Η Δανία στο παρελθόν είχε τη φήμη μιας φιλελεύθερης χώρας, γνωστής παγκοσμίως για την ανοιχτή της στάση απέναντι στους ξένους.
Ωστόσο, αυτή η εικόνα έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία χρόνια, καθώς μια σειρά νέων πολιτικών έχει καταστήσει τη σκανδιναβική χώρα μάλλον μη ελκυστική τόσο για μετανάστες, όσο και για πολλούς πρόσφυγες. Αυτά αναφέρει μεταξύ άλλων ο ιστότοπος Ιnfomigrants, ο οποίος ασχολείται αποκλειστικά με θέματα μετανάστευσης, προσφυγικής κρίσης και ασύλου.
Από το 2019 -λέει το Ιnfomigrants- η Δανία κυβερνάται από τους Σοσιαλδημοκράτες υπό την ηγεσία της πρωθυπουργού Μέτε Φρεντέρικσεν, η οποία έχει μετακινήσει το κόμμα της – και συνολικά το πολιτικό τοπίο της μικρής βασιλείας της Σκανδιναβίας – προς τα δεξιά.
Υπό την ηγεσία της, διαδοχικές κυβερνήσεις συνασπισμού έχουν θεσπίσει όλο και πιο αυστηρά μέτρα και νόμους για να περιορίσουν την παράτυπη μετανάστευση και να καταστήσουν τη χώρα μη ελκυστική για όσους αναζητούν μια καλύτερη ζωή.
Παρότι απομένει πάνω από ένας χρόνος μέχρι τις επόμενες κοινοβουλευτικές εκλογές, η αδιάλλακτη στάση της Φρεντέρικσεν παραμένει δημοφιλής, ιδίως η λεγόμενη πολιτική του «μηδενικού ασύλου»: ένας στόχος να μειωθεί ο αριθμός των αιτήσεων ασύλου στη χώρα στο μηδέν.
Με τους τρέχοντες ρυθμούς, η Φρεντέρικσεν και το κόμμα της φαίνεται πως ίσως καταφέρουν να πετύχουν αυτόν τον στόχο.
Η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρεντέρικσεν
Οι αρχικές αλλαγές που εισήγαγε η κυβέρνηση στο μεταναστευτικό σύστημα της Δανίας από το 2019 αντικατοπτρίζουν πολιτικές που έχουν εφαρμοστεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες: αυστηροποιήθηκαν οι κανόνες για οικογενειακή επανένωση, ενισχύθηκαν οι απελάσεις και μειώθηκαν τα κοινωνικά επιδόματα για αιτούντες άσυλο.
Οι συνοριοφύλακες μπορούν να κατάσχουν αντικείμενα αξίας
Ωστόσο, πολλές από τις μεταγενέστερες μεταρρυθμίσεις θεωρούνται χωρίς προηγούμενο: για παράδειγμα, οι συνοριοφύλακες στη θωρακισμένη με σύνορα χώρα έχουν το δικαίωμα να κατάσχουν προσωπικά αντικείμενα αξίας από παράτυπους μετανάστες, προκειμένου να καλυφθούν τα έξοδα που σχετίζονται με τις διαδικασίες ασύλου και τη στέγασή τους.
Κάθε αντικείμενο αξίας άνω των 1.300 ευρώ – όπως κοσμήματα, ρολόγια και ακόμα και βέρες γάμου – μπορεί να κατασχεθεί βάσει του νόμου.
Μια άλλη σημαντική αλλαγή που εισήγαγαν οι Σοσιαλδημοκράτες αφορά την πλήρη κατάργηση οικονομικών παροχών για απορριφθέντες αιτούντες άσυλο. Όσοι δεν εγκρίνονται πλέον δεν λαμβάνουν καμία χρηματική στήριξη, παρά μόνο φαγητό.
Σε περιπτώσεις όπου η απέλαση είναι εφικτή και εφαρμόσιμη, νέος νόμος προβλέπει τη μεταφορά αυτών των ατόμων σε εγκαταστάσεις κράτησης που μοιάζουν με φυλακές. Η Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) δήλωσε ότι, κατά την επιθεώρησή της, εντόπισε απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης σε κάποιες από αυτές τις εγκαταστάσεις.
Η κυβέρνηση δηλώνει ότι υπάρχουν ακόμα περιθώρια βελτίωσης στο θέμα των απελάσεων και προετοιμάζει νέα νομοσχέδια για περαιτέρω επιστροφές. Τα τελευταία τρία χρόνια απελάθηκαν επιτυχώς 235 άτομα — περίπου το ένα τρίτο όσων είχαν προγραμματιστεί για απέλαση την ίδια περίοδο.
Κίνητρα για αποχώρηση από τη χώρα
Άλλες νομικές μεταρρυθμίσεις αγγίζουν το καθεστώς παραμονής: ακόμη και για όσους εγκρίνονται οι αιτήσεις ασύλου, δεν παρέχεται γενική προστασία αλλά περιορισμένη άδεια παραμονής, η οποία ανανεώνεται μόνο για όσο διάστημα θεωρείται επικίνδυνη η επιστροφή στη χώρα καταγωγής. Η πιθανότητα μελλοντικής απόκτησης ιθαγένειας έχει επίσης περιοριστεί σημαντικά.
Όσοι ωστόσο επιλέγουν να επιστρέψουν οικειοθελώς στη χώρα τους, λαμβάνουν από τη δανική κυβέρνηση έως και 5.400 ευρώ ως κίνητρο για επανένταξη, χωρίς καμία απολύτως ερώτηση.
Το σύνολο αυτών των μέτρων έχει καταστήσει τη Δανία μια εξαιρετικά μη ελκυστική χώρα για μετανάστες που αναζητούν εγκατάσταση στην Ευρώπη: το 2023 υποβλήθηκαν λίγο πάνω από 2.100 αιτήσεις ασύλου, σε μια χώρα με πληθυσμό λίγο κάτω των έξι εκατομμυρίων.
Αυτοπροβάλλεται ως «μη φιλόξενη χώρα»
Η Δανία, επιπλέον, φρόντισε να διαδοθεί αυτή η εικόνα. Σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα Handelsblatt, η κυβέρνηση επένδυσε σημαντικά σε καμπάνιες σε χώρες της Αφρικής και του Αραβικού κόσμου, ιδίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για να προβάλει τη Δανία ως μια «μη φιλόξενη» χώρα υποδοχής.
Σε σύγκριση με άλλες σκανδιναβικές χώρες, η Δανία έχει βρεθεί στο επίκεντρο της δημοσιότητας για μεταναστευτικά θέματα πολύ συχνότερα. Για κάποιο διάστημα, υιοθέτησε μάλιστα – αν και τελικά εγκατέλειψε – το βρετανικό σχέδιο μεταφοράς αιτούντων άσυλο στη Ρουάντα.
Αν και αυτό δεν προχώρησε, συνέβαλε στην αρνητική εικόνα που, ενδεχομένως, η κυβέρνηση των Σοσιαλδημοκρατών επιδίωκε να σχηματίσουν οι πιθανοί αιτούντες άσυλο.
Στο μεταξύ, ένας ακόμη νόμος προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις: ο λεγόμενος «Νόμος για τα Γκέτο» επιτρέπει την υποχρεωτική απομάκρυνση μεταναστών από γειτονιές όπου οι μη δυτικοί ξένοι υπερβαίνουν το 30% του πληθυσμού.
Αρκετές ξένες κυβερνήσεις έχουν κατηγορήσει τη Δανία για ρατσισμό και ξενοφοβία ως απάντηση σε αυτόν τον νόμο – αντίδραση που ίσως ήταν επιδιωκόμενη, ενισχύοντας την αποτρεπτική στρατηγική έναντι των μεταναστών.
Ειδικό καθεστώς εντός της Ε.Ε.
Η Δανία ωστόσο διαθέτει μια μοναδική νομική εξαίρεση: αν και κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν δεσμεύεται από αρκετούς ευρωπαϊκούς νόμους.
Αυτό οφείλεται στο ότι, μετά το αποτυχημένο δημοψήφισμα του 1992 για τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, η χώρα εξασφάλισε ρήτρα εξαίρεσης από τις κοινές νομοθεσίες της ΕΕ, ώστε η συνθήκη να μπορέσει να τεθεί σε ισχύ.
Συγκεκριμένα για το μεταναστευτικό δίκαιο, αυτό σήμαινε ότι η ΕΕ διαβεβαίωσε τη Δανία πως δεν θα συμμετείχε στην κοινή πολιτική ασύλου της Ένωσης.
Άλλα κράτη – όπως η Γερμανία – δεν διαθέτουν τέτοια ρήτρα και θα παραβίαζαν το ενωσιακό δίκαιο αν εφάρμοζαν παρόμοια μέτρα αποτροπής.
Μέλος του μητρώου
