Το Βυζαντινό Μουσείο γυρίζει σελίδα

Παντού γίνονται έργα και φυτεύσεις, ετοιμάζονται τα στρέμματα του μουσείου μήπως και δούμε επιτέλους τον πολυδάπανο «παραδεισένιο κήπο» που έπρεπε να είναι έτοιμος εδώ και χρόνια. «Σε δύο μήνες το πολύ», λένε οι εργάτες που βάζουν σε τάξη τους θάμνους. Νοικοκυρεμένοι και οι χώροι με την έκθεση των γλυπτών στην κάτω πλευρά της χειμερινής βίλας της Δούκισσας της Πλακεντίας. Δεξιά το Λύκειο, όπου λειτούργησε η περίφημη περιπατητική σχολή του Αριστοτέλη, έχει βρει τους ρυθμούς του προσφέροντας στιγμές ηρεμίας στην πολύβουη πόλη.

Στο εσωτερικό του ΒΧΜ κάποιες αίθουσες είναι κλειστές όπως συμβαίνει σε πολλά δημόσια μουσεία, όμως εκεί όπου εκτίθενται οι πίνακες του Κόντογλου υπάρχει ενθουσιασμός. Στα έργα του φωτίζονται όλα τα πρόσωπα του Μικρασιάτη ζωγράφου, αγιογράφου και λογοτέχνη, από τα ξεχωριστά μέλη της γενιάς του ’30. Αλλοι επισκέπτες ήρθαν αποκλειστικά για την έκθεση «Αρμενία. Το πνεύμα του Αραράτ, από την εποχή του Χαλκού στον 20ό αιώνα». Οι γυναίκες καταγράφουν κάθε λεπτομέρεια από το χρυσοκέντητο μεταξωτό ένδυμα (1661) από την Καισάρεια ενώ το ανδρικό κοινό θαυμάζει το ομοίωμα ναού από ανδεσίτη λίθο (11ος - 13ος αι. μ.Χ.) από το Σγιουνίκ και την αργυρή δραχμή του βασιλέως της Αρμενίας Τιγράνη Β΄ του Μεγάλου (95 - 55 π.Χ.) με την ελληνική επιγραφή, από το Ταβούς. Εξω, το καφέ (κάπως ακριβό) είναι γεμάτο, ενώ το αδύναμο πωλητήριο είναι ανοιχτό και άδειο.

Αναρωτιέμαι τι φταίει που ένα τέτοιο πλούσιο και διεθνώς αναγνωρισμένο για την τέχνη και τον πολιτισμό των βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων μουσείο, με 25.000 και πλέον αντικείμενα, σε τέτοια προνομιακή θέση στην πόλη, καθηλώνεται τα τελευταία χρόνια στους 30.000 επισκέπτες ετησίως.

Εκτός διαδρομών

«Το Βυζαντινό Μουσείο δεν έχει τη ροή των επισκεπτών που έχουν άλλα μουσεία της Αθήνας. Ο βασικότερος παράγων είναι ότι δεν εντάσσεται στις διαδρομές των τουριστικών πρακτόρων ούτε στο πρόγραμμα με τις κρουαζιέρες», παραδέχεται η διευθύντριά του Κατερίνα Δελλαπόρτα, η οποία έχει αναλάβει τη διεύθυνση εδώ και ενάμιση χρόνο. «Ζήτησα από τον ΟΑΣΑ να αλλάξει την ονομασία της στάσης “Ρηγίλλης” μπροστά στην είσοδο του μουσείου, σε “Βυζαντινό Μουσείο - Ρηγίλλης” και προσπαθώ τα κόκκινα δίπατα λεωφορεία να συμπεριλάβουν στην περιήγησή τους και το ΒΧΜ. Τώρα σταματούν στη συμβολή των οδών Κουμπάρη και Βασ. Σοφίας παρότι θα μπορούσαν να συνεχίσουν τη διαδρομή τους στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, τον αρχαιολογικό χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη, το Βυζαντινό, το Πολεμικό, την Εθνική Πινακοθήκη, το Ωδείο αλλά και το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών. Μια νησίδα μουσείων».

Πάντως το 2015 το κοινό αυξήθηκε. Από τα 75.347 άτομα που επισκέφθηκαν το μουσείο, τα πληρωμένα εισιτήρια ήταν 51.076 και τα ελευθέρας εισόδου 24.271. «Είναι αδικαιολόγητα πολλά», λέει με νόημα η κ. Δελλαπόρτα. Υπάρχει όμως και μια σύγχυση. «Κάποιοι ακούγοντας Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο νομίζουν ότι θα δουν εδώ ό,τι βλέπουν σε μια εκκλησία. Αγνοούν ότι υπάρχουν συλλογές αριστουργημάτων παρουσιασμένες με μοντέρνο σχεδιασμό. Πρέπει να αναγνωρίσουμε στον αείμνηστο Δημήτρη Κωνστάντιο ότι φρόντισε για το εξαιρετικό στήσιμο των συλλογών και την παρουσίαση των αντικειμένων, ενθουσιάζοντας πολλούς, όπως πρόσφατα τον διευθυντή του Ερμιτάζ, Μιχαήλ Πιοτρόβσκι».

Προστατευμένο πάρκο

Δύσκολη η περασμένη χρονιά, όμως το Βυζαντινό διοργάνωσε τις εκθέσεις: του Κόντογλου, τη φωτογραφική «Μία Διαρκής Πίστη: Η Ορθοδοξία στους Αγίους Τόπους», τα κεντήματα από την Πόλη, ένα συνέδριο με το Πανεπιστήμιο Καλαμάτας για τον χρόνο στο Βυζάντιο κ.ά. «Θέλω το πολιτιστικό του προϊόν να είναι υψηλών προδιαγραφών και ανταγωνιστικό μουσείων του εξωτερικού. Το μουσείο έχει παράδοση στα εκπαιδευτικά προγράμματα και μάλιστα με κοινωνικό πρόσωπο (παιδιά με ειδικές ανάγκες, ψυχικά προβλήματα, Ρομά κ.ά.). Σε δύο μήνες ο κήπος του θα ενωθεί με το Λύκειο, θα αναπτυχθούν πολιτιστικές δράσεις στο θεατράκι των 200 θέσεων αλλά και σε άλλα σημεία. Θα λειτουργήσει ένα ανοιχτό μουσείο. Στη Γλυπτοθήκη ετοιμάζονται προγράμματα με προσομοιώσεις ανασκαφής, σε άλλο τμήμα του κήπου ανάπλαση του παριλίσιου τοπίου». Η κ. Δελλαπόρτα ονειρεύεται ένα προστατευμένο πάρκο στο οποίο το κοινό θα συναντιέται σε κύκλους μουσικών εκδηλώσεων, σκακιστικούς αγώνες, εκθέσεις, και συζητάει με τον Θόδωρο Καπελώνη του Θεάτρου Τέχνης για κοινές δράσεις με βάση την έκθεση του Κόντογλου αλλά και τα 400 χρόνια από τον θάνατο του Σαίξπηρ, καθώς και με τον Δήμο Αθηναίων και άλλους φορείς.

Ομως νωρίτερα το Βυζαντινό –όπως και άλλα μουσεία– θα δοκιμαστεί (με την έναρξη θερινού ωραρίου την 1η Απριλίου) στις αυξήσεις των εισιτηρίων. Στο ΒΧΜ η τιμή του εισιτηρίου διπλασιάζεται στα 8 ευρώ. «Η αύξηση αυξάνει τις υποχρεώσεις μας διότι δεν έχουμε τις ανάλογες παροχές. Ευελπιστώ ότι θα είναι όλες οι αίθουσες ανοιχτές καθώς και το πωλητήριο». Οι τιμές ήταν χαμηλές, ειδικά για τους ξένους που έχουν διαφορετική εισοδηματική πολιτική, αλλά δεν κρύβει την ανησυχία της για τους Ελληνες επισκέπτες και κατά πόσο μπορούν να αντιμετωπίσουν τις αυξήσεις τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

Συχνά από τις αίθουσές του λείπουν εμβληματικά έργα επειδή «ταξιδεύουν» σε εκθέσεις του εξωτερικού. Αυτό το διάστημα κάποια βρίσκονται στο Μουσείο της Μασσαλίας, όμως το καλοκαίρι πολλά αριστουργήματα (περίπου 100 αντικείμενα) θα δανειστούν στο Μουσείο του Ερμιτάζ στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώσεων του Ετους Ελλάδας - Ρωσίας 2016. Ανάμεσά τους, το μαρμάρινο αγαλματίδιο του Ορφέα, ψηφιδωτές εικόνες, η Σταύρωση, εικονογραφημένα χειρόγραφα κ.ά., που θα παρουσιαστούν στην έκθεση «Το Βυζάντιο στο πέρασμα των αιώνων» (24/6 έως 2/10). Το κορυφαίο μουσείο της Αγίας Πετρούπολης θα ανταποδώσει την τιμή το φθινόπωρο. «Θέλουμε να έρθουν και μεγάλα έργα ζωγραφικής που φτάνουν ώς τον 20ό αιώνα όπως του Καζιμίρ Μαλέβιτς. Εκτός από τη μεγάλη έκθεση η οποία θα λειτουργήσει ώς το 2017, το Ερμιτάζ μάς δανείζει έργα και για μια μικρότερη έκθεση το καλοκαίρι. Αυτές οι δύο εκθέσεις είναι ο λόγος που το μουσείο δεν σχεδίασε μετά τον Κόντογλου άλλη μεγάλη εσωτερική παραγωγή».

Εκθέσεις και συνέδριο

Ετοιμάζονται παρ’ όλα αυτά εκθέσεις για τα προσκυνήματα από τα ταξίδια προς τους Αγίους Τόπους, για τα παλαιοχριστιανικά μέλη και γλυπτά στον κήπο, αφιέρωμα στα 300 χρόνια από την πολιορκία της Κέρκυρας, συνέδριο για τη βυζαντινή Αθήνα με το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου τον Οκτώβριο, ενώ το 2017 θα ολοκληρωθεί η έκθεση για τους βυζαντινούς Δελφούς κ.ά. Στα σχέδια συμπεριλαμβάνεται η αναδιοργάνωση της ιστοσελίδας του μουσείου, η επανέκδοση του περιοδικό ILISSIA έστω ψηφιακά, συμπόσιο για το έργο των εργαστηρίων συντήρησης, αφιερωμένο στη δουλειά του Τάσου Μαργαριτώφ και του Σταύρου Μπαλτογιάννη.

Μεγάλη στιγμή για το Βυζαντινό Μουσείο θα είναι η ολοκλήρωση των εργασιών στο κτίριο της οδού Μαυρομιχάλη 6 και Ακαδημίας. Η παράδοση του Μεγάρου Τσίλλερ - Λοβέρδου, που θα λειτουργήσει ως παράρτημα του ΒΧΜ, υπολογίζεται το φθινόπωρο, ενώ η ολοκληρωμένη παρουσίαση της συλλογής Λοβέρδου τη νέα χρονιά.

«Δεν ξέρω αν υπάρχει πλέον αρετή και τόλμη»

Από τις παλαιότερες αρχαιολόγους της υπηρεσίας, με 36χρονη δραστηριότητα, η Κατερίνα Δελλαπόρτα αυτοσαρκάζεται:

«Είμαι το απολίθωμα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας», με θητεία στις Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Πατρών και την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, εκπρόσωπος του ΥΠΠΟ επί πέντε χρόνια στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία στην Ευρωπαϊκή Ενωση, με εμπειρία σε διεθνείς οργανισμούς, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων στο Συμβούλιο της Ευρώπης για την επεξεργασία της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Προστασίας της Υ/Β Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στην Division du Patrimoine Culturel της UNESCO για τη σύνταξη μελέτης για τα εγγεγραμμένα μνημεία, στην Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της UNESCO για τη Σύμβαση Προστασίας της Υποβρύχιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς κ.ά. «Οταν είσαι δημόσιος υπάλληλος, υπηρετείς το Δημόσιο, δεν σε υπηρετεί αυτό».

«Αγύριστο κεφαλονίτικο κεφάλι» για κάποιους, τα έβαλε πολλές φορές με την εξουσία. «Στην Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων άφησα δομές που δεν ήταν αρεστές σε όλους αλλά είχα ως γνώμονα το δημόσιο συμφέρον». Σχολείο θεωρεί τη θητεία στην Ευρωπαϊκή Ενωση και πιστεύει πως σήμερα «ο ευρύτερος δημόσιος τομέας βρίσκεται σε μια παρακμή. Δεν αρκεί να αλλάξεις τα νομοθετήματα, αλλά να εκπαιδεύσεις σωστά τους ανθρώπους. Νομοθετήματα υπάρχουν, σημασία έχεις να τα τηρείς». Επικαλείται τους στίχους του Κάλβου «Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία», συμπληρώνοντας κατηγορηματικά «δεν ξέρω αν υπάρχει πλέον αρετή και τόλμη».

www.kathimerini.gr