Το άγχος αποχωρισμού αποτελεί αναμενόμενο στάδιο στην ανάπτυξη ενός παιδιού και εκδηλώνεται φυσιολογικά από τον 7ο μήνα έως το 2ο έτος της ζωής του.

Παραπέμπει στο υπερβολικό άγχος που νιώθει το παιδί όταν αποχωρίζεται ή πρόκειται να αποχωριστεί το σπίτι ή εκείνους στους οποίους είναι συναισθηματικά προσκολλημένο. Όταν το πρόσωπο φροντίδας (συνήθως η μητέρα) απομακρύνεται από το οπτικό του πεδίο ή όταν αναθέτει σε κάποιον άλλο να το φροντίσει, το βρέφος εκδηλώνει έντονη δυσφορία (κλάματα, φωνές, ανησυχία κινήσεων κ.τ.λ). Όταν πλέον συνειδητοποιήσει ότι το οικείο πρόσωπο δεν πρόκειται να επιστρέψει, παρά τις εκκλήσεις, τότε εγκαταλείπει την προσπάθεια και απελπίζεται.

Πότε το άγχος αποχωρισμού γίνεται διαταραχή;

Όταν οι αντιδράσεις του παιδιού κατά την απομάκρυνση (ή ακόμα και στο ενδεχόμενο απομάκρυνσης) από τα οικεία πρόσωπα είναι ακραίες και εμφανίζονται σε μεταγενέστερα αναπτυξιακά στάδια (μετά την ηλικία των 2 ετών), τότε το άγχος αποχωρισμού θεωρείται διαταραχή.

Η συχνότητα της διαταραχής υπολογίζεται περίπου στο 3-4% των παιδιών σχολικής ηλικίας και στο 1% των εφήβων.

Ποιες είναι οι πιο συχνές αιτίες για την εμφάνιση άγχους αποχωρισμού;

> Αγχογόνα γεγονότα, που κλονίζουν το αίσθημα ασφάλειας (π.χ. ασθένεια παιδιού, αλλαγή στο οικογενειακό περιβάλλον, θάνατος ενός συγγενή ή ενός κατοικιδίου, διαζύγιο γονέων, μετακόμιση, αλλαγή σχολείου κ.ά.).

> Σχέση εξάρτησης μεταξύ γονέων - παιδιού. Όταν ο αποχωρισμός είναι πιο δύσκολος για τους γονείς, ασυνείδητα ενισχύουν τις ανησυχίες του παιδιού και του μεταφέρουν τη δική τους αγχώδη και φοβική συμπεριφορά απέναντι σε καταστάσεις. Έτσι, η υπερπροστατευτικότητα και η τάση μεγιστοποίησης των εξωτερικών κινδύνων, στερούν από το παιδί την αυτονομία.

> Γενετικοί παράγοντες. Υπάρχει μεγαλύτερη προδιάθεση σε παιδιά, των οποίων οι γονείς αντιμετωπίζουν διαταραχές άγχους.

Ποιες είναι οι κυριότερες εκδηλώσεις του άγχους αποχωρισμού;

Για να γίνει διάγνωση της διαταραχής, χρειάζεται για τουλάχιστον 4 εβδομάδες να εκδηλώνεται σημαντική δυσλειτουργία σε κοινωνικό και ακαδημαϊκό επίπεδο, εξαιτίας των ακόλουθων συμπτωμάτων:

> Υπερβολική ανησυχία όταν αποχωρίζεται ή πρόκειται να αποχωριστεί το σπίτι ή τα κύρια πρόσωπα προσκόλλησης.

> Υπερβολική ανησυχία ότι θα χάσει τα οικεία πρόσωπα ή ότι θα συμβεί κάτι κακό σε εκείνα ή στο ίδιο κατά τον αποχωρισμό (π.χ. μήπως πάθουν ατύχημα ή αρρωστήσουν οι γονείς, μήπως απάγουν το ίδιο όσο λείπουν οι γονείς κ.ά.).

> Φόβος ότι ένα αγαπημένο πρόσωπο θα χαθεί ή απαχθεί.

> Άρνηση να πάει στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού.

> Φόβος και απροθυμία να μείνει μόνο του στο σπίτι ή το δωμάτιο.

> Απροθυμία να πάει να κοιμηθεί χωρίς την παρουσία κάποιου σημαντικού ενήλικα ή να κοιμηθεί μακριά από το σπίτι.

> Επαναλαμβανόμενοι νυχτερινοί εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό.

> Σωματικά συμπτώματα, όταν συμβαίνει ή επίκειται ένας αποχωρισμός (π.χ. κοιλιακοί πόνοι, κεφαλαλγίες, ταχυκαρδίες κ.ά.).

> ΣΤΟΝ ΕΦΗΒΟ, το άγχος είναι καλυμμένο και εκφράζεται απλώς με δυσαρέσκεια κάθε φορά που χρειάζεται να φύγει από το σπίτι.

Ποια είναι η πορεία της διαταραχής;

Η πορεία της διαταραχής παρουσιάζει εναλλαγές περιόδων βελτίωσης και παλινδρόμησης, ανάλογα με την ηλικία έναρξης των συμπτωμάτων, τη διάρκειά τους και το εάν αναπτύχθηκαν συνοδευτικά συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Επειδή, όμως, τα παιδιά με άγχος αποχωρισμού έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εκδηλώσουν διαταραχές άγχους στην ενήλικη ζωή, είναι σημαντικό να γίνεται έγκαιρα διάγνωση και αντιμετώπιση, ώστε να έχουμε καλύτερη πρόγνωση.

Για την αντιμετώπιση του άγχους αποχωρισμού χρειάζεται μια πολυδιάστατη θεραπευτική προσέγγιση με ατομική και οικογενειακή θεραπεία.

> Η οικογενειακή θεραπεία βοηθάει τους γονείς να καταλάβουν την ανάγκη να αποδεχτούν τη διαφοροποίηση από το παιδί και να ενισχύσουν την ανεξαρτητοποίησή του, προετοιμάζοντάς το για κάθε σημαντική αλλαγή στη ζωή του.

> Η ατομική ψυχοθεραπεία του παιδιού έχει στόχο την καταπολέμηση των αρνητικών σκέψεων. Παράλληλα, σημαντικός είναι και ο ρόλος της παιγνιοθεραπείας, όπου το παιδί έχει τη δυνατότητα να εκφράσει τα συναισθήματά του, να αποκτήσει αντίληψη του εαυτού, να αναπτύξει την αυτοπεποίθησή του και να διαφοροποιηθεί από τη σχέση προσκόλλησης με τα οικεία πρόσωπα.

ΒΑΡΒΑΡΑ ΜΠΕΛΕΣΙΩΤΗ
ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ, MSc
{plusone lang=el}