Μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Η νέα «δικτατορία της μάζας» του 21ου αιώνα

Ρόμπερτ Κάπλαν, σε εκτενές του άρθρο στα αμερικανικά ΜΜΕ, αποφαίνεται πως «ναι», εγκαλώντας μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Twitter και το Facebook ως εργαλεία που συνδράμουν σε μια ιδιότυπη ψηφιακή «δικτατορία», μια «τυραννία της μάζας» που καταστρέφει κάθε έκφραση ατομικισμού και προσωπικής έκφρασης στον πολύπαθο 21^ο αιώνα, φτάνοντας στο σημείο έως και να υπονομεύσει τον ίδιο τον θεσμό της Δημοκρατίας δυτικού τύπου.

«Οι μαζικές ιδεολογίες του 20ού αιώνα, όπως ο ναζισμός και ο κομμουνισμός, ταπείνωσαν και κατέστρεψαν τον ορθό λόγο. Ωστόσο, αυτές οι ιδεολογίες αποκαλύπτουν περισσότερα από όσα θα θέλαμε να παραδεχτούμε για τις προσωπικές μας πολιτικές ακρότητες», υποστηρίζει ο Κάπλαν, επικαλούμενος στη συνέχεια τον αυστριακής καταγωγής αμερικανό διπλωμάτη Ρόμπερτ Στράους-Χουπέ, ο οποίος έκανε λόγο για τα «μαύρα πρόβατα της Βιομηχανικής Επανάστασης», δηλαδή δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους που κατέληξαν στις αρχές του 20^ου αιώνα να πολεμούν σε διάφορους ταξικούς και φυλετικούς πολέμους, υποκινούμενοι αποκλειστικά από τα ΜΜΕ της τότε εποχής.

Και μπορεί στο πλαίσιο της εκβιομηχανοποίησης, να συνέβησαν θαυμαστά πράγματα στον τότε κόσμο, από σιδηροδρόμους μέχρι ραδιόφωνα και την γέννηση του κινηματογράφου, ωστόσο ο Κάπλαν εξηγεί ότι «η τεχνολογία συνέχισε να εξελίσσεται, τόσο πολύ ώστε αυτή ευθύνεται αποκλειστικά για ό,τι πήγε στραβά κατά τον 20ό και κατόπιν και κατά τον 21^ο αιώνα».

Ο πολιτειολόγος και πολιτικός αναλυτής υποστηρίζει, εν ολίγοις αυτό που σημειώνει και ο συνάδελφός του, Ελίας Κανέτι και στην μελέτη του «Μάζα και εξουσία» από το 1960, [«το πιο διορατικό βιβλίο για την κρίση της Δύσης κατά τα τελευταία εκατό χρόνια», σύμφωνα με τον Κάπλαν]: ότι δηλαδή τα δυο κυρίαρχα δικτατορικά καθεστώτα του περασμένου αιώνα, ο ναζισμός και ο κομμουνισμός, είχαν για κοινά τους δύο εξαιρετικά καθοριστικά σημεία, δηλαδή «την ασφάλεια των μαζών και τη λαχτάρα για απόλυτη αγνότητα».

Κατά τον Κανέτι, η προέλευση της «μάζας» ως πολιτικοκοινωνική έννοια, προκύπτει από την ανάγκη του μοναχικού ατόμου να συνταιριάξει με τους γύρω του. Αλλά καθώς η φωνή του δεν μπορεί να ακουστεί [ακριβώς επειδή είναι μόνος σε ένα σχεδόν εχθρικό περιβάλλον], καταφέρνει τελικά και κυριαρχεί μέσω της μάζας αυτής που εκφράζεται από κοινού με μία φωνή. «Η μάζα θεωρεί ότι είναι απόλυτα άσπιλη, έχοντας φτάσει στο ύψιστο, στο ανώτατο επίπεδο της αρετής. Συνεπώς, ένας από τους στόχους της μάζας είναι να κυνηγήσει, να «συνετίσει» και να επαναφέρει στον σωστό δρόμο όλους όσοι δεν είναι επαρκώς ενάρετοι», αναφέρει ο Κάπλαν.

Οι μάζες του σήμερα

Εδώ είναι που μπαίνει στην διαλεκτική εξίσωση και η σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία, αρχικά το ραδιόφωνο και οι εφημερίδες, τώρα το Twitter και το Facebook που αποτελούν τα πιο απεχθή εργαλεία ως προς την «τυραννία της μάζας», μια τυραννία η οποία αντικατοπτρίζεται στην καθημερινή σχεδόν ανθρωποφαγία των χρηστών «να καταστρέψουν το άτομο απέναντί τους, καθώς δεν το θεωρούν αρκετά ενάρετο στα μάτια τους».

«Πλέον, στον 21ο αιώνα, τα άτομα συναθροίζονται ούτως ώστε να καταστούν μάζα, διαμέσου των ψηφιακών δικτύων. Και εκεί πάνω είναι που συντελείται ένας άνευ προηγουμένου εκφοβισμός των διαφωνούντων μέσω ενός δεδηλωμένου μονοπωλίου της αρετής. Εάν δεν συμφωνείς μαζί μας, όχι μόνο κάνεις λάθος, αλλά η ηθική σου πυξίδα είναι χαλασμένη, και ως εκ τούτου πρέπει όχι μόνο να καταγγελθείς αλλά και να ταπεινωθείς και να καταστραφείς σε ατομικό επίπεδο», αναφέρει εμφατικά ο Κάπλαν, κάνοντας στην συνέχεια και τις απαραίτητες «ενώσεις» με το κοντινό μας παρελθόν:

«Τόσο ο ναζισμός, όσο και ο κομμουνισμός ήταν «ουτοπικές ιδεολογίες», δηλαδή «ενάρετα συστήματα» στη συνείδηση των υποστηρικτών τους», επισημαίνει, προσθέτοντας ότι τα σημερινά μέσα κοινωνικής δικτύωσης «βυθίζονται και αντλούν ταυτόχρονα δύναμη από τις μάζες, όπου απαιτούν αρετή στην πιο καθαρή μορφή της».

«Ο ασίγαστος πόθος για αυτού του είδους την αγνότητα σε συνδυασμό με την τυραννία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που βρίσκονται στα χέρια των νέων [οι οποίοι, με την σειρά τους, δυστυχώς έχουν περιορισμένη αντίληψη του παρελθόντος] απειλεί να δημιουργήσει τους πιο τρομακτικούς όχλους στην Ιστορία», υπερτονίζει με εμφανές νόημα ο Κάπλαν.

Τελικά, όπως υποστηρίζει, θα καταλήξουμε σύντομα, με ένα ψηφιακό καθεστώς καταναγκασμού που θα επιβάλλεται από τη μάζα και κατόπιν, σε ατομικό επίπεδο, σε μια διάχυτη αυτολογοκρισία, που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο όλων των μορφών ολοκληρωτισμού.

«Αυτό οδηγεί τελικά σε μία κοινωνία που παρακινείται από το αδιάφορο, το επουσιώδες και το κοινότοπο. Το απόλυτο κακό μπορεί σίγουρα να αντιμετωπιστεί, αλλά είναι πιο δύσκολο να αντιταχθείς σε μια φαρισαϊκή συμμόρφωση», καταλήγει ο Κάπλαν.