Το πρόγραμμα της κοινωφελούς εργασίας προχωρεί. Πριν ένα μήνα νομοθετήσαμε το θεσμικό πλαίσιο για την υλοποίηση προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας ως έναν ευέλικτο τρόπο άμεσης στήριξης μίας κατηγορίας ανέργων σε οικογένειες με κανέναν εργαζόμενο.
Προωθώ υπουργική απόφαση για την αυστηρή και πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας ως ευθέως αποδεικνυόμενης παράβασης και επιβολή άμεσων και επιτόπιων ποινών κατά «δέσμια αρμοδιότητα». Αντικειμενικοποίηση προστίμων και διαφάνεια.
Αν επέλεγα μεταξύ των αρκετών παρεμβάσεων που έχουν γίνει μέχρι σήμερα κατά τη διάρκεια της θητείας μου στο υπουργείο Εργασίας, θα διάλεγα την ηλεκτρονική πλατφόρμα «Εργάνη» και τα συνδεδεμένα συστήματα «Αριάδνη» και «Ήλιος». Πρόκειται για καινοτόμες, χρήσιμες, στέρεες και βιώσιμες θεσμικές δομές που θα αποτελέσουν σημαντικά εργαλεία για τους μελλοντικούς υπουργούς Εργασίας.
1. Τόσο η πρόσφατη έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος όσο και τα στοιχεία από τα μεγάλα ασφαλιστικά Ταμεία, θέτουν υπό αμφισβήτηση, το αργότερο μετά το 2015, τη συνέχιση ομαλής καταβολής των συντάξεων στα επίπεδα που είναι σήμερα. Μπορείτε να εγγυηθείτε ότι οι συντάξεις δεν κινδυνεύουν από νέες περικοπές?
Ίσως δεν είναι ευρύτερα γνωστό, αλλά ο Κρατικός Προϋπολογισμός κάλυψε πέρυσι περίπου το 50% της συνταξιοδοτικής δαπάνης του 2012, η οποία υπερέβη τα 30 δις ευρώ. Και, γενικότερα, πάντοτε ικανοποιούσε ένα σημαντικότατο μέρος της συνολικών χρηματοδοτικών αναγκών. Συνεπώς, σε κάθε περίπτωση, ο Κρατικός Προϋπολογισμός εγγυάται την ομαλή καταβολή των συντάξεων.
Ωστόσο, πρέπει να ληφθούν υπόψη και άλλα θετικά στοιχεία. Όπως, η αναμενόμενη αύξηση των εσόδων των ασφαλιστικών ταμείων λόγω της νέας ρύθμισης ληξιπρόθεσμων οφειλών, η αύξηση των ελέγχων για την πάταξη της ανασφάλιστης εργασίας, αλλά και η διαφαινόμενη σταθεροποίηση της απασχόλησης.
2. Έχει αποδώσει για το ΙΚΑ το μέτρο της αύξησης των ασφαλιστικών εισφορών (και για τους ασφαλισμένους με υψηλότερους μισθούς) και από ποιες πηγές θα καλυφθεί- για τα Ταμεία- η σχεδιαζόμενη μείωση των εισφορών κατά ακόμη 3,9 μονάδες, όπως επιβάλλεται από το μνημόνιο?
Είναι αλήθεια ότι δεν έχει ακόμη αποτυπωθεί ποσοτικά το όφελος από την αλλαγή του πλαφόν των ασφαλιστέων αποδοχών για τους παλαιούς ασφαλισμένους, καθώς δεν έχει παρέλθει το αναγκαίο, για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, χρονικό διάστημα.
Όσον αφορά δε την επιπλέον μείωση των εισφορών κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες - σημαντική διαρθρωτική παρέμβαση για τη μείωση του μη μισθολογικού κόστους, την τόνωση της ανταγωνιστικότητας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας - αυτή θα εξελιχθεί σταδιακά μέχρι και το τέλος του μεσοπρόθεσμου.
Προκειμένου να μην υπάρξει αρνητικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα από αυτή τη μείωση, το υπουργείο Εργασίας σχεδιάζει το πλέγμα συνεκτικών δράσεων «Άρτεμις» με βασική στόχευση την καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής και της αδήλωτης εργασίας. Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων περιλαμβάνεται ιδίως η διεύρυνση της εισφοροσυλλεκτικής βάσης με την αναμόρφωση και την προσεκτική επέκταση του θεσμού του εργοσήμου, αλλά και η καθιέρωση του ασφαλιστικού πιστοποιητικού για όλες ανεξαιρέτως της επιχειρήσεις.
3. Πόσο διασφαλισμένες είναι οι επικουρικές συντάξεις, όταν ακόμη δεν έχουν επιλυθεί τα προβλήματα λειτουργίας στο νέο μεγάλο επικουρικό ταμείο (ΕΤΕΑ).
Αναμφισβήτητα, η ενοποίηση όλων των επικουρικών ταμείων σε ένα μοναδικό φορέα (ΕΤΕΑ) συνιστά μια κρίσιμη οργανωτική και διαρθρωτική αλλαγή για το ασφαλιστικό σύστημα που έπρεπε – όπως και πολλές άλλες – να είχε πραγματοποιηθεί πολλά χρόνια πριν.
Και, βέβαια, στην αρχική του φάση αυτό το εγχείρημα είναι μάλλον αναμενόμενο να παρουσιάζει κάποιες οργανωτικές δυσχέρειες, οι οποίες πάντως σύντομα θα ξεπεραστούν.
Από εκεί και πέρα, όμως, πρέπει να δούμε τα οφέλη αυτής της μεταρρύθμισης. Διασφαλίζεται η βιωσιμότητα του συστήματος των επικουρικών συντάξεων και μάλιστα χωρίς καμία επιβάρυνση του φορολογούμενου πολίτη, καθώς το σύστημα θα αποδίδει συντάξεις με ακριβή ανταποδοτικό τρόπο και με συγκεκριμένο μαθηματικό τύπο. Διασφαλίζεται, κυρίως, ότι και οι επόμενες γενιές θα λάβουν επικουρικές συντάξεις.
4. Τον τελευταίο καιρό τα στοιχεία που δημοσιοποιείτε- από το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ- εμφανίζουν μια βελτίωση στην αγορά εργασίας η οποία, όμως, προκαλεί καχυποψία διότι ούτε συνάδει με τους αυξανόμενους ρυθμούς αύξησης της ανέργων οι οποίοι υπολογίζονται από την ΕΛΣΤΑΤ σε 1.309.000 άτομα, ούτε συμπίπτει με τις δυσοίωνες προβλέψεις του ΙΟΒΕ και του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ για την αύξηση του ποσοστού ανεργίας, ακόμη και πάνω από το 27%. Που βασίζετε την αισιοδοξία σας περί του αντιθέτου?
Καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα σε μεθοδολογικό επίπεδο. Το σύστημα «Εργάνη» δηλαδή η ηλεκτρονική πλατφόρμα στην οποία υποχρεούνται πλέον οι εργοδότες όλης της χώρας να καταθέτουν τις μεταβολές του προσωπικού τους (προσλήψεις, απολύσεις, κ.λπ.) μετρά τις ροές απασχόλησης στον ιδιωτικό μισθωτό τομέα της οικονομίας σε ζωντανό χρόνο. Δεν μετρά την ανεργία, η οποία εκτιμάται στατιστικά με συγκεκριμένους και διεθνώς καθορισμένους κανόνες από την ΕΛΣΤΑΤ. Από την άλλη, το ισοζύγιο προσλήψεων - απολύσεων είναι, πράγματι, ένας από τους προσδιοριστικούς παράγοντες της εξέλιξης της ανεργίας. Υπάρχουν, όμως, και άλλοι παράγοντες, όπως η ροή από και προς την αυτοαπασχόληση (δεν αποτυπώνεται στην «Εργάνη»), η απόσυρση από το εργατικό δυναμικό, κ.λπ.
Τα πρώτα αποτελέσματα, λοιπόν, του νέου συστήματος ήταν ενθαρρυντικά, επιτρέπουν μια συγκρατημένη αισιοδοξία. Το θετικό ισοζύγιο του πρώτου πενταμήνου (76.193 νέες θέσεις εργασίας) ήταν υψηλότερο όχι μόνο του αντίστοιχου περσινού διαστήματος (9.129 νέες θέσεις εργασίας), αλλά αποτελούσε και την καλύτερη επίδοση μετά το 2008.
Μένει, βέβαια, να δούμε αν και με ποιο τρόπο αυτές τα θετικά σήματα των ροών απασχόλησης των τελευταίων μηνών θα αποτυπωθούν και στην εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας για τους μήνες Απρίλιο και Μάιο, όταν θα εκδοθούν τα αντίστοιχα αποτελέσματα της ΕΛΣΤΑΤ.
5. Πρόγραμμα για οικογένειες χωρίς εργαζόμενους: Γιατί, ενώ συμφωνούν οι πολιτικοί αρχηγοί, η τρόικα επιμένει, ο Επίτροπος συμφωνεί, οι πόροι υπάρχουν, το πρόγραμμα για την κοινωφελή εργασία δεν προχωρεί?
Για την υλοποίηση προγράμματος για οικογένειες χωρίς κανέναν εργαζόμενο υπάρχει, πράγματι, τόσο η προφανής κοινωνική αναγκαιότητα, όσο και η πολιτική βούληση των πολιτικών αρχηγών, της κυβέρνησης στο σύνολό της και, πρωτίστως, εμένα ως αρμόδιου υπουργού Εργασίας. Για αυτό το λόγο εξάλλου νομοθετήσαμε πριν ένα μήνα το θεσμικό πλαίσιο για την υλοποίηση προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας ως έναν ευέλικτο τρόπο άμεσης στήριξης αυτής της κατηγορίας ανέργων.
Ωστόσο, είναι γνωστό ότι πόροι δεν υπάρχουν. Τα διαθέσιμα κοινοτικά κονδύλια του υπουργείου Εργασίας έχουν εξαντληθεί σε άλλες δράσεις στήριξης των ανέργων, πολλές από τις οποίες είναι ακόμη σε εξέλιξη. Και σε αυτές τις «ανοιχτές» δράσεις, άνεργοι οικογενειών χωρίς κανένα εργαζόμενο μπορούν, ακόμη και σήμερα, να ωφεληθούν.
Επί της ουσίας, λοιπόν, το πρόγραμμα της κοινωφελούς εργασίας προχωρεί. Με επιστολή, από κοινού με τον αρμόδιο για το ΕΣΠΑ υπουργό Ανάπτυξης , ζητήσαμε την έγκριση μεταφοράς πόρων από άλλα Επιχειρησιακά Προγράμματα που κινδυνεύουν να χαθούν ως αναξιοποίητα και, κυρίως, την αξιοποίηση της ρήτρας ευελιξίας για τη διάθεση πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) προς το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ). Πρέπει να επισημάνω ότι χωρίς μια τέτοια έγκριση, η χώρα κινδυνεύει με επιβολή υψηλού προστίμου.
6. Εκτόξευση «μαύρης εργασίας»;
Η αδήλωτη και ανασφάλιστη εργασία, αλλά και διάφορες άλλες μορφές παραβατικότητας στην αγορά εργασίας, αποτελούν μια ανοιχτή (και διαχρονική) «πληγή» για την οικονομία και την κοινωνία. Οι παρεμβάσεις που ήδη έχουμε ξεκινήσει (π.χ. συνδρομή της Οικονομικής Αστυνομίας, εντατικοποίηση ελέγχων, μηνιαία υποβολή ΑΠΔ, κ.λπ.) αλλά και αυτές που θα ξεκινήσουν πολύ σύντομα (π.χ. καθιέρωση ασφαλιστικού πιστοποιητικού για όλες τις επιχειρήσεις, αναδιοργάνωση του ΣΕΠΕ στο πρότυπο του ΣΔΟΕ, κ.λπ.), εκτιμούμε ότι θα βοηθήσουν ουσιαστικά στον περιορισμό του φαινομένου.
Στέκομαι ιδιαίτερα στον εξορθολογισμό του συστήματος κυρώσεων που θα φέρω την επόμενη εβδομάδα. Ένα σημαντικό σημείο είναι η αυστηρή αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας ως ευθέως αποδεικνυόμενης παράβασης και η επιβολή άμεσων και επιτόπιων ποινών κατά «δέσμια αρμοδιότητα». Έτσι, όχι μόνο για την αδήλωτη εργασία, αλλά και για μια σειρά άλλων παραβάσεων σταματά η ουσιαστική ατιμωρησία που οφειλόταν είτε στην ευχέρεια υποκειμενικής εκτίμησης του ελεγκτή είτε στην παρελκυστική διαδικασία ανταλλαγής απολογητικών υπομνημάτων και διευκρινιστικών εγγράφων.
Πάντως, θα ήθελα να κάνω και μια διευκρίνιση για το ύψος της αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας. Είναι γνωστό ότι το ΣΕΠΕ εστιάζει τους ελέγχους του σε χώρους και κλάδους υψηλής συγκέντρωσης παραβατικότητας. Συνεπώς τα ποσοστιαία μεγέθη αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας που προκύπτουν από αυτούς τους εστιασμένους ελέγχους (π.χ. 45%) δεν είναι αντιπροσωπευτικά του συνόλου της αγοράς εργασίας. Είναι προφανώς αρκετά μικρότερα.
7. Ποια είναι τα πιο ενδιαφέροντα συμπεράσματα της πρώτης έκθεσης του νέου συστήματος «Ήλιος»;
Με το σύστημα «Ήλιος» μάθαμε όλοι, για πρώτη φορά, τα ακριβή μεγέθη του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας. Παράδειγμα, το ύψος της «μέσης σύνταξης», δηλαδή των μέσων συντάξιμων αποδοχών που λαμβάνει ένας συνταξιούχος από οποιαδήποτε πηγή είναι 907,65 ευρώ. Επίσης, η συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη το μήνα Μάιο για τους 2.714.034 συνταξιούχους της χώρας μας ήταν 2.281.747.514,08 ευρώ.
Ακόμη, με το σύστημα «'Ήλιος» είμαστε σε θέση να αποτυπώσουμε ορισμένα παράδοξα όπως ότι έχουν εντοπιστεί 138 άτομα που λαμβάνουν 6 διαφορετικές συντάξεις, 151 άτομα με 7 συντάξεις, 11 άτομα με 8 συντάξεις, ακόμη και 3 συνταξιούχοι που λαμβάνουν συντάξεις από 9 διαφορετικές πηγές! Βέβαια, αυτό δε σημαίνει ότι πρόκειται κατ΄ανάγκη για παραβατικές περιπτώσεις. Αλλά, σε κάθε περίπτωση, έδωσα ήδη εντολή να εξεταστούν διεξοδικά.
8. Δεν σας φοβίζει ότι η διάλυση των εργασιακών σχέσεων θα οδηγήσει την κοινωνία μεσοπρόθεσμα σε ένα νέο συγκρουσιακό μοντέλο?
Αυτό που με φοβίζει περισσότερο είναι ότι στην Ελλάδα οι δυνάμεις της αδράνειας, ακόμη και σήμερα, αποδεικνύονται συχνά ισχυρότερες των δυνάμεων της αλλαγής, της λογικής και της προσαρμογής.
Και με προβληματίζει ιδιαίτερα το γεγονός ότι η ψυχραιμία και ο ρεαλισμός απουσιάζει από το δημόσιο διάλογο. Περισσεύουν οι υπερβολές και οι συναισθηματικές προσεγγίσεις. Ο γρήγορος ενθουσιασμός και η εξίσου γρήγορη απογοήτευση, η έλλειψη υπομονής, η ψυχολογική κόπωση και οι εύκολοι λαϊκιστικοί αφορισμοί.
Από εκεί και πέρα, η – πράγματι απότομη - αναμόρφωση των εργασιακών σχέσεων μπορεί – με την κοινή προσπάθεια όλων μας - να οδηγήσει σταδιακά σε μια νέα ισορροπία με περισσότερα οφέλη για όλους. Προστασία των εργαζομένων, ανταγωνιστικότητα και δυναμισμό για τις επιχειρήσεις, ήρεμο και συναινετικό κλίμα στην κοινωνική διαπραγμάτευση.
9. Ποιές είναι, κατά την άποψή σας, οι σημαντικότερες παρεμβάσεις που έχετε κάνει κατά τη διάρκεια της, μέχρι τώρα, θητείας σας στο υπουργείο?
Εάν έπρεπε αν επιλέξω κάτι, μεταξύ των αρκετών παρεμβάσεων που έχω μέχρι σήμερα κάνει κατά τη διάρκεια της θητείας μου στο υπουργείο Εργασίας, θα διάλεγα την ηλεκτρονική πλατφόρμα «Εργάνη» και τα συνδεδεμένα συστήματα «Αριάδνη» και «Ήλιος».
Το πρώτο, γιατί συνιστά μια «ακτινογραφία» των ροών απασχόλησης στον ιδιωτικό μισθωτό τομέα της οικονομίας σε ζωντανό χρόνο. Τα πρωτογενή στοιχεία που συλλέγει και, κυρίως, ο διεξοδικός και λεπτομερής χαρακτήρας τους – ποιες προσλήψεις και απολύσεις γίνονται, με ποιο τύπο σύμβασης, σε ποιο κλάδο, σε ποια επαγγέλματα, κ.λπ. - αποτελούν πολύτιμο υλικό, τόσο για την αποτίμηση και το στρατηγικό επανασχεδιασμό των πολιτικών απασχόλησης όσο και για τον έλεγχο της αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας. Τον Οκτώβριο μάλιστα, όταν οι επιχειρήσεις καταθέσουν ηλεκτρονικά (όπως υποχρεούνται κάθε χρόνο) τις καταστάσεις με το σύνολο του προσωπικού τους, θα έχουμε μια πραγματική – και όχι στατιστική – εικόνα της μισθωτής απασχόλησης στην Ελλάδα.
Τα δεύτερα, γιατί αποτελούν τα πλέον προηγμένα συστήματα ελέγχου και παρακολούθησης των συνταξιοδοτικών ροών, συμβάλλοντας παράλληλα στην οριστική εξάλειψη της παραβατικότητας στο χώρο της κοινωνικής ασφάλισης.
Όλα μαζί, γιατί νοικοκυρεύουν την οργανωτική υποδομή του υπουργείου Εργασίας, βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα των πολιτικών για την απασχόληση, την ασφάλιση και την κοινωνική συνοχή. Πρόκειται ουσιαστικά για χρήσιμες, στέρεες και βιώσιμες θεσμικές δομές που «θα μείνουν». Γιατί, σε τελική ανάλυση, είναι πεποίθηση μου ότι ως υπουργός προτιμώ να είμαι χρήσιμος παρά δημοφιλής.
Μέλος του μητρώου
