ΑΕΠ.
Η δυσκολία ένταξης και ο εγκλωβισμός των νέων σε μακροχρόνια επεισόδια ανεργίας και υποαπασχόλησης υπονομεύει μακροπρόθεσμα και την μετέπειτα επαγγελματική διαδρομή και προοπτικές τους.
Το πρόβλημα, όμως, έχει και βαθύτατα ανθρώπινες διαστάσεις. Και αυτό γιατί η ολοκλήρωση κάθε ανθρώπου, περνά μέσα από το δικαίωμά του για μια αξιοπρεπή εργασία και τη συμμετοχή του ως υπεύθυνος πολίτης στην παραγωγική διαδικασία.
Για να είμαστε ειλικρινείς, μια συστηματική και ταχεία αποκλιμάκωση της ανεργίας θα καταστεί δυνατή μόνο όταν επιτύχουμε ξανά υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Και μάλιστα σε ένα πλαίσιο εξωστρεφούς, ανταγωνιστικής και δυναμικής οικονομίας.
Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι μέχρι τότε όλοι εμείς, η πολιτεία, τα υπουργεία, ο ΟΑΕΔ, οι άλλοι δημόσιοι φορείς θα πρέπει να μένουμε με σταυρωμένα τα χέρια, περιμένοντας την ανάκαμψη.
Ίσως τότε να είναι αργά για μια μεγάλη μερίδα ανέργων που έχοντας απωλέσει οριστικά την επαφή τους με την αγορά εργασίας, δεν θα μπορέσουν να ξαναμπούν στην απασχόληση. Ακόμη και αν υπάρχουν δουλειές.
Συνεπώς, πρέπει σήμερα να δώσουμε ευκαιρίες δουλειάς στους νέους, να αποκαταστήσουμε την επαφή τους με την αγορά εργασίας. Να ενισχύσουμε και, κυρίως, να προσαρμόσουμε τις ικανότητες και δεξιότητές τους στις απαιτήσεις ενός γρήγορα μεταβαλλόμενου παραγωγικού συστήματος.
Έχοντας βέβαια υπόψη ότι ακόμη και σε παλαιότερες περιόδους οικονομικής ανάπτυξης, η ανεργία των νέων ήταν συστηματικά υψηλότερη του γενικού επιπέδου της ανεργίας και αρκετά υψηλότερη του επιπέδου των άλλων ευρωπαϊκών κρατών.
Στοιχείο που υποδηλώνει ότι στη σημερινή έξαρση της ανεργίας των νέων έχουν συμβάλλει τόσο η ανεπάρκεια της ζήτησης – λόγω ύφεσης – όσο και προϋπάρχουσες διαρθρωτικές στρεβλώσεις.
Το Σχέδιο που παρουσιάζουμε σήμερα εντάσσεται στη λογική της γνωστής «πρωτοβουλίας Μπαρόζο» για την απασχόληση των νέων και συμβαδίζει με τη γενική κινητοποίηση που εκδηλώνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο - «εγγύηση για τη Νεανική εργασία» - για την ενσωμάτωση των νέων στην οικονομία.
Την περιγραφή και των προγραμμάτων, αλλά και συνολικά του Σχεδίου για τους νέους θα την κάνει με διεξοδικό και αναλυτικό τρόπο η Γενική Γραμματέας Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων κα Δαλλαπόρτα.
Την οποία στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω και στο πρόσωπό της όλα τα στελέχη του υπουργείου – και της κεντρικής υπηρεσίας και της Γενικής Γραμματείας Κοινοτικών Πόρων και του ΟΑΕΔ - που ασχολήθηκαν με την εκπόνησή του. Όπως επίσης και την κα Στρατινάκη, Γενική Γραμματέα του Υπουργείου μας.
Παρενθετικά, θα ήθελα να επισημάνω ότι το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» (ΕΠΑΝΑΔ) είναι το μοναδικό Ε.Π. του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) που κάλυψε το στόχο του 2012 με πιστοποιημένες δαπάνες για το 2012, 437 εκ. ευρώ. Πρόκειται για ένα Επιχειρησιακό Πρόγραμμα που έχει ήδη δεσμεύσει το σύνολο σχεδόν των διαθέσιμων πόρων του. Και καταβλήθηκε ιδιαίτερη και επίπονη προσπάθεια να βρεθούν επιπλέον πόροι για την υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης για τους νέους.
Από την πλευρά μου θα περιοριστώ στην επισήμανση των σημαντικότερων καινοτομιών τόσο του Σχεδίου, όσο και των νέων προγραμμάτων του υπουργείου Εργασίας που συμπεριλαμβάνονται σε αυτό. Νέων προγραμμάτων που με προϋπολογισμό 390 εκ ευρώ, θα ωφελήσουν συνολικά 63.000 ανέργους νέους.
Πρώτον, το μεγαλύτερο πρόγραμμα – ως προς τον αριθμό των ωφελουμένων – είναι η «επιταγή εισόδου» για 45.000 νέους έως 29 ετών που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας.
Δεν είναι ένα τυπικό πρόγραμμα επιδοτούμενης απασχόλησης. Είναι ένα δομημένο, σπονδυλωτό πρόγραμμα που με μια σειρά διαδοχικών και συνδεδεμένων μεταξύ τους δράσεων καταλήγει στην εργασιακή ενσωμάτωση των νέων σε επιχειρήσεις με πλήρη μισθό και ασφάλιση.
Ξεκινά με στοχευμένη και σύντομη κατάρτιση (ανάλογα με τα προσόντα, την εκπαίδευση και τις ανάγκες των ανέργων νέων), συνεχίζει με πρακτική εκπαίδευση στην επιχείρηση και ολοκληρώνεται με κανονική πρόσληψη και επιδότηση των εργοδοτικών εισφορών για ένα έτος.
Ουσιαστικά με αυτό τον τρόπο, το πρόγραμμα «απαντά» στο πρόβλημα της απροθυμίας των εργοδοτών να προσλάβουν άτομα χωρίς προϋπηρεσία. Αφού για πολλές επιχειρήσεις το κόστος εκπαίδευσης και προσαρμογής νέων εργαζομένων, προκειμένου να γίνουν παραγωγικοί, είναι σημαντικό. Και προφανώς «απαντά» και στο πρόβλημα της ποιότητας σύζευξης προσφοράς και ζήτησης (matching) αφού ο εργοδότης εκπαιδεύει ο ίδιος τον εργαζόμενο που θα προσλάβει.
Σημειώνω ότι το πρόγραμμα αυτό απευθύνεται κατά προτεραιότητα σε επιχειρήσεις εξωστρεφών κλάδων της οικονομίας με δυναμισμό απασχόλησης (τουρισμός, αγροτοδιατροφικός τομέας, κ.λπ.).
Σε ό,τι αφορά στα προγράμματα νεανικής επιχειρηματικότητας, τα νέα καινοτόμα χαρακτηριστικά τους είναι τα εξής:
Είναι στοχευμένα (σε καινοτόμους κλάδους, στην αγροτική παραγωγή και στην υποβοήθηση των νέων που επιλέγουν επιστροφή στην ύπαιθρο, στο χώρο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας).
Επειδή συχνά στο επιχειρηματικό ρίσκο, το κρίσιμο είναι η καθοδήγηση και όχι η επιχορήγηση καθαυτή, τα προγράμματα για πρώτη φορά προσφέρουν πακέτο σημαντικών υποστηρικτικών υπηρεσιών:
Οργανωτική τεχνογνωσία, συμβουλευτική για επιχειρηματικά πλάνα και δικτύωση στο εξωτερικό, κ.λπ. Στο πρόγραμμα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας μάλιστα, οι νέοι που θα συμμετάσχουν πριν από την οριστικοποίηση των επιχειρηματικών τους πρωτοβουλιών θα επισκεφθούν και ευρωπαϊκές χώρες, προκειμένου να αντλήσουν διδάγματα και ιδέες από αντίστοιχες καλές πρακτικές.
Γνωρίζουμε ότι τα προγράμματα αυτά αποτελούν, ενδεχομένως, μια μόνο συμβολή στην καταπολέμηση της ανεργίας των νέων. Δεν επιλύουν το πρόβλημα. Το μετριάζουν.
Μαζί με τα υφιστάμενα προγράμματα του ΟΑΕΔ, δημιουργούν ένα υποστηρικτικό πλαίσιο.
Η λύση, όμως είναι αλλού.
Είναι το σπάσιμο του φαύλου κύκλου της χαμηλής ανταγωνιστικότητας, που οδηγεί σε αδιέξοδα, καθηλώνει τις προσδοκίες των νέων ανθρώπων.
Είναι η δημιουργία ενός νέου «ενάρετου κύκλου οικονομικής ανάπτυξης» που μπορεί να δώσει λύσεις και προοπτικές στους νέους, ασφαλή και βιώσιμη λύση στο πρόβλημα της ανεργίας τους.
Και ο δρόμος των αλλαγών και μεταρρυθμίσεων που δρομολογήσαμε σε όλο το φάσμα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, είναι ο ασφαλέστερος τρόπος για την πραγματοποίησή του.
Ένας δρόμος δύσκολος και ανηφορικός, με δύσκολες αποφάσεις. Αλλά αναγκαίος. Και για πρώτη φορά το δρόμο αυτό τον περπατάμε, ως ελληνική κοινωνία, με ασφάλεια, αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία.
Δείτε εδώ αναλυτικά τα προγράμματα του εθνικού σχεδίου δράσης για την απασχόληση των νέων
Μέλος του μητρώου
