Τι σκέφτονται πραγματικά οι έφηβοι για την τεχνολογία; Το 57% δηλώνουν ότι βρήκαν ισορροπία online/offline και 80% ότι διαχειρίζονται τις ψηφιακές τους συνήθειες. Παράλληλα, τρεις στους τέσσερις χρησιμοποιούν τεχνολογία για την ψυχική και σωματική τους ευεξία ενώ ζητούν από τις πλατφόρμες ενσωματωμένους μηχανισμούς υποστήριξης, όχι μόνο «κουμπιά» για το χρόνο οθόνης.
Τα στοιχεία περιλαμβάνονται στην πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα “Future Report”, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα Livity και συγκέντρωσε τις απόψεις 7.000 εφήβων ηλικίας 13-18 ετών από όλη την Ευρώπη.
Σε αυτά, έρχονται να προστεθούν δεδομένα από διεθνείς μελέτες (WHO, ICILS, Pew, Save the Children), οι οποίες επιβεβαιώνουν συμπτώματα προβληματικής χρήσης σε κάποιες ομάδες καθώς και άνιση ψηφιακή παιδεία μεταξύ χωρών.
Τι μαθαίνουμε από την πανευρωπαϊκή έρευνα “Future Report”
Όπως δηλώνει το 57% των εφήβων, έχουν βρει ισορροπία ανάμεσα στην online και offline ζωή ενώ το 80% πιστεύουν ότι διαχειρίζονται καλά τις ψηφιακές τους συνήθειες, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το τι μοιράζονται και με ποιον.
Οι στρατηγικές τους είναι απλές αλλά αποτελεσματικές: το 43% περνούν περισσότερο χρόνο με φίλους και οικογένεια, το 31% αφιερώνονται σε χόμπι μακριά από οθόνες, το 30% ασκούνται και το 25% θέτουν μόνοι τους όρια στον χρόνο οθόνης.
Εντυπωσιακό είναι, ότι τρεις στους τέσσερις χρησιμοποιούν ήδη εφαρμογές για την ψυχική και σωματική τους ευεξία - από εφαρμογές ύπνου έως mindfulness και γυμναστικής. Παράλληλα, ζητούν από τις πλατφόρμες να ενσωματώνουν εργαλεία που ενισχύουν αυτή την ευεξία, όπως υπενθυμίσεις «κάνε διάλειμμα» ή ρυθμίσεις γονικού ελέγχου.
Ωστόσο, οι γονείς παραμένουν σημείο αναφοράς και οι έφηβοι εξακολουθούν να τους εμπιστεύονται όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα online. Πιο αναλυτικά, το 68% θα απευθύνονταν στους γονείς σε περίπτωση απάτης, το 63% σε περιστατικά cyberbullying, το 58% για άβολες διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις και το 57% για θέματα απορρήτου και ασφάλειας.
Κλείσιμο
Αν και η πλειοψηφία των εφήβων αναφέρει ότι οι γονείς χρησιμοποιούν εργαλεία, όπως περιορισμούς οθόνης ή επιτήρηση λογαριασμών, μόλις 31% θεωρούν ότι οι γονείς κατανοούν πλήρως τον ψηφιακό κόσμο – προγράμματα, όπως το Google Meet LEO επιχειρούν να καλύψουν αυτό το κενό, εκπαιδεύοντας γονείς και εκπαιδευτικούς ώστε να υποστηρίξουν καλύτερα τα παιδιά τους.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα: στοιχεία και ανησυχίες
Το Safer Internet Centre παρουσίασε στοιχεία φετινής εθνικής έρευνας (2025), που εγείρουν προβληματισμό: υψηλό ποσοστό εφήβων παρακάμπτει τα όρια ηλικίας των πλατφορμών, σημαντικό μερίδιο ανηλίκων εκτίθεται σε επιβλαβές περιεχόμενο και πολλοί είναι εκείνοι που επιθυμούν βοήθεια για τον περιορισμό του χρόνου οθόνης.
Επιπλέον, πανελλαδικές έρευνες που διενεργήθηκαν στο σχολικό πλαίσιο, όπως η έρευνα για online violence με περίπου 4.800 μαθητές 12–18 ετών, δείχνουν ότι περιστατικά διαδικτυακής βίας και άβολων αλληλεπιδράσεων δεν είναι μεμονωμένα αλλά επηρεάζουν μεγάλο κομμάτι της εφηβικής κοινότητας.
Τα συμπεράσματα ευρωπαϊκών ερευνών για τη σχέση των εφήβων με τον ψηφιακό κόσμο
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO - HBSC Study, 2022), το ποσοστό των εφήβων με προβληματική χρήση κοινωνικών δικτύων αυξήθηκε από 7% το 2018 σε 11% το 2022. Το 12% των εφήβων κινδυνεύουν από προβληματικό gaming. Βάσει των δεδομένων, ο ΠΟΥ προειδοποιεί για τους κινδύνους της παρατεταμένης έκθεσης των εφήβων σε οθόνες - συνδέοντας τις πολύωρες χρήσεις με προβλήματα ύπνου, ψυχικής υγείας και κοινωνικής λειτουργικότητας και καλώντας για δράσεις που προάγουν «υγιείς ψηφιακές συνήθειες».
Το Euronews ανέδειξε πως το 36% των εφήβων δηλώνουν ότι βρίσκονται σε συνεχή διαδικτυακή επαφή με φίλους, με το ποσοστό να φτάνει στο 44% για κορίτσια ηλικίας 15 ετών. Από τα ευρήματα έρευνα για την ψηφιακή παιδεία και τις δεξιότητες που πραγματοποιήθηκε στην ΕΕ (ICILS, 2024), προέκυψε ότι το 43% των μαθητών ηλικίας ~14 ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν επιτυγχάνουν βασικό επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων ενώ σε χώρες, όπως η Ρουμανία και η Ελλάδα υστερούν σημαντικά. Ειδικότερα, στη Ρουμανία, σημειώνεται ότι σχεδόν το 48,3% των παιδιών δηλώνουν ότι περνούν πάνω από 6 ώρες ημερησίως στο ψηφιακό περιβάλλον - με μεγάλο μέρος αυτού να αφορά social media. Οι επιπτώσεις από την έκθεσή τους σε αυτά, τα οδηγεί σε υπερένταση, πίεση προς σύγκριση με ιδανικά που προβάλλονται στα social media, αισθήματα ακαταλληλότητας ή περιθωριοποίησης.
Σε μελέτη στην Ελβετία σχετικά με το συσχετισμό του αυξανόμενου χρόνου οθόνης και της μετέπειτα ψυχικής υγείας, εντοπίστηκε πως οι έφηβοι που αυξάνουν τον χρόνο που περνούν με οθόνες (παιχνίδια, σερφάρισμα, social media κτλ.) κατά την εφηβεία, έχουν υψηλότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους ή αυτοτραυματισμού στην ηλικία των ~20 ετών. Σε αντίστοιχα συμπεράσματα οδήγησαν και έρευνες στη Μ.Βρετανία: ορισμένες δραστηριότητες με πολλαπλές οθόνες ταυτόχρονα, όπως το να βλέπουν τηλεόραση και ταυτόχρονα να είναι στο chat και στα social, συνδέονται με χειρότερη ψυχική κατάσταση.
Σε έρευνα του δικτύου Eurydice, το 22% των μαθητών δήλωσε ότι πιστεύει πως έχει πρόβλημα με τα παιχνίδια (gaming) ενώ σχεδόν το 47% χαρακτηρίζουν τη χρήση των social media ως ‘προβληματική’, ποσοστό που ήταν ~38% το 2015. Αναφορικά με την ψυχική τους ευημερία, μόλις το 59% των εφήβων δήλωσαν πως η ευημερία τους είναι «καλή» (βάσει WHO-5 δείκτη), με εμφανείς διαφορές κατά φύλο και γεωγραφική περιοχή.
Επίσης, μεγάλα διεθνή κέντρα έρευνας, όπως το Pew Research Center, δείχνουν ότι σχεδόν οι μισοί έφηβοι σε κάποιες χώρες δηλώνουν ότι είναι «συνεχώς» online - μια συνθήκη που επιτείνει την πίεση για άμεση αντιμετώπιση πριν μετατραπεί σε μακροχρόνιο πρόβλημα.
Τα συμπεράσματα
Παρά τις διαφορές μεταξύ κρατών, εμφανίζονται κοινά μοτίβα: αύξηση συμπτωμάτων «προβληματικής» χρήσης κοινωνικών δικτύων σε ορισμένες ηλικιακές ομάδες, άνισες ψηφιακές δεξιότητες ανά περιοχή/κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο και ισχυρή επιρροή του περιεχομένου (εικόνες σώματος, συγκρίσεις, επιθετική συμπεριφορά) στην ψυχική ισορροπία των εφήβων.
Ειδικότερα, εμφανίζεται αύξηση της προβληματικής χρήσης από εφήβους, οι οποίοι εκδηλώνουν συμπτώματα εξάρτησης ή δυσκολίας ελέγχου της χρήσης κοινωνικών δικτύων.
Επίσης, πολλοί έφηβοι περνούν μεγάλο μέρος της ημέρας συνδεδεμένοι - όχι μόνο για παιχνίδι ή ψυχαγωγία, αλλά και για κοινωνική ζωή, συναισθηματική υποστήριξη ή άλλα ενδιαφέροντα.
Αναφορικά με τις επιπτώσεις στην ψυχική υγεία τους, αρκετές έρευνες βρίσκουν συσχέτιση μεταξύ αυξημένου χρόνου οθόνης και αυξημένου άγχους, κατάθλιψης, προβλημάτων ύπνου, και μειωμένης ευεξίας, ειδικά σε κορίτσια και εφήβους που περνούν πολύ χρόνο με social media.
Αξίζει να αναφερθεί, ακόμη, το ζήτημα της ψηφιακής ανισότητας - δηλαδή, οι δεξιότητες ψηφιακής παιδείας διαφέρουν σημαντικά μεταξύ χωρών, περιοχών, κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων, γεγονός που επιτείνει τους κινδύνους για όσους δεν έχουν υποστήριξη ή πρόσβαση σε κατάλληλη καθοδήγηση.
Τέλος, διαφαίνεται η επιθυμία των νέων για υποστήριξη και έλεγχο. Όπως προκύπτει, οι νέοι δεν φαίνονται να θέλουν απλώς να αποσυνδεθούν αλλά ζητούν εργαλεία, όρια, διαφάνεια, και συμμετοχή.
Τι προτείνουν οι ειδικοί - πρακτικά βήματα για Ελλάδα και Ευρώπη
«Η παρέμβαση χρειάζεται τριπλή στρατηγική - εκπαίδευση (digital literacy), σχεδιασμός πλατφορμών με γνώμονα την ευημερία (product safety by design) και στήριξη οικογενειών μέσω πρακτικών εργαλείων. Οι πολιτικές πρέπει να είναι διαφοροποιημένες ανά ηλικία και τοπικό πλαίσιο, γιατί οι επιπτώσεις και οι ανάγκες δεν είναι ίδιες σε όλα τα περιβάλλοντα», υποστηρίζουν οι ειδικοί.
Ειδικότερα, προτείνουν ενίσχυση ψηφιακής παιδείας από το δημοτικό - με ενότητες για ασφάλεια, κριτική ανάγνωση περιεχομένου, και διαχείριση ψηφιακού χρόνου. Πρόγραμμα κατάρτισης γονέων και εκπαιδευτικών με πρακτικά εργαλεία, απλές ρουτίνες συζήτησης με τα παιδιά, και εκμάθηση ρυθμίσεων ασφαλείας σε πλατφόρμες. Πλατφόρμες με ενσωματωμένα εργαλεία ευεξίας, όπως υπενθυμίσεις διαλείμματος, έξυπνοι περιορισμοί για λογαριασμούς ανηλίκων, διαφάνεια αλγορίθμων για περιεχόμενο που στοχεύει νέους.
Δίκτυο τοπικής ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, που θα βασίζεται σε σχολικούς συμβούλους, τηλεφωνικές γραμμές και εφαρμογές προσαρμοσμένες στη γλώσσα και τον πολιτισμό της κάθε χώρας. Συνεχόμενη έρευνα για την παρακολούθηση ποσοστών προβληματικής χρήσης, επιπτώσεων στην ψυχική υγεία και αποτελεσματικότητας παρεμβάσεων.
Μέλος του μητρώου
