Πρώτα απ' όλα γιατί σφραγίστηκε από μια καθοριστική απουσία -αυτήν του συγγραφέα του τόμου: του θεατρολόγου και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Δημήτρη Σπάθη, που έφυγε από τη ζωή τον Δεκέμβριο του 2014. Αλλά και γιατί στη διάρκεια της εκδήλωσης, που φιλοξένησε την Τετάρτη 24 Φεβρουαρίου το Μουσείο Μπενάκη της οδού Κουμπάρη για την παρουσίαση του ογκώδους αλλά κομψότατου τόμου με τίτλο «Από τον Χορτάτση στον Κουν», για τον οποίο φρόντισε το Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τραπέζης διαπιστώθηκαν κι άλλες απουσίες, ελλείψεις καλύτερα· άυλες ελλείψεις, αλλά εξίσου καθοριστικές.
Στη διάρκεια της βραδιάς διαπιστώθηκε ότι σπανίζουν οι άνθρωποι που γράφουν μόνο «κάθε φορά που έχουν να πουν κάτι»· ότι δύσκολα συναντά κανείς σήμερα ανθρώπους της γραφής που «αδιαφορούν να δουν τα κείμενά τους σ' ένα βιβλίο»· ότι εξαιρετικά σπάνιο είναι επίσης να συναντήσουμε έναν καλό ιστορικό κάποιου κλάδου -του θεάτρου εν προκειμένω- που να επίσης «καλός μελετητής της ιστορίας του πολιτισμού και της ιστορίας σκέτο»· ότι έχουν λιγοστέψει τραγικά σήμερα οι άνθρωποι που «έχουν πολύπλευρες γνώσεις στην ιστορία, τη φιλολογία, τις ιδέες, τη λογοτεχνία» και «πνευματικό πλούτο που σπανίζει σήμερα»· ότι είναι δυσεύρετοι οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι που πρώτα είναι δάσκαλοι και δεύτερον είναι ξεκάθαροι στο γραπτό τους κείμενο. Ολη αυτή την σκευή της προσωπικότητας και της επιστημοσύνης του, ο Δημήτρης Σπάθης δεν την απέκτησε με ανέσεις και ευκολίες.
Το αντίθετο. Γιατί ο Δημήτρης Σπάθης «σημαδεύτηκε από τα γεγονότα του 20ού αιώνα». Ξεκίνησε από την Αίγυπτο, έφτασε στην Αθήνα, εντάχθηκε στο ΕΑΜ, μετά τον Εμφύλιο βρέθηκε στη Ρωσία και στην Τασκένδη, όπου σπούδασε θεατρολογία, επέστρεψε πάλι στην Ελλάδα για να βρεθεί, στα χρόνια της δικτατορίας, στο Παρίσι. Ενας αθέλητος ίσως κοσμοπολιτισμός... Εκεί στη Ρωσία του έστελνε ο ιστορικός του θεάτρου Γιάννης Σιδέρης θεατρικά κείμενα από την Ελλάδα για τις μελέτες του, όταν ο Δημήτρης Σπάθης έκανε τα μεταπτυχιακά του. Και από τον Γιάννη Σιδέρη ο Δημήτρης Σπάθης έμαθε «να αποφεύγει τον φανατισμό και να σκύβει με συνέπεια πάνω από τις ιστορικές αναφορές» -άλλη μεγάλη έλλειψη κι αυτή.
Στο πρόσωπο του Δημήτρη Σπάθη τα εντόπισαν, χωρίς καμία διάθεση εξωραϊσμού, και οι τέσσερις καθηγητές πανεπιστημίου που βρέθηκαν στο πάνελ των ομιλητών: οι θεατρολόγοι -Πλάτων Μαυρομούστακος, Νικηφόρος Παπανδρέου (που επωμίσθηκε και την επιμέλεια αυτού του τόμου) και Αννα Σταυρακοπούλου- και ο νεοελληνιστής Αλέξης Πολίτης. Γι' αυτούς τους λόγους είναι σημαντικός αυτός ο τόμος: πρώτον γιατί συγκεντρώθηκαν 29 διάσπαρτα κείμενα του Δημήτρη Σπάθη, τα οποία διατρέχουν 4 αιώνες ελληνικού θεάτρου, που αποτελούν «άτυπη ιστορία του θεάτρου μας» και «σπουδαία παρακαταθήκη στις θεατρικές σπουδές».
Δεύτερον γιατί μέσα από αυτά τα κείμενα δεν μαθαίνουμε μόνο γι' αυτά καθεαυτά τα θεατρικά κείμενα και τους συγγραφείς που τα γέννησαν. Μαθαίνουμε και για τις κοινωνικές, πολιτικές και εθνικές συνθήκες που επηρέασαν και ενέπνευσαν τους συγγραφείς αυτών των κειμένων, και μαζί για την πορεία αυτού του τόπου εδώ και τέσσερις αιώνες, έτσι όπως αυτή αντικατοπτρίστηκε στα θεατρικά κείμενα, αλλά και στις θεατρικές σκηνές. Μια άλλη όψη της ιστορίας.
www.kathimerini.gr
Μέλος του μητρώου
