Θησαυροί στο μετρό Θεσσαλονίκης

Πέντε ήταν οι βασικοί αρχαιολογικοί σταθμοί της φετινής ανασκαφής στη γραμμή του μετρό, από την Πυλαία ώς τον Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό με ενδιάμεση στάση επί της decamanus maximus όπου χτυπάει διαχρονικά η καρδιά της εμπορικής και κοσμικής μεγαλούπολης. Ο προκασσάνδρειος οικισμός του 4ου αιώνα π.Χ. στο «Αμαξοστάσιο» Πυλαία, η μαρμαροσκέπαστη πλατεία στο κομβικό σημείο της διασταύρωσης του decamanus maximus (στην Εγνατία Οδό) με τον cardo της Αγίας Σοφίας στον ομώνυμο σταθμό και οι πλούσιες ταφές από τα δύο αρχαία νεκροταφεία, το Ανατολικό και το Δυτικό, στους σταθμούς «Σιντριβάνι», «Νέος Σιδηρόδρομος» και «Πλατείας Δημοκρατίας» αποκάλυψαν σπουδαία ευρήματα, ακίνητα και κινητά, τα οποία, όπως επισημαίνουν οι αρχαιολόγοι της ΕΑΠ, «συμπληρώνουν τη γνώση μας για την πόλη από την ίδρυσή της (316/315 π.Χ. από τον Κάσσανδρο) την εξέλιξή της σε civitas libera των ρωμαϊκών χρόνων, στη συμβασιλεύουσα του Βυζαντίου μέχρι τον μετασχηματισμό της σε σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη».

Εύρημα ιστορικής σημασίας θεωρούνται ο προκασσάνδρειος οικισμός του 4ου αι. π.Χ. και τμήμα ιερού σε υπόγειο λαξευτό χώρο, αφιερωμένο στη λατρεία της Αθηνάς Εργάνης. Αποτελεί πιθανότατα ένα από τα 26 πολίσματα που συνέβαλαν στην ίδρυση της Θεσσαλονίκης από τον Κάσσανδρο. Κατάλοιπα του οικισμού ήρθαν στο φως κατά τις εκσκαφές στο «Αμαξοστάσιο» της βασικής γραμμής του μετρό, στην Πυλαία, στην ευρύτερη περιοχή όπου βρίσκεται και ο μακεδονικός τάφος του Φοίνικα. Ο αρχαίος οικισμός, εξηγούν οι ερευνητές, «σχεδιασμένος με το ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα, αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα πολιτικοοικονομικής οργάνωσης της υστεροκλασικής περιόδου στην περιφέρεια της Θεσσαλονίκης».

Η πολεοδομία

Στην καρδιά του ιστορικού κέντρου, μια στάση από το σπουδαίο αρχαιολογικό σύνολο στον σταθμό Βενιζέλου, η έρευνα στις εισόδους του σταθμού της Αγίας Σοφίας αποκάλυψε υπολείμματα μιας άλλοτε μαρμαρόστρωτης πλατείας κιονοστήρικτης κυκλικής στοάς. Κινητά και ακίνητα ευρήματα σκιαγραφούν την πολεοδομική οργάνωση της Θεσσαλονίκης από την ύστερη αρχαιότητα ώς τους βυζαντινούς χρόνους, αλλά και τον εμπορικό χαρακτήρα της στο κομβικό σημείο της διασταύρωσης του decumanus maximus (Εγνατία Οδός) με τον cardo στο ύψος της οδού Αγίας Σοφίας. Στο σημείο αυτό, απέναντι από τα δύο παλαιοχριστιανικά μνημεία, τη βασιλική της Αχειροποιήτου και την επισκοπική βασιλική στη θέση του Ναού της Αγίας Σοφίας, κιονοστήρικτες ημικυκλικές στοές όριζαν μαρμαρόστρωτες πλατείες των οποίων η αρχαιολογική έρευνα αποκάλυψε στοιχεία τους. Από τα μνημειακά αρχιτεκτονικά σύνολα βρέθηκαν τμήματα των τοίχων των στοών, σποραδικές βάσεις κιόνων πάνω στους στυλοβάτες και οι λιθολογημένες μαρμάρινες πλάκες των δαπέδων. «Οι μνημειακές αυτές διαμορφώσεις του δημόσιου χώρου ενταγμένες σε μεγάλα προγράμματα ανάγονται στον 5ο-6ο αι. με διάρκεια χρήσης τουλάχιστον μέχρι και τον 9ο αιώνα», εξηγούν οι αρχαιολόγοι. «Στους βυζαντινούς χρόνους, πάνω στα ερείπια της πλατείας κτίζονται καταστήματα και εργαστήρια που ανοίγονται προς τη λεωφόρο. Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν τη λειτουργία οργανωμένης αγοράς». Η έρευνα στα δύο νεκροταφεία, Ανατολικό και Δυτικό, στους σταθμούς «Σιντριβάνι» και «Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός» τεκμηριώνει τη διάρκεια χρήσης τους ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 7ο αιώνα μ.Χ. Πλήθος ευρημάτων σε διαφορετικές ταφικές κατασκευές δηλώνουν οικονομική ευμάρεια, πολυτελή διαβίωση και ποικίλα ταφικά έθιμα. Λίγα μέτρα έξω από τη Χρυσή Πύλη στις εισόδους του σταθμού Πλατείας Δημοκρατίας, τα ευρήματα (λιθόστρωτο του 15ου-16ου αι., ταφές βυζαντινών χρόνων) δίνουν στοιχεία της χωροταξικής εξέλιξης της περιοχής στην είσοδο της πόλης.

Τα ευρήματα του μετρό θα παρουσιάσουν αύριο Παρασκευή (12.30) οι αρχαιολόγοι της Εφορείας Πόλης Θεσσαλονίκης Ιωάννης Κανονίδης, Κρινώ Κωνσταντινίδου, Ελένη Λαμπροθανάση, Σουλτάνα Πρωτοψάλτη και Σταυρούλα Τζεβρένη, στην 30ή επιστημονική συνάντηση για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, στο κτίριο της παλαιάς Φιλοσοφικής του ΑΠΘ.

www.kathimerini.gr