– Είναι η Ελλάδα της κρίσης μια χώρα καλλιτεχνικά ενδιαφέρουσα; Μπορεί να παραγάγει τέχνη;
Μαρίνα Αμπράμοβιτς (Μ.Α.): Η τέχνη αφορά την ύπαρξή μας. Και βρίσκεται σε μια διαρκή, ιδιότυπη χορογραφία με αυτήν. Oταν γίνεται με ειλικρίνεια και ακεραιότητα, πιέζει, μετατοπίζει ή ακόμη και συντρίβει τα όρια του σώματος, της ψυχής και του πνεύματος, καθώς και της κοινωνίας. Κάποιες φορές, η σχέση αυτή γίνεται αμφίδρομη, όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα, όπου καταρρέουν τα όρια και μπορεί να παραχθεί ειλικρινής, ακέραια και πρωτοπόρος τέχνη. Πάντοτε, όμως είναι μια δημιουργική διαδικασία, μια βαθιά υπαρξιακή και ψυχολογική διεργασία που ενσαρκώνεται από καλλιτέχνες. Δεν γεννάται από τις συνθήκες μόνον.
– Σε έναν κόσμο της τέχνης με συνεχείς ανακατατάξεις, ποιος έχει το πάνω χέρι; Οι καλλιτέχνες, οι συλλέκτες ή οι επιμελητές;
Δημήτρης Δασκαλόπουλος (Δ.Δ.): Ο καλλιτέχνης, το έργο του, είναι η βάση και ο συνδετικός κρίκος. Οι επιμελητές και τα μουσεία ερευνούν και αναδεικνύουν. Ο συλλέκτης παρέχει το χρήμα και μια ισχυρή κριτική επιλογή. Γιατί, όταν δίνεις προσωπικά χρήματα για να αγοράσεις έργα, αυτή η πρωτοβουλία δείχνει πεποίθηση. Εγώ προσωπικά, ως συλλέκτης, θεωρώ τον εαυτό μου θεματοφύλακα της δημιουργίας άλλων προικισμένων ανθρώπων. Με ενδιαφέρει η δημόσια ζωή του έργου, η έκθεση της δουλειάς των καλλιτεχνών στο ευρύ κοινό, ο δημοκρατικός χαρακτήρας της τέχνης. Η εξασφάλιση ότι τα έργα τέχνης δεν θα παραμένουν στις αποθήκες, ότι θα συνδιαλέγονται μεταξύ τους, ότι θα δημιουργούν ερεθίσματα και προβληματισμούς. Αυτή η πράξη είναι συλλογική: προϋποθέτει συνέργειες μεταξύ των καλλιτεχνών, μουσείων, επιμελητών, θεσμικών φορέων, ιδιωτών, αλλά πάνω από όλα προϋποθέτει τη σύμπραξη και ενεργοποίηση του πολίτη.
– Ποια είναι η σημερινή δυναμική της περφόρμανς και τι θα δούμε στην Αθήνα;
Μ.Α.: Η περφόρμανς είναι άυλη τέχνη. Αφορά μόνο τον χώρο, τον χρόνο και πάνω από όλα τους ανθρώπους. Καλλιτέχνες και συμμετέχοντες. Οι οποίοι συχνά αλλάζουν ρόλους. Μέσα από τη χρήση του σώματος, ως εκφραστικού μέσου, της φυσικής παρουσίας και συναισθηματικής επικοινωνίας, η περφόρμανς είναι στην αιχμή της σύγχρονης τέχνης. Θα γίνεται όλο και πιο σημαντική. Εδώ και τέσσερις δεκαετίες, η αποστολή μου είναι να εισαγάγω την περφόρμανς στο ευρύτερο δυνατό κοινό, γι’ αυτό ίδρυσα το ινστιτούτο Marina Abramovic (ΜΑΙ). Στην Αθήνα θα μοιραστούμε ένα πρότζεκτ, το οποίο αναπτύσσω διαρκώς. Είναι η «Μέθοδος Αμπράμοβιτς»· μια σειρά από ασκήσεις με στόχο τη διασύνδεση του εσωτερικού μας κόσμου και το βίωμα της εμπειρίας του «τώρα». Του να είσαι παρών στη στιγμή και όχι χαμένος μόνο στη σκέψη, στο παρελθόν και το μέλλον, στον πόνο και τον φόβο. Αυτό που στην ουσία είναι η ζωή. Επέλεξα την Αθήνα διότι είναι μια πόλη που αγαπώ πολύ και έχει περάσει πολύ δύσκολα. Και επέλεξα να είμαι παρούσα με τον μόνο τρόπο που ξέρω και μπορώ. Η συνεργασία του ΜΑΙ και του ΝΕΟΝ είναι ευτύχημα. Μοιράζονται τις ίδιες αξίες. Εχει δε μεγάλη σημασία η συνέχεια της συνεργασίας και μετά το πέρας του προγράμματος.
– Γιατί προτείνει ο ΝΕΟΝ στο ελληνικό κοινό αυτό το πρότζεκτ;
Δ.Δ.: Ολα τα μεγάλα μουσεία τα τελευταία δέκα χρόνια εμβαθύνουν τη σχέση τους με την τέχνη της περφόρμανς. Δημιουργούνται ειδικοί χώροι, επιμελητές μελετούν αυτή τη μορφή τέχνης και την παρουσιάζουν στο κοινό. Ο οργανισμός ΝΕΟΝ έχει σκοπό να φέρει στο ευρύ κοινό τον σύγχρονο πολιτισμό. Να ανοίξει το διάλογο στην κοινωνία. Η αξία της τέχνης έγκειται στα συναισθήματα, στην επίδραση στην ψυχολογία και τη νοοτροπία αυτού που έρχεται σε επαφή με το έργο. Η περφόρμανς είναι 100% αυτό, είναι πρόκληση ατομικών συναισθημάτων και διεύρυνση της αντίληψης στον μέγιστο βαθμό. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα που συνδιαμορφώνει ο ΝΕΟΝ με το ΜΑΙ βασίζεται στην ατομική και συλλογική συμμετοχή, είναι μια ευκαιρία για εσωτερική αναδίφηση, για στοχασμό. Δημιουργείται μια ιδιότυπη σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στο κοινό, στους καλλιτέχνες, στον συνάνθρωπο. Και η Αμπράμοβιτς βρίσκεται στην πρωτοπορία αυτής της τάσης, με μεγάλη συνεισφορά στην καθιέρωσή της. Είναι σπουδαίο που θα την έχουμε στην Αθήνα
– Η Ευρώπη περνάει κρίση ταυτότητας λόγω της οικονομίας, της μετανάστευσης και της κατάρρευσης ενός μεταπολεμικού συστήματος. Πώς θα μπορέσει η πολιτική να δώσει λύσεις;
Μ.Α.: Προέρχομαι από μια χώρα που δεν υπάρχει πια στον χάρτη. Εχω βιώσει τι μπορεί να συμβεί όταν κλονίζονται οι Μεγάλες Βεβαιότητες. Πιστεύω ότι η Ευρώπη θα ζήσει με την αναταραχή για αρκετά ακόμη χρόνια. Ο ξεριζωμός εκατομμυρίων ανθρώπων, λόγω της εμπόλεμης κατάστασης σε περιοχές της Μέσης Ανατολής, θέτει τεράστια και επίκαιρα ερωτήματα για την ειλικρινή προσήλωσή μας στις ευρωπαϊκές μας αξίες. Αισθάνομαι ότι στο μεσοπρόθεσμο μέλλον θα κριθούμε όλοι από την αντίδρασή μας στην ανθρωπιστική αυτή κρίση. Είναι καίρια η στιγμή που βιώνουμε.
– Ποιο είναι το καθήκον ενός συλλέκτη προς την κοινωνία; Θεωρείτε ότι η επένδυση στη σύγχρονη τέχνη θα μπορούσε να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης σε μια χώρα όπως η Ελλάδα;
Δ.Δ.: Καταλαβαίνω την επιμονή –ευκολία μάλλον– να με αποκαλούν συλλέκτη, αλλά εγώ προτιμώ να θεωρώ τον εαυτό μου τοποτηρητή της δημιουργικότητας των άλλων και διαμεσολαβητή στη διαδικασία αλληλεπίδρασης της τέχνης με το κοινό της. Είναι γνωστό πως ανάπτυξη στον πολιτισμό είναι θέσεις εργασίας και προστιθέμενη αξία. Η Ελλάδα το ξέρει ήδη καλά, αφού η πολιτιστική της κληρονομιά είναι πηγή πλούτου. Η χώρα μας, όμως, έχει και μια σφύζουσα σύγχρονη δημιουργικότητα. Είναι αδιανόητο να μην επενδύσουμε σε αυτήν και να μην την κάνουμε έναν δυναμικό πόλο ανάπτυξης. Οι δημιουργικές υπηρεσίες σε χώρες που τις έχουν αποδεχτεί ως κινητήριο δύναμη της οικονομίας και τις έχουν προωθήσει και στηρίξει μπορεί να πλησιάζουν και το 10% του ΑΕΠ.
www.kathimerini.gr
Μέλος του μητρώου
