Ένα μεγάλο προεκλογικό πακέτο παροχών που περιλαμβάνει «εδώ και τώρα» μισή σύνταξη δώρο και επιλεκτικές μειώσεις ΦΠΑ, αλλά και εξαγγελίες μελλοντικές παροχές από το 2020 και μετά –που όμως δεν δεσμεύθηκε πότε θα ψηφίσει- ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός, λίγες ημέρες πριν τις εκλογές. Και μπορεί ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος να του έδωσε τα εύσημα πως «τα οικονομικά του Αλέξη βελτιώνονται», ο συνολικός λογαριασμός των μέτρων όμως που ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε ξεπερνά τα 6,5 δισ. ευρώ (1,14 δισ. το 2019 και άλλα 5,55 δισ. ως το 2022) και μπορεί να αποδειχθεί τελικώς και πολλαπλάσιος, ενώ η χρηματοδότηση αβέβαιη και ελλιπής.
Τα μόνα «σίγουρα» μέτρα που θα εφαρμοστούν αμέσως μόλις ψηφιστούν -και πριν τις ευρωεκλογές ακόμα- είναι:
1. Χορήγηση «13ης σύνταξης» (αντί δώρου Πάσχα). Αφορά τις κύριες συντάξεις 2,5 εκατομμυρίων δικαιούχων. «Πρέπει να δοθούν πριν τις 26 Μαΐου» δήλωσε κορυφαίος παράγοντας της κυβέρνησης στο protothema.gr.
Όσοι λαμβάνουν έως 500 ευρώ, το Μάιο θα λάβουν άλλα τόσα (100% της σύνταξης). Συνταξιούχοι των 500-600 ευρώ θα λάβουν 350-420 ευρώ (70%). Για σύνταξη 600-1.000 θα λάβουν μισή σύνταξη (50% ή 300-500 ευρώ) και για ποσά άνω των 1.000 θα λάβουν το 30% (από 300 ευρώ και άνω). Προφανώς πρέπει να ληφθεί μέριμνα για τις οριακές περιπτώσεις (500, 600 ή 1.000 ευρώ) αλλιώς για μόλις 1 ευρώ διαφορά στη σύνταξη, μπορεί ένας συνταξιούχος να λαμβάνει 500 ευρώ και άλλος μόνον 300 ή 350.
Ο πρωθυπουργός και η υπουργός Εργασίας, Έφη Αχτσιόγλου, δήλωσαν επισήμως ότι το κόστος της παροχής για 2,5 εκατομμύρια συνταξιούχους ανέρχεται στα 800 εκατομμύρια ευρώ. Κατά μέσο όρο αναλογούν δηλαδή –σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους- 320 ευρώ «καθαρά» ανά συνταξιούχο.
Ωστόσο μόνον συνταξιούχοι των 600-630 ευρώ ή των 1.000- 1.050 ευρώ «απειλούνται» να λάβουν λιγότερα 300 - 320 ευρώ. Όλοι οι άλλοι συνταξιούχοι (ακόμα και κατωτατοσυνταξιούχοι των 360 ευρω) θα λάβουν τουλάχιστον 350 έως και 500 ευρώ ο καθένας, δηλαδή ποσά 10% - 70% υψηλότερα από τα 320 ευρώ που υπολογίζει η κυβέρνηση κατά μέσον όρο.
Ακόμα και αν υπολογίζει ότι θα επιστρέψουν ένα μέρος της παροχής ως επιπλέον φόρους, τα στοιχεία του συστήματος ΗΛΙΟΣ δείχνουν πως τουλάχιστον οι μισοί συνταξιούχοι (περίπου 1,2 εκατομμύρια) λαμβάνουν κάτω από 800 ευρώ το μήνα μικτά και ουσιαστικά μένουν κάτω από το αφορολόγητο όριο. Επιπλέον 1 στους 5 συνταξιούχους (περίπου 520.000 από τα 2,5 εκατομμύρια) πληρώνουν φόρους εξαιτίας των τεκμηρίων και όχι βάσει εισοδήματος, συνεπώς δεν θα πληρώσουν τίποτα παραπάνω για τα 300-500 ευρώ που θα λάβουν για φόρους στο δημόσιο. Έτσι και η εκτίμηση για κόστος μόλις 800 εκατομμυρίων στον Προϋπολογισμό φαντάζει μάλλον αισιόδοξη.
2. Μείωση από 13% σε 6% του ΦΠΑ που επιβάλλεται στην αξία του ρεύματος και του Φυσικού Αερίου (αλλά και στον ειδικό φόρο που επιβάλλεται ή άλλες χρεώσεις). Μόνον για ηλεκτρικό ρεύμα (όχι για φυσικό αέριο) με βάση τις πωλήσεις, το 2018 οι καταναλωτές πλήρωσαν για ΦΠΑ 715 εκατομμύρια ευρώ στο Κράτος. Με μείωση από 13% σε 6% το Δημόσιο χάνει 385 εκατομμύρια ετησίως ή 200 εκατομμύρια ευρώ για τους 6 ή 7 μήνες που θα ισχύσει η έκπτωση το 2019.
3. Επαναφορά της μείωσης του ΦΠΑ στην εστίαση από το 24% στο 13% και μετάταξη όλων των τροφίμων από τον συντελεστή 24% στον συντελεστή 13%. Αφορά κυρίως τα επεξεργασμένα και συσκευασμένα τρόφιμα των σούπερ μάρκετ, παντοπωλείων κλπ που είχαν αυξηθεί στο 24% το 2015. Ο πρωθυπουργός δεν έκανε καμία αναφορά πάντως σε μειώσεις για ποτά, χυμούς, αναψυκτικά κλπ. Ο ίδιος Πρωθυπουργός προσδιόρισε το κόστος των αλλαγών αυτών σε 260 εκατ. ευρώ.
«Δη δει χρημάτων»
Με τα δεδομένα αυτά, το κόστος για τα μέτρα του 2019 ξεπερνά εμφανώς το «υπερπλεόνασμα» του 2019 που επικαλέστηκε ο Πρωθυπουργός και, όπως ανέφερε, υπολογίζεται από την κυβέρνηση σε 1,14 δισ. ευρώ.
Επιπλέον και η εκτίμηση για το υπερπλεόνασμα προκύπτει από τον Προϋπολογισμό όπως κατατέθηκε στα τέλη του 2018, αλλά απέχει 6 μήνες για να αποδειχθεί βάσιμα ότι τελικώς επιτυγχάνεται.
Και για τα μέτρα του 2020 πάντως –δηλαδή το προεκλογικό οικονομικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ- οι εξαγγελίες θα εξαρτηθούν από τα γεγονότα, ακόμα και αν τελικώς νομοθετηθούν προς τον Οκτώβριο και με βάση τα δεδομένα που θα έχουν προκύψει ως τότε.
Ολόκληρο το σχέδιο Τσίπρα για τις παροχές του 2020 στηρίζεται στην εξής ιδέα:
Η δέσμευση για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ ως το 2022 παραμένει και δεν επιτρέπει εξαγγελίες για πολιτικές και παροχές. Ωστόσο ο Πρωθυπουργός έδωσε εχθές εντολή να δεσμευτούν προκαταβολικά 5,55 δισ. ευρώ σε ειδικό λογαριασμό, από τώρα και για τα επόμενα 3 χρόνια. Με τα λεφτά αυτά η κυβέρνηση εγγυάται στους δανειστές πρωτογενές πλεόνασμα τουλάχιστον 1% του ΑΕΠ ετησίως (από το 2020 ως το 2022) και καλείται να καλύψει το υπόλοιπο 2,5% του στόχου.
Ωστόσο:
- Τα χρήματα αυτά θα προέλθουν από το απόθεμα ασφαλείας (cash buffer) που με βάση απόφαση του Eurogroup απαγορεύεται να διατεθούν για άλλους σκοπούς, επειδή αποτελούν πρόσθετη εγγύηση για τους υποψήφιους επενδυτές που θα θελήσουν να αγοράσουν ελληνικά ομόλογα, ότι οι στόχοι για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% ετησίως ως το 2022 θα διασφαλίζονται.
- Η επίτευξη του στόχου 3,5% για την προσεχή τριετία σκοντάφτει σε πολλές αβεβαιότητες που ενώ απασχολούν έντονα την δημοσιότητα, η κυβέρνηση δείχνει να τις αγνοεί επιδεικτικά.
Για παράδειγμα, προ ημερών η αρμόδια υπουργός κυρία Αχτσιόγλου μίλησε ανοικτά για την ανάγκη να επιστραφούν τουλάχιστον 4 δισεκατομμύρια ευρώ σε συνταξιούχους βάσει των τελεσίδικων –ήδη από το 2015- δικαστικών αποφάσεων. Για τους ίδιους δικαιούχους, έχουν κατατεθεί από πέρυσι αιτήσεις μαζικά –αλλά και έχουν εκδοθεί δικαστικές αποφάσεις- που διατάζουν την επιστροφή πολλαπλάσιων αναδρομικών για μια 4ετία. Ήδη εκδόθηκαν όμως και αποφάσεις για επαναχορήγηση 13ου και 14ου μισθού στους εν ενεργεία δημοσίους υπαλλήλους. Θέμα χρόνου θεωρείται επίσης να εκδοθούν και νέες αποφάσεις για τις συντάξεις του νόμου Κατρούγκαλου. Το κόστος όλων των αποφάσεων εκφράζονται φόβοι ότι μπορεί να ξεπερνούν και τα 12 δισ. ευρώ. Αλλά και διεθνώς όμως, η ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία δείχνουν σημάδια επιβράδυνσης (λόγω εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας, Brexit, Ιταλίας κλπ) βάζοντας εμπόδια για στην επίτευξη των στόχων και στην ελληνική οικονομία.
- Στο πλαίσιο αυτό, η συναίνεση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων σε αλλαγή της χρήσης του «αποθέματος ασφαλείας» δεν πρέπει να θεωρείται εκ των προτέρων δεδομένη –ιδιαίτερα όταν περάσουν οι ευρωεκλογές και τελειώσει η πανευρωπαϊκή προεκλογική χαλάρωση. Αν και ερωτήθη επισταμένως, ο πρωθυπουργός απέφυγε να επιβεβαιώσει ότι έχει επέλθει συμφωνία τους θεσμούς για τις προβλέψεις της κυβέρνησης.
«Δεν παραβιάζουμε ούτε κατά ένα ευρώ τη Συμφωνία με τους εταίρους μας για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% έως το 2022» εκτίμησε ο Πρωθυπουργός, ενώ ο κύριος Τσακαλώτος εμφανίστηκε αισιόδοξος πως θα αποδεχθούν την θέση αυτή της κυβέρνησης, δείχνοντας όμως πως κάτι τέτοιο δεν έχει ακόμα συμβεί.
Στην κυβέρνηση υπολογίζουν επί του παρόντος μόνον στην ανοικτή στήριξη του Επιτρόπου Μοσκοβισί. γνωρίζουν όμως πως η θητεία του τελειώνει μετά τις ευρωεκλογές. Τον κίνδυνο από την «αλλαγή φρουράς» στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεσήμανε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός, κάνοντας λόγο και για «ανθέλληνες» διαδόχους που μπορεί να έρθουν στα πράγματα.
«Μόνιμα μέτρα»
Παρόλα αυτά ο πρωθυπουργός άνοιξε μια «βεντάλια» παροχών υψηλού κόστους, προεξοφλώντας ότι τελικώς θα ψηφιστούν και θα εφαρμόζονται απρόσκοπτα σε μόνιμη βάση κάθε χρόνο, από την 1η Ιανουαρίου 2020 και μετά. Και τα μέτρα αυτά είναι:
- Κατάργηση της μείωσης του αφορολογήτου για μισθωτούς, συνταξιούχους και αγρότες (κόστους 1% του ΑΕΠ ή 2 δισ. ευρώ το χρόνο).
- Μονιμοποίηση της «13ης σύνταξης» για να δίδεται κάθε Μάιο (800 εκατ. ευρώ τουλάχιστον ή έως και 1,5 δισ. ετησίως)
- Αλλαγές στην εισφορά αλληλεγύης: κατάργηση από 1/1/2020 της εισφοράς για την πλειοψηφία των εισοδημάτων έως 20.000 ευρώ και, συγκεκριμένα, 0% αντί 2% για εισοδήματα έως 20.000 ευρώ, 2% αντί 5% για εισοδήματα έως 30.000 ευρώ, 4% αντί 6,5% για εισοδήματα έως 40.000 ευρώ, 6% αντί 7,5% για εισοδήματα έως 65.000 ευρώ και 8% αντί 9% έως 220.000 ευρώ.
- Μείωση στον μεσαίο συντελεστή του ΦΠΑ, από 13% στο 11%. Θα αφορά την εστίαση, όλα τα τρόφιμα, τα φαρμακευτικά προϊόντα, τα ιατρικά μηχανήματα, το νερό, υπηρεσίες διαμονής σε ξενοδοχεία, κατ’ οίκον φροντίδα, γεωργική παραγωγή, οίκους ευγηρίας.
- Έκπτωση από το φορολογητέο εισόδημα των τόκων στεγαστικών δανείων, όλων των στεγαστικών δανείων. Είναι στην ουσία η επαναφορά του μέτρου απαλλαγής τόκων στεγαστικών δανείων α΄ κατοικίας από το φορολογητέο εισόδημα, όπως ίσχυε με τον παλιό Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος και σκοπό έχει την επιβράβευση μέσω της μείωσης της φορολογικής επιβάρυνσης ιδιοκτητών α΄ κατοικίας με πράσινο στεγαστικό δάνειο.
- Αύξηση του συντελεστή της απόσβεσης για νέες επενδύσεις στο 150%.
- Επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών των επιχειρήσεων για τους νέους εργαζόμενους ως 25 ετών, με ποσοστό 80% τόσο για τον εργοδότη όσο και για τον εργαζόμενο. Για νέους εργαζόμενους έως 29 ετών η επιδότηση προσδιορίζεται στο 25%, εφόσον πρόκειται για συμβάσεις πλήρους απασχόλησης. Έτσι, ένας εργοδότης όταν προσλαμβάνει έναν νέο εργαζόμενο θα έχει κάλυψη 80% των εισφορών μέχρι τα 25, ή 25% μέχρι σχεδόν τα 30 του χρόνια.
- Μείωση του φόρου εισοδήματος μόνιμου κατοίκου νησιών με πληθυσμό έως 3.100 κατοίκους
- Μείωση του ΕΝΦΙΑ σε νησιά με πληθυσμό έως 1.000 κατοίκους
- Μέτρα μείωσης του κόστους για το πετρέλαιο θέρμανσης στις ορεινές περιοχές (ζώνες Α και Β)
- Μείωση φόρου των συνεταιρισμών στο 10%, για όλους τους συνεταιρισμούς ανεξαρτήτως κλάδου.
- Για συνεταιρισμένους αγρότες, έκπτωση 10% στο φορολογητέο εισόδημα. Όπως εξήγησε πάντως στην ΕΡΤ η υφυπουργός Οικονομικών Αικατερίνη Παπανάτσιου, η έκπτωση 10% δεν θα γίνεται στο καθαρό φορολογητέο εισόδημά τους, αλλά θα εφαρμόζεται αρχικά στα ακαθάριστα έσοδα από πωλήσεις μέσου συνεταιρισμού, από τα οποία στη συνέχεια αφαιρούνται τα διάφορα υπόλοιπα έξοδα (καύσιμα, αγροτικά εφόδια κλπ).
Μέλος του μητρώου
