Αν κρίνουμε από το ευχαριστημένο χαμόγελο, αυτό ακριβώς θέλει να προκαλέσει: το ενδιαφέρον. Αλλωστε η έκθεση που ετοιμάζεται σε συνεργασία με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων είναι γεμάτη από συναρπαστικές αφηγήσεις. «Ενα όνειρο ανάμεσα στα υπέροχα ερείπια...» ο τίτλος της, φράση δανεισμένη από επιστολή του Γάλλου περιηγητή L. Fr. Gassas. «Περίπατος στην Αθήνα των περιηγητών, 17ος - 19ος αιώνας».
Συνολικά 22 εικονογραφημένες περιηγητικές εκδόσεις, 14 ελαιογραφίες, υδατογραφίες, χαρακτικά από τις συλλογές της Βουλής και 35 μαρμάρινα γλυπτά από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (κάποια θα δούμε για πρώτη φορά), αποκαλύπτουν την Αθήνα τριών αιώνων μέσα από το ρεύμα των περιηγητισμού. Μια Αθήνα αληθινή κι άλλοτε φανταστική, ανάλογα με το βλέμμα εκείνων Στους τοίχους με το έντονο μπλε, ό,τι κρατήθηκε για λόγους οικονομίας από το γουρλίδικο «Ναυάγιο των Αντικυθήρων», οι πίνακες βρήκαν τη θέση τους ανάμεσα σε προτομές και ανάγλυφα. Στο πάτωμα δεκάδες εργαλεία, σκάλες, ξύλα, μπογιές μάς προσγειώνουν στο σήμερα. Η αφήγηση ξετυλίγεται μπροστά μας, μαζί με την τοπογραφία και τις όψεις της πόλης τα χρόνια που η ευρωπαϊκή διανόηση ενθουσιαζόταν μαζί της.
«Η Αθήνα ως πόλη – πολιτισμικό σύμβολο αλλά και ως μικρή, άσημη πόλη στην περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, η Αθήνα ως μνημειακός τόπος αλλά και ως πρωτεύουσα πόλη του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, ανατροφοδοτεί τη φαντασία μας, ενώ παράλληλα ανασύρει ξεχασμένα στοιχεία της συλλογικής μας μνήμης», μας ξεναγεί η διευθύντρια του μουσείου που επιμελήθηκε την έκθεση μαζί με τον έφορο της Συλλογής Εργων Τέχνης της Βουλής κ. Θοδωρή Κουτσογιάννη.
Και τυχοδιώκτες
Σχεδόν απαιτεί να κλείσουμε το μπλοκ σημειώσεων και να χαλαρώσουμε προτού γυρίσουμε στον χρόνο. Οταν ο περιηγητισμός κατακλύζει την Ελλάδα, συμπλέκεται με τον ρομαντισμό και τον φιλελληνισμό, διασταυρώνεται με τον νεοκλασικισμό, την αρχαιομανία και την αρχαιοσυλία. Σε αυτές τις δύο αίθουσες συναντώνται: αρχαιολάτρες, φιλέλληνες, αρχαιοδίφες, ρομαντικοί, φυσιολάτρες αλλά και τυχοδιώκτες. Οσοι «ανασκάπτουν απερίσκεπτα, διαρπάζουν απροφάσιστα και εμπορεύονται ασύστολα τα μνημεία που δεν τους ανήκουν». Αυτό προκάλεσε την ευαισθητοποίηση της νεοσύστατης τότε ελληνικής πολιτείας και αποφάσισε να ιδρύσει τα πρώτα μουσεία.
Στην πρώτη μεγάλη βιτρίνα –ό,τι διέσωσε από παλιότερες εκθέσεις η αρχιτέκτων Μπέτυ Δρούγκα–, ταξιδιωτικοί οδηγοί λευκώματα και μελέτες που εκδόθηκαν στον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα στο Λονδίνο, στο Αμστερνταμ, στο Παρίσι, στη Λιόν, στη Βενετία κ.α. μας προετοιμάζουν για το αίσθημα των καιρών. Οι J. Spon, G. Whelerm, C. Magni, Fr. Fanelli, R. Pococke, J.-D. Roy, R. Sayer, J. Stuart, N. Revett, S. Pomardi, E. Rey «δίνουν το "παρών" ως ενδεικτικοί μάρτυρες ενός ευρύτατου κινήματος».
Θησείο, Πύργος των Ανέμων, Πνύκα, Αρχαία Αγορά σχηματίζουν μια διαδρομή μαζί με τον κορμό μιας Νίκης, το αναθηματικό ανάγλυφο με παράσταση του Ηρακλή, τη μεγάλη βάση όπου ο γλύπτης Βρύαξις υπογράφει «ΒΡΥΑΞΙΣ ΕΠΟΙΗΣΕΝ», ένα αγαλμάτιο της Αθηνάς Παρθένου. Πιο κάτω η Ακρόπολη παρουσιάζεται όπως την είδαν το 1751-53 ο αρχιτέκτονας J. Stuart και ο ζωγράφος N. Revett, ο Παρθενώνας από τον ζωγράφο Εντουαρντ Ντόντγουελ αλλά και το γλυπτό που γλίτωσε από τη μανία του Ελγιν. Για πρώτη φορά όμως εκτίθεται η μικρή κεφαλή που αποδόθηκε στη ζωφόρο του Παρθενώνα και αναγνωρίστηκε από τον αείμνηστο Δεσπίνη το 2011, επίσης ο κορμός πολεμιστή που κοσμούσε τον σηκό του Ερεχθείου.
«Μα είχε η Αθήνα καταρράκτες;» ρωτάει όποιος αντικρίζει την εικόνα με τον Ναό του Ολύμπιου Δία, τα παριλίσια καταπράσινα με τα γάργαρα νερά του μπαζωμένου σήμερα Ιλισού. Η κεφαλή του Δία με αριθμό από το Θησείο που στέκει μπροστά επιβάλλει να την προσέξουμε. Αλλωστε παρουσιάζεται για πρώτη φορά. Εδώ θα δείτε πώς ήταν ακριβώς ο Ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος του 5ου π.Χ. αιώνα πριν κατεδαφιστεί από τον Τούρκο φρούραρχο. Αλλά η συγκίνηση κορυφώνεται σε δύο προθήκες. Η γκραβούρα με πρωταγωνιστή τον Γάλλο πρόξενο και προμηθευτή αρχαίων έργων τέχνης L. F. S. Fauvel, στο σπίτι του με θέα την Ακρόπολη και δεκάδες αρχαιότητες στοιβαγμένες μαζί και έναν μαρμάρινο κορμό, δείχνει τη σκοτεινή πλευρά του περιηγητισμού. Ακριβώς αριστερά της προθήκης, στέκεται αγέρωχο το πρωτότυπο έργο. Ο κορμός του θωρακοφόρου που σώθηκε από την αρπαγή...
Νομική προστασία
«Η συστηματική προσπάθεια για τη νομική προστασία των αρχαιοτήτων ξεκίνησε το 1827 με το καταστατικό του ελληνικού κράτους που επικυρώθηκε από την Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας» θυμίζει η κ. Λαγογιάννη, επίσης πώς ιδρύθηκε το «Κεντρικόν Δημόσιον Μουσείον» στο Θησείο, τις θυσίες του Κυριάκου Πιττάκη (πρωτοπόρος στη διαμόρφωση της ελληνικής αρχαιολογίας) για την καταγραφή των αρχαιοτήτων. Το βιβλίο με τις σημειώσεις του μπροστά μας είναι αδιάψευστος μάρτυρας. Ετσι τέθηκαν οι βάσεις για την ανέγερση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου το 1866, όταν έγινε η τελετή θεμελίωσης στο οικόπεδο που αγόρασε και δώρισε η Ελένη Τοσίτσα.
Οι περιπέτειες για την ανέγερσή του (ανάλογες του νέου Μουσείου της Ακρόπολης) γεμίζουν πολλές σελίδες. Είναι το θέμα της επόμενης έκθεσης που σχεδιάζεται στη διπλανή αίθουσα. Ως τότε, μη χάσετε το ταξίδι στην Αθήνα των περιηγητών!
Γιορτή με εξωστρέφεια
«Μόνο αν ξεφύγουμε από τα στερεότυπα και απευθυνθούμε και σε άλλους ανθρώπους, αυτούς που δεν είχαν υπόψη τους να έρθουν στο μουσείο θα πετύχουμε» υποστηρίζει η κ. Λαγογιάννη–Γεωργακαράκου. Με αυτό τον τρόπο σχεδιάζει εκθέσεις και δράσεις όπως το «Αθέατο» μουσείο ή το «Πίσω από τη σκηνή» στην ιστοσελίδα του μουσείου, ακόμη και την έρευνα για το προφίλ των επισκεπτών. Από την εμπειρία της στο ΥΠΠΟ, τη θέση της Διευθύντριας Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, τη θητεία της στο Επιγραφικό Μουσείο, τον σχεδιασμό εκθέσεων καταλήγει: «Tο κοινό αναζητεί επικοινωνία και κυρίως αυτή που θα πάρει έξτρα. Θέλει να βγουν οι αρχαιολόγοι από τα γραφεία τους». Με εξωστρέφεια ετοιμάζει τη γιορτή για τα 150 χρόνια του μουσείου το 2016 και μια τριλογία εκθέσεων που ξεκινά σε λίγες ημέρες.
www.kathimerini.gr
Μέλος του μητρώου
