Σήμα κινδύνου για την ψυχική και σωματική υγεία των νέων στην Ευρώπη και στον κόσμο εκπέμπει η νέα επιστημονική έρευνα «Global Burden of Disease» (Το Παγκόσμιο Βάρος της Ασθένειας), που δημοσιεύθηκε στην κορυφαία ιατρική επιθεώρηση Lancet. H μελέτη εξετάζει σε βάθος 35 ετών – από το 1990 ως σήμερα – τα αίτια πρόωρων θανάτων, ασθενειών, αναπηρίας, καθώς και το προσδόκιμο ζωής σε 204 χώρες και περιοχές, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Την έρευνα διεξήγαγε ένα διεθνές δίκτυο 16.500 επιστημόνων, χρησιμοποιώντας περισσότερες από 300.000 πηγές δεδομένων. Τα αποτελέσματά της παρουσιάστηκαν την Κυριακή 12 Οκτωβρίου, στην Παγκόσμια Σύνοδο Κορυφής για την Υγεία στο Βερολίνο.
Τα συμπεράσματα της έρευνας είναι μοιρασμένα. Το θετικό νέο είναι ότι από το 2023 και μετά τα ποσοστά θνησιμότητας έχουν μειωθεί συνολικά σε όλες τις χώρες και ότι το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής έχει ανακάμψει από την πτώση που προκάλεσε η πανδημία Covid-19.
Από την άλλη όμως, οι ερευνητές κάνουν λόγο για μια «παγκόσμια αναδυόμενη κρίση», αυξημένων ποσοστών θνησιμότητας ανάμεσα στους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες. Οι αιτίες ποικίλλουν. Από τη χρήση αλκοόλ, τις αυτοκτονίες και τους αυτοτραυματισμούς, ιδίως σε χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου, μέχρι τις μολυσματικές ασθένειες και τα ατυχήματα, σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής.
Αλκοόλ, ναρκωτικά, αυτοτραυματισμοί και αυτοκτονίες, αυξάνουν τη θνησιμότητα στους νέους
Συναγερμός
Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι τα δεδομένα της έρευνας πρέπει να λειτουργήσουν ως «συναγερμός επαγρύπνησης».
Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι οι χρόνιες ασθένειες, όπως οι καρδιακές παθήσεις και ο διαβήτης, αντιπροσωπεύουν πλέον τα δύο τρίτα όλων των προβλημάτων υγείας και ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας αυξάνονται ραγδαία.
Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι το ήμισυ του βάρους των ασθενειών στον κόσμο θα μπορούσε να προληφθεί, καθώς οφείλεται σε κινδύνους που θα μπορούσαν να μειωθούν, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, η ατμοσφαιρική ρύπανση, το κάπνισμα και η παχυσαρκία.
Προσδόκιμο ζωής
Ο παγκόσμιος μέσος όρος προσδόκιμου ζωής είναι στα 76,3 χρόνια για τις γυναίκες και τα 71,5 χρόνια για τους άνδρες. Έχει αυξηθεί πάνω από 20 χρόνια σε σύγκριση με το 1950, αν και υπάρχουν έντονες γεωγραφικές διαφορές. Για παράδειγμα το μέσο προσδόκιμο ζωής στις χώρες των ανεπτυγμένων οικονομιών είναι τα 83 έτη, ενώ στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής είναι μόλις 62 έτη.
Στην Ελλάδα, το μέσο προσδόκιμο ζωής είναι τα 80 έτη (82,8 για τις γυναίκες και 77,2 για τους άντρες). Πρόκειται για τρία χρόνια λιγότερα από τον μέσο όρο των χωρών της κατηγορίας μας, καθώς η χώρα μας συγκαταλέγεται επισήμως στις οικονομίες υψηλού εισοδήματος.
Άγχος και κατάθλιψη βασανίζουν τους νέους
Οι ερευνητές δηλώνουν «ιδιαίτερα ανήσυχοι», για τα επίμονα υψηλά ή τα αυξανόμενα ποσοστά θνησιμότητας ανάμεσα στους νέους και τους εφήβους.
O δρ Κρίστοφερ Μάρει, διευθυντής του Ινστιτούτου Μετρήσεων και Αξιολόγησης Υγείας (IHME) της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, μιλώντας στον Guardian, μιλάει για «πολύ έντονες αυξήσεις» σε θανάτους νέων ανθρώπων, οι οποίες θορύβησαν τους ερευνητές.
Όπως είπε, η αύξηση των θανάτων σε νεαρούς ενήλικες, ιδίως στη Βόρεια Αμερική, «συνδέεται στενά με την αύξηση του άγχους και της κατάθλιψης στους νέους, ιδίως στις γυναίκες».
Η αύξηση των διαταραχών ψυχικής υγείας είναι ένα θέμα που απασχολεί όλο και πιο έντονα το δημόσιο διάλογο. Ωστόσο δεν υπάρχει ξεκάθαρο συμπέρασμα για το πού οφείλεται η επιδείνωση της ψυχικής υγείας των νέων.
Στην Ανατολική Ευρώπη, οι μεγαλύτερες αυξήσεις στη θνησιμότητα παρατηρήθηκαν στις ηλικίες 15-19 ετών και 20-24 ετών, με τα ποσοστά να αυξάνονται κατά 54% και 40% αντίστοιχα μεταξύ 2011 και 2023.
«(Φταίνε) τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Οι ηλεκτρονικές συσκευές; Είναι οι ευρύτερες κοινωνικές τάσεις στην ανατροφή των παιδιών; Γνωρίζουμε ότι η κατάσταση επιδεινώθηκε από τον Covid. Υπάρχει λοιπόν μεγάλη διαμάχη, στην ψυχιατρική επιδημιολογία και στους γενικούς κοινωνικούς σχολιασμούς σχετικά με τις αιτίες που αφορούν την ψυχική υγεία. Και αυτό αποτελεί πρόβλημα για την εξεύρεση λύσεων», σχολιάζει ο καθηγητής.
Κίνδυνος οπισθοδρόμησης
Η Εμανουέλα Γακίδου, επικεφαλής συν-συγγραφέας της έρευνας και καθηγήτρια στο IHME, προειδοποίησε ότι η υπάρχουσα πρόοδος στις περιοχές με χαμηλό εισόδημα κινδυνεύει λόγω των πρόσφατων περικοπών στη διεθνή βοήθεια. «Αυτές οι χώρες βασίζονται στη χρηματοδότηση της παγκόσμιας υγείας για την παροχή πρωτοβάθμιας περίθαλψης, φαρμάκων και εμβολίων που σώζουν ζωές. Χωρίς αυτήν, το χάσμα είναι βέβαιο ότι θα διευρυνθεί».
Κίνδυνος για τους νέους της Ευρώπης
Τα ποσοστά θνησιμότητας των νέων ενηλίκων αυξάνονται ανησυχητικά την τελευταία δεκαετία και στην Ανατολική Ευρώπη. Στις αιτίες συγκαταλέγονται η χρήση ναρκωτικών, οι αυτοκτονίες, αλλά και οι πόλεμοι στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ.
Στην ευρύτερη «γειτονιά» μας, αξιοσημείωτη αύξηση καταγράφουν οι θάνατοι νέων ενηλίκων, την περίοδο μεταξύ 2000-2023, λόγω επιπλοκών από τον ιό ΗΙV, συμπεριφορών αυτοτραυματισμού ή βίας.
Στην Κεντρική Ευρώπη, οι θάνατοι από ψυχικές διαταραχές και διατροφικές διαταραχές έχουν επίσης αυξηθεί απότομα μεταξύ των εφήβων κατά τη διάρκεια της δεκαετίας.
Τα παραπάνω ευρήματα αντανακλούν μια παγκόσμια τάση: την αύξηση των διαταραχών ψυχικής υγείας, με τα παγκόσμια ποσοστά άγχους να αυξάνονται κατά 63% και της κατάθλιψης κατά 26%.
Στην Ανατολική Ευρώπη, οι μεγαλύτερες αυξήσεις στη θνησιμότητα παρατηρήθηκαν στις ηλικίες 15-19 ετών και 20-24 ετών, με τα ποσοστά να αυξάνονται κατά 54% και 40% αντίστοιχα μεταξύ 2011 και 2023.
Τα ευρήματα για την Ελλάδα
Με βάση τους πίνακες της έρευνας για την Ελλάδα, παρατηρείται το εξής ανησυχητικό γεγονός: Ενώ στη χώρα μας υπήρξε θετικός ρυθμός της φυσικής αύξησης του πληθυσμού από το 2000 ως το 2009, η τάση αυτή αντιστράφηκε από το 2010 ως το 2019.
Η έρευνα της Lancet ορίζει τον ρυθμό φυσικής αύξησης του πληθυσμού, ως τον αριθμό των γεννήσεων μείον τον αριθμό των θανάτων, διαιρεμένο με τα «ανθρωπο-έτη».
Μέλος του μητρώου
