Τα πρώτα αποτελέσματα για τη χρήση υψηλής τεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης στην παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας στη Σαντορίνη παρουσιάστηκαν στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών.
Ομιλητές ήταν οι Θανάσης Γκανάς (Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών), Εύη Νομικού (ΕΚΠΑ) και Μαργαρίτα Σέγκου (Βρετανική Γεωλογική Υπηρεσία - BGS). Τη συζήτηση συντόνισε ο Ακαδημαϊκός Κώστας Συνολάκης, παρουσιάζοντας ιστορικά δεδομένα από το τσουνάμι του 1956 και πιθανά σενάρια μελλοντικής σεισμικής ή ηφαιστειακής δραστηριότητας στη Μεσόγειο.
Η ομάδα της Δρ. Σέγκου στη BGS χρησιμοποίησε μηχανική εκμάθηση για την καταγραφή της σεισμικότητας, εντοπίζοντας σχεδόν 50.000 σεισμούς — δέκα φορές περισσότερους από τις παραδοσιακές μεθόδους. Αυτό επέτρεψε την εξαιρετικά ακριβή παρακολούθηση της εξέλιξης των σεισμικών επεισοδίων και την κατανόηση των μαγματικών διεργασιών σε σχεδόν πραγματικό χρόνο.
Η Δρ. Σέγκου τόνισε ότι παλαιότερα απαιτούνταν χρόνια έρευνας για τέτοιας ποιότητας δεδομένα, αλλά η τεχνητή νοημοσύνη και το υπολογιστικό σύννεφο αλλάζουν τα δεδομένα στη σεισμολογία. Μάλιστα, σύμφωνα με αναδρομική ανάλυση η κρίση φαινόταν να ξεκινά από τον Νοέμβριο, δηλαδή δύο μήνες νωρίτερα από την έναρξη της έντονης φάσης, κάτι που δείχνει πόσο χρήσιμη είναι η έγκαιρη τεχνολογική προετοιμασία για την ενημέρωση του πληθυσμού και των αρχών. Η κρίση εξελίσσεται σε τέσσερις φάσεις με σεισμικότητα σε παλμούς, με αυξανόμενη διάρκεια, όπως φαίνεται στο διάγραμμα. Η ανάλυση υποδεικνύει την ύπαρξη μαγματικής φλέβας σε διεύθυνση ΒΑ, με πιθανό κέντρο κάτω από την Άνυδρο.
Η καθηγήτρια Εύη Νομικού σημείωσε ότι η παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο προσφέρει κρίσιμο χρόνο αντίδρασης, προστατεύοντας κοινότητες και τουριστική δραστηριότητα. Η σεισμική διέγερση σχετίζεται με τη διείσδυση μάγματος σε βάθος 3–5 χλμ. κάτω από την Ανύδρο, προκαλώντας τεκτονικές τάσεις και ενεργοποίηση ρηγμάτων. Το φαινόμενο θα συνεχιστεί όσο διαρκεί η τροφοδοσία του μαγματικού θαλάμου.
Το 2022, ο τουρισμός στη Σαντορίνη συνεισέφερε €5,9 δισ. στο ελληνικό ΑΕΠ. Το θαλάσσιο παρατηρητήριο SANTORY, το πρώτο του είδους στην Ελλάδα, συμβάλλει καθοριστικά στη επιστημονική γνώση γύρω από τις διεργασίες στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Παρέχει παρακολούθηση φυσικών παραμέτρων και αποτελεί πρότυπο για την Ανατολική Μεσόγειο, ενισχύοντας την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και είναι δυνατό να δώσει απαραίτητα δεδομένα για τη μελλοντική ανάπτυξη στρατηγικών διαχείρισης κινδύνων για τις παράκτιες περιοχές.
Ο Θανάσης Γκανάς παρουσίασε τα γεωδαιτικά δεδομένα και παρατήρησε ότι ήδη από τον Αύγουστο του 2024 έδειξαν μια σταδιακή ανύψωση της καλδέρας η οποία ανήλθε συνολικά σε 4 εκατοστά έως τα τέλη Ιανουαρίου του 2025, οπότε και η παραμόρφωση σταμάτησε και μεταφέρθηκε στην ευρύτερη περιοχή της νησίδας Άνυδρος. Τα δεδομένα GNSS (δηλαδή τρισδιάστατες μετρήσεις παραμόρφωσης) από τον σταθμό της Ανύδρου έδειξαν μια καθίζηση 12 εκατοστών μέσα σε διάστημα 2 εβδομάδων και παράλληλη κίνηση προς δυσμάς. Η προσομοίωση της παραμόρφωσης έδειξε τη διέγερση του ηφαιστείου έγινε σε δύο φάσεις: πρώτα συνέβη η άνοδος μάγματος 8 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων στον μαγματικό θάλαμο της Καμμένης, εν συνεχεία το μάγμα κατευθύνθηκε βορειοανατολικά προς την Άνυδρο, αξιοποιώντας μία φλέβα μήκους αρκετών χιλιομέτρων συνοδευόμενη από έντονη σεισμικότητα στο ανώτερο φλοιό. Τα τελευταία δεδομένα του Μαρτίου δείχνουν ότι η παραμόρφωση συνεχίζεται με μειωμένους ρυθμούς στο ανατολικό μέρος της καλδέρας.
Ο Κώστας Συνολάκης υπενθύμισε ότι το τσουνάμι του 1956 έφτασε έως και 20 μέτρα μέσα στη στεριά. Παρά τη σοβαρότητα του κινδύνου, η Ελλάδα έχει μόλις 12 παλιρροιογράφους και κανέναν υποθαλάσσιο σεισμογράφο συνδεδεμένο σε πραγματικό χρόνο. Τόνισε την ανάγκη δημιουργίας ηφαιστειακού παρατηρητηρίου, στο υποθαλάσσιο τμήμα με βάση το SANTORY, που χρειάζεται όμως να πλαισιωθεί με ενισχυμένα χερσαία δίκτυα παρατήρησης με ανάλυση υψηλής ακρίβειας σε πραγματικό χρόνο με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης για συνεχή παρακολούθηση όλων των ελληνικών ηφαιστείων, χωρίς να βασιζόμαστε σε ξένες υποδομές. ‘Οπως είπε, δεν μπορούμε να εξαρτώμεθα απο τις καλοσύνες των ξένων εταίρων που μας δανείζουν άπλετα τεχνογνωσία και μετρητές, και ότι τα ηφαίστεια μας χρειάζονται παρακολούθηση 24/7, όχι όποτε μας το θυμήσουν τα ίδια τα ηφαίστεια. Επίσης, επισήμανε και την ανάγκη αξιοκρατίας στους διορισμούς σε επιστημονικές επιτροπές για αξιόπιστη ενημέρωση του κράτους σε κρίσεις.
Τέλος, η Δρ. Σέγκου υπογράμμισε ότι το κόστος αστοχίας στις εκτιμήσεις είναι τεράστιο. Σύμφωνα με εκτίμηση του Lloyd’s, η έκρηξη ενός, ή κάποιων, από τα 16 πιο επικίνδυνα ηφαίστεια του κόσμου θα μπορούσε να κοστίσει έως και 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια στην παγκόσμια οικονομία σε πέντε χρόνια μετά την έκρηξη. Για την Ελλάδα, η ζημιά από μια ηφαιστειακή έκρηξη εκτιμάται από την ίδια πηγή στα 40 δισεκατομμύρια.
Πηγή: skai.gr
Μέλος του μητρώου
