Τα ινδικά πλήγματα είχαν ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τουλάχιστον 26 άνθρωποι στο Πακιστάν, σύμφωνα με τον τελευταίο απολογισμό και να τραυματιστούν δεκάδες. Το Πακιστάν από την πλευρά του απάντησε με πυρά πυροβολικού, που προκάλεσαν τον θάνατο τουλάχιστον τριών ανθρώπων, ενώ ανέφερε ότι κατέρριψε πέντε μαχητικά αεροσκάφη της Ινδίας.
Το τελευταίο επεισόδιο μεταξύ των δύο πυρηνικών δυνάμεων πυροδοτεί έντονη ανησυχία για μια ολομέτωπη σύρραξη, αλλά δεν αιφνιδίασε όσους γνωρίζουν τις ταραγμένες σχέσεις Ινδίας – Πακιστάν μετά τον βίαιο, αιματηρό διαχωρισμό των δύο κρατών στον απόηχο της ανεξαρτησίας από τη βρετανική αποικιοκρατία το 1947.
Η αντιπαλότητα Ινδίας - Πακιστάν έκτοτε καταλήγει κατά καιρούς σε ένοπλες συρράξεις με βασικό μήλο της έριδας την περιοχή του Κασμίρ στα Ιμαλάια που διεκδικούν στην ολότητά της οι δύο χώρες ενώ διοικούν χωριστά τμήματά της.
Η δυσπιστία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν
Με την ανεξαρτησία από τη Βρετανία οι δύο χώρες χωρίστηκαν βάσει θρησκευτικών κριτηρίων με το Πακιστάν να γίνεται κυρίως μουσουλμανικό και την Ινδία να επιλέγει την κοσμική δημοκρατία για τον ως επί το πλείστον ινδουιστικό πληθυσμό της.
Η χάραξη νέων συνόρων από τους Βρετανούς ξερίζωσε σχεδόν 14 εκατομμύρια ανθρώπους και οδήγησε σε θρησκευτική βία που προκάλεσε τον θάνατο έως και ενός εκατομμυρίου ανθρώπων.
Οι δύο χώρες έχουν εμπλακεί έκτοτε σε αρκετούς πολέμους, δύο εκ των οποίων για το Κασμίρ, με δεκάδες αψιμαχίες ενδιάμεσα.
Οι ηγέτες του Πακιστάν θεωρούν την Ινδία ως υπαρξιακή απειλή από την εποχή της διχοτόμησης και κάποιοι πιστεύουν ότι η Ινδία εξακολουθεί να τρέφει ελπίδες να αναστρέψει τη διχοτόμηση.
Οι υπηρεσίες πληροφοριών της Ινδίας έχουν συνδέσει με το Πακιστάν μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ του 2001 και του 2019. Ο πρώην πρωθυπουργός του Πακιστάν, Ιμράν Χαν, ορκίστηκε να περιορίσει τις ένοπλες ομάδες, αλλά απέτυχε.
Οι πολιτικοί ηγέτες της χώρας έχουν μικρή εξουσία να διαμορφώνουν την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας, η οποία αποτελεί σε μεγάλο βαθμό προνόμιο του στρατού και της υπηρεσίας πληροφοριών του Πακιστάν (ISI).
Γιατί είναι μήλο της έριδος το Κασμίρ;
Την εποχή της διχοτόμησης η Ινδία και το Πακιστάν προσπάθησαν να πείσουν τα διάφορα βασίλεια της υποηπείρου - τα οποία κυβερνούσαν έμμεσα οι Βρετανοί - να ενωθούν με τα νεοσύστατα έθνη τους. Ο ινδουιστής μαχαραγιάς Χάρι Σινγκ του Τζαμού και Κασμίρ, μιας περιοχής με έκταση περίπου μιάμιση φορά εκείνη της Ελλάδας (220.000 τ.χλμ) και με πληθυσμό σήμερα περίπου 12 εκατομμυρίων και ως επί το πλείστον μουσουλμανικό, έπαιξε το παιχνίδι των καθυστερήσεων πιστεύων ότι έτσι θα μπορούσε να διατηρήσει την ανεξαρτησία του Κασμίρ.
Το Πακιστάν υποστήριξε μια εισβολή από άτακτους μαχητές, η Ινδία παρενέβη και οι δύο χώρες συγκρούστηκαν στη διάρκεια του 1948 με τον πόλεμο να τερματίζεται με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών, με κατάπαυση του πυρός που τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 1949. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, η Ινδία και το Πακιστάν καθόρισαν μια γραμμή κατάπαυσης του πυρός μήκους 740 χιλιομέτρων, μια από τις πιο στρατιωτικοποιημένες ζώνες στον κόσμο, γνωστή ως «Γραμμή Ελέγχου». Η περιοχή περιλαμβάνει επίσης δύο περιοχές που ελέγχονται από την Κίνα και διεκδικούνται από την Ινδία.
Το Νέο Δελχί κατηγορεί το Ισλαμαμπάντ ότι χρηματοδοτεί μαχητές που δραστηριοποιούνται στο Κασμίρ, ενώ το Πακιστάν λέει ότι η κυβέρνηση της Ινδίας κακομεταχειρίζεται τους μουσουλμάνους του Κασμίρ και έχει χαρακτηρίσει τους αντάρτες ως μαχητές της ελευθερίας.
Η κυβέρνηση της Ινδίας λέει ότι έχουν εκπαιδευτεί και χρηματοδοτηθεί από τον στρατό του Πακιστάν και ότι οι ηγέτες τους συνεχίζουν να ζουν στο Πακιστάν. Το 2019, το Νέο Δελχί κινήθηκε για να ενισχύσει τον έλεγχό του στο Κασμίρ, ανακαλώντας τις συνταγματικές εγγυήσεις και κατακλύζοντας την περιοχή με περισσότερα στρατεύματα.
Τα τελευταία χρόνια, η περιοχή του Κασμίρ, γνωστή για τα εντυπωσιακά ορεινά τοπία και τις καταπράσινες κοιλάδες της, έχει γίνει ξανά πόλος έλξης για τους τουρίστες.
Τι άλλαξε η επίθεση της 22ας Απριλίου στο Κασμίρ;
Εντός 14 ωρών από την επίθεση της 22ας Απριλίου στο Παχαλγκάμ, όπου σκοτώθηκαν 26 Ινδοί πολίτες, η Ινδία υποβάθμισε τις διπλωματικές σχέσεις με το Πακιστάν κατηγορώντας το για υποστήριξη σε τρομοκρατικές οργανώσεις όπως η Jaish-e-Mohammed και το «Μέτωπο Αντίστασης» («The Resistance Front»), ενώ το Ισλαμαμπάντ απαγόρευσε τις υπερπτήσεις ινδικών αεροσκαφών στον εναέριο χώρο του και έβαλε στον πάγο το διασυνοριακό εμπόριο.
Το κλείσιμο του εναερίου χώρου του Πακιστάν υποχρεώνει τα αεροσκάφη των ινδικών αεροπορικών εταιρειών που κατευθύνονται προς δυσμάς να κάνουν μεγάλες παρακάμψεις, αυξάνοντας το κόστος των πτήσεων. Από την άλλη η διακοπή των εμπορικών σχέσεων του Πακιστάν με την Ινδία δεν αναμένεται να έχει μεγάλη επίπτωση καθώς οι σχέσεις αυτές ήταν ήδη σχετικά περιορισμένες με την Ινδία να εισάγει αγαθά αξίας 2,88 εκατ. δολαρίων από το Πακιστάν το οικονομικό έτος 2023-2024 και να εξάγει αγαθά αξίας 1,2 δις. δολαρίων. Λόγω των εντάσεων ο αριθμός των τουριστών στο Κασμίρ αναμένεται να συρρικνωθεί.
Ο πόλεμος νερού Ινδίας -Πακιστάν
Σε μια πιο ανησυχητική εξέλιξη η Ινδία προχώρησε στην αναστολή της Συνθήκης για τα Ύδατα του Ινδού ποταμού, την οποία αμφότερες οι χώρες έχουν τηρήσει από το 1960, παρά τους τρεις πολέμους και τις συγκρούσεις που έχουν ξεσπάσει μεταξύ τους, ένα βήμα που μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα σοβαρό αντίκτυπο για το Πακιστάν.
Η συνθήκη αυτή αφορά στην κατανομή των υδάτων έξι ποταμών που ρέουν από τα Ιμαλάια και αποτελούν σημαντικές πηγές για την άρδευση εύφορων γαιών και στις δύο χώρες και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Χρειάστηκε σχεδόν μια δεκαετία για να επισημοποιηθεί η συνθήκη τη δεκαετία του 1960 με τη μεσολάβηση της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η συνθήκη εκχωρεί σε κάθε μια από τις δύο χώρες τη χρήση τριών ποταμών βάσει λεπτομερούς χάρτη για το πώς η μία χώρα μπορεί ή δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τους πόρους της άλλης.
Μετά την ανακοίνωση από την Ινδία της αναστολής της συνθήκης η ροή του νερού μειώθηκε σχεδόν κατά 90% σε σύγκριση με τον συνήθη όγκο υδάτων, που διέρχονται στο Πακιστάν, σύμφωνα με τον Μουχάμαντ Χαλίντ Ιντρέες Ράνα, εκπρόσωπο της Αρχής Συστήματος του Ποταμού Ινδού του Πακιστάν. Οποιαδήποτε μακροπρόθεσμη εκτροπή των υδάτων θα μπορούσε να καταστρέψει τη γεωργία στο βόρειο Πακιστάν.
Η δυνατότητα του Νέου Δελχί να ανακατευθύνει το νερό είναι προς το παρόν περιορισμένη, καθώς δεν διαθέτει τις απαραίτητες υποδομές. Ωστόσο, με την αναστολή της συνθήκης, η Ινδία θα μπορούσε να κατασκευάσει μικρής κλίμακας έργα στις όχθες του ποταμού, τα οποία διαφορετικά θα απαιτούσαν την έγκριση του Πακιστάν. Για να διαταράξει σοβαρότερα τις ροές νερού προς το Πακιστάν, η Ινδία θα έπρεπε να δαπανήσει δισεκατομμύρια δολάρια για να ενισχύσει την αποθηκευτική της ικανότητα.
Το Πακιστάν έχει δηλώσει ότι η συνθήκη είναι δεσμευτική και ότι θα απαντήσει με «πλήρη ισχύ» στις παραβιάσεις της. Σε περίπτωση διαφοράς ή παραβίασης της συνθήκης, και οι δύο χώρες μπορούν να ζητήσουν εξωτερική μεσολάβηση, έναν «ουδέτερο εμπειρογνώμονα» ή να προσφύγουν σε διαιτητικό δικαστήριο.
Θα πάνε ξανά σε πόλεμο η Ινδία και το Πακιστάν;
Ένας πλήρους κλίμακας πόλεμος σε πολλαπλά μέτωπα θα έσπαγε κάθε προηγούμενο δεκαετιών.
Οι κυβερνήσεις των δύο χωρών γνωρίζουν τους κινδύνους της κλιμάκωσης, όπως αναφέρει το πρακτορείο Bloomberg, και οι παγκόσμιες δυνάμεις έχουν πείσει στο παρελθόν την Ινδία και το Πακιστάν να σταματήσουν τις εχθροπραξίες υπό τον φόβο μήπως κάποια εκ των δύο χωρών πατήσει το πυρηνικό κουμπί.
Χιλιάδες σκοτώθηκαν στους πολέμους του 1947 και του 1965, ενώ οι συγκρούσεις έκτοτε ήταν πιο περιορισμένες. Οι μάχες στην περιοχή Καργκίλ του Κασμίρ το 1999 έληξαν σε διάστημα μικρότερο των τριών μηνών μετά από έντονες πιέσεις των ΗΠΑ στο Πακιστάν και υπό την απειλή του ΔΝΤ προς το Ισλαμαμπάντ να σταματήσει δανειοδότηση.
Οι συγκρούσεις τα τελευταία χρόνια ήταν ακόμη πιο βραχύβιες. Το 2019, η Ινδία εξαπέλυσε αεροπορικές επιδρομές εντός των συνόρων του Πακιστάν για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες και, ακόμη και μετά από μια αερομαχία, οι δύο χώρες αποκλιμάκωσαν γρήγορα τις εντάσεις.
Υπάρχουν πιθανότητες συμφιλίωσης μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν;
Μια πιο ουσιώδης επαναπροσέγγιση των δύο πλευρών, πάντως, φαντάζει απίθανη. Επί των ημερών του ινδουιστή εθνικιστή προωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι η στάση της Ινδίας έναντι του Πακιστάν έχει γίνει πιο αδιάλλακτη με το Νέο Δελχί να διαμηνύει ότι θα ξεκινήσει ειρηνευτικές συνομιλίες μόνον αν το Ισλαμαμπάντ καταστείλει τις ομάδας μαχητών εντός της επικράτειάς του, που απειλούν την ασφάλεια της Ινδίας.
Ακόμα κι αν η πολιτική κυβέρνηση του Πακιστάν ήθελε να μπει ένα τέλος στις εχθροπραξίες, θα έπρεπε πρώτα να εξασφαλίσει την υποστήριξη του στρατιωτικού κατεστημένου, το οποίο έχει απορρίψει συστηματικά οποιαδήποτε τέτοια κίνηση μέχρι τώρα.
Ο στρατός του Πακιστάν έχει αφήσει να εννοηθεί στο παρελθόν ότι θα ήταν ανοιχτός στο να επιτρέψει τη διέλευση μέσω του βόρειου τμήματος της χώρας από το Αφγανιστάν και την Κεντρική Ασία προς την Ινδία, αλλά απέσυρε την πρόταση το 2019, όταν ο Μόντι κατήργησε επίσημα στο Σύνταγμα της χώρας την αυτονομία του κρατιδίου Τζαμού και Κασμίρ. Έκτοτε, το Πακιστάν έχει δηλώσει ότι οποιεσδήποτε ειρηνευτικές συνομιλίες μπορούν να πραγματοποιηθούν μόνο μετά την ανατροπή αυτής της απόφασης.
Η στρατηγική αντιπαράθεση ΗΠΑ - Κίνας μπορεί επίσης να μείωσε την βούληση για βελτίωση των ινδο-πακιστανικών σχέσεων. Η Ινδία έχει πλησιάσει τα τελευταία χρόνια περισσότερο τις ΗΠΑ, ενώ το Πακιστάν - εταίρος ιστορικά της Ουάσινγκτον σε θέματα ασφάλειας - έχει στραφεί προς το Πεκίνο, καθώς η Κίνα επένδυσε δισεκατομμύρια δολάρια στις υποδομές της χώρας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος».
Οργή στο Πακιστάν για τις επιθέσεις της Ινδίας / Φωτογραφία: AP Photo / Pervez Masih
Μέλος του μητρώου
