Στο ΑΠΕ – ΜΠΕ μίλησε ασφαλώς για τον Πλούτωνα, αλλά και για τον εποικισμό στον Άρη, τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας, τη σημασία της εξερεύνησης, την εξωγήινη ζωή. Η συζήτηση εμπλουτίστηκε με μια σειρά από «μη δημοσιογραφικές» ερωτήσεις. Που πιθανότατα είναι και οι πιο διασκεδαστικές.
Στον Πλούτωνα τι ψάχνουμε;
Ψάξαμε. Γιατί τώρα βρισκόμαστε ένα δισεκατομμύριο χιλιόμετρα μακριά προς το απώτερο μέρος του ηλιακού μας συστήματος. Αυτό που θέλαμε να δούμε είναι εάν έχει τα χαρακτηριστικά ενός πλανήτη. Βρήκαμε μια εκπληκτική γεωλογία που δεν είχαμε προβλέψει.
Είναι πιο φιλικός από την Άρη;
Λαμβάνοντας υπόψη την απόσταση και μόνο, η απάντηση είναι όχι. Μας χωρίζουν 5 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα, ο Άρης αντίθετα είναι στη γειτονιά μας. Ο Άρης, η Αφροδίτη και ο Ερμής είναι οι λεγόμενοι «γήινοι» πλανήτες, διότι μοιάζουν κατά κάποιον τρόπο με τη Γη. Αλλά οι τρεις δεν παύουν να είναι μη κατοικήσιμοι. Δεν ενδείκνυνται για διακοπές. Οι απώτεροι πλανήτες είναι τόσο μακριά που φαίνεται αδιανόητο σήμερα να φτάσει εκεί ο άνθρωπος τα επόμενα 500 χρόνια.
Εκτός αν αλλάξει θεαματικά η επιστήμη. Μπορεί, ας πούμε, να ανακαλύψουμε κάτι και να μειώσουμε πάρα πολύ τις αποστάσεις;
Λέτε εάν πιθανό ανακαλυφθούν άλλοι νόμοι φυσικής και να μην είναι η ταχύτητα του φωτός η σταθερά που έχει πει ο Αϊνστάιν και έχει επαληθευτεί επανειλημμένως.
Θα αποδειχθεί άραγε μια μέρα με κάποιον συνδυασμό της κβαντομηχανικής και της θεωρίας της σχετικότητας ότι υπάρχουν και άλλες διαστάσεις που μέχρι τώρα δεν έχει εξερευνήσει κανένας και ότι επομένως έχουμε και άλλους νόμους της φυσικής;
Μπορεί ναι, μπορεί και όχι. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πάντως ότι οι νόμοι της Φυσικής που ισχύουν για το δικό μας ηλιακό σύστημα, ισχύουν και για άλλα συστήματα. Δεν έχουμε ανακαλύψει κάποια καινούργια στοιχεία από τα οποία να προκύπτει κάποια άλλη εικόνα. Με άλλα λόγια, έχουμε μια πολύ αντικειμενική γνώση των νόμων της Φυσικής και του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν στον Γαλαξία μας και το Σύμπαν. Αυτό δεν αποκλείει να υπάρχει κάτι καινούργιο, αλλά προσωπικά δεν βλέπω κάποιο θεαματικό άλμα στην επιστήμη, πέραν της τεχνολογίας βέβαια, στα επόμενα εκατό χρόνια.
Ο εποικισμός του Άρη είναι πιο κοντά;
Αυτό που είναι κοντά είναι η επανδρωμένη αποστολή στον Άρη – θα μπορούσε να γίνει μέσα στα επόμενα 30 χρόνια. Ο εποικισμός, όμως, είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα. Σημαίνει ότι μεταφέρεις εκεί 2.000 ανθρώπους και αυτοί ξεκινούν μια δραστηριότητα για την παραγωγή τροφίμων, καυσίμων και ό,τι άλλο χρειαστεί για την επιβίωσή τους. Δεν είναι τόσο εύκολο.
Ο Άρης έχει μια υποτυπώδη ατμόσφαιρα και χωρίς οξυγόνο, αλλά με διοξείδιο του άνθρακα. Επίσης δεν διαθέτει μαγνητικό πεδίο που διαθέτει η Γη και μας προστατεύει από την κοσμική ακτινοβολία και τις εκλάμψεις του Ήλιου. Η αποικία επομένως θα πρέπει να δημιουργηθεί στο υπέδαφος, περίπου σε ένα μέτρο βάθους.
Θα σας μεταφέρω την ερώτηση ενός 12χρονου γνωστού μου. Σας φαίνονται αστείες οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας;
Αυτές που έχουν πρόθεση να σε κάνουν να γελάσεις ναι. Αλλά επιστημονικά οι τελευταίες ταινίες είναι πολύ σοβαρές. Η «Διάσωση», για παράδειγμα, είμαι μια τέτοια ταινία υπό την έννοια ότι αυτά που βλέπουμε να συμβαίνουν είναι δυνατά επιστημονικά.
Το ίδιο με το Gravity. Το θέμα του είναι απολύτως ρεαλιστικό. Υπάρχει τόσο πολύ σκουπίδι στο διάστημα, ώστε ανά πάσα στιγμή ένα μικρό κομματάκι από μέταλλο μπορεί να περάσει με μεγάλη ταχύτητα μέσα από έναν δορυφόρο και να τον καταστρέψει. Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός έχει εκπονήσει σχέδια για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας σύγκρουσης.
Ένας έφηβος θέλει να μάθει εάν έχουν βρεθεί εξωγήινοι και μας το κρύβετε.
Γράφονται διάφορα τέτοια στο Διαδίκτυο και καμιά φορά και στις εφημερίδες. Είναι όλα ανοησίες. Πρέπει να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό το «κρύβετε». Πώς μπορεί να κρατηθεί ένα μυστικό όταν το γνωρίζουν εκατοντάδες ή και χιλιάδες άνθρωποι; Λένε, ας πούμε, ότι οι Αμερικανοί δεν πήγαν στο φεγγάρι. Όταν έχεις 25.000 ανθρώπους σε ένα πρόγραμμα πώς μπορείς να περιμένεις ότι όλοι αυτοί συνωμοτούν μεταξύ τους για να κρύψουν την αλήθεια; Και για να επιστρέψω στο αρχικό ερώτημα, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει η ελάχιστη απόδειξη περί ύπαρξης εξωγήινων.
Η πιθανότητα εξωγήινης ζωής δεν ήταν ένα κίνητρο για εσάς να ασχοληθείτε με το Διάστημα;
Η αναζήτηση ζωής είναι ένα κίνητρο, σκοπός και βασικό ερώτημα της ίδιας της NASA. Είμαστε μόνοι; Υπάρχει βιολογική δραστηριότητα σε άλλο μέρος του ηλιακού συστήματος ή του γαλαξία μας;
Σημειώστε εδώ όμως ότι το πιο κοντινό αστέρι, το Άλφα Κενταύρου, απέχει από εμάς 4,3 έτη φωτός. Μιλάμε για μια απόσταση 41 τρισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη. Για να πάει και να έρθει μια αποστολή θα χρειαζόταν 8,5 χρόνια υπό την προϋπόθεση ότι θα ταξίδευε με την ταχύτητα του φωτός. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν γίνεται.
Εάν υποθέσουμε ότι κινείται με πενταπλάσια ταχύτητα από αυτή του Voyager, δηλαδή με 100 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, θα χρειαζόμασταν 26.000 χρόνια. Οι αποστάσεις είναι ασύλληπτες. Και η τεχνολογία βρίσκεται σε τόσο νηπιακή κατάσταση ώστε είναι αδύνατον ακόμη και να διανοηθούμε τέτοιου είδους ταξίδια – τουλάχιστον για τα επόμενα 200 με 300 χρόνια.
Ερώτηση ενός άλλου έφηβου: Ζηλεύετε τους αστροναύτες;
Όχι, όχι. Οι ανθρώπινες αισθήσεις ξέρετε είναι πολύ περιορισμένες. Με τα μάτια μας, ας πούμε, βλέπουμε μήκη κύματος από 300 μέχρι 700 νανόμετρα. Ενώ με τα όργανα βλέπουμε μέχρι 1 δισεκατομμύριο φορές περισσότερο. Βλέπουμε, δηλαδή, πράγματα με όργανα σε ρομποτικά διαστημόπλοια που είναι αδύνατον να δει ο άνθρωπος.
Μια φοιτήτρια θέλει να μάθει εάν οι φωτογραφίες που στέλνει η NASA είναι πραγματικά τόσο εντυπωσιακές ή τις «πειράζει» λίγο για λόγους αυτοπροβολής, σαν ας πούμε να θέλει να δικαιολογήσει την ύπαρξή της. Να το θέσω διαφορετικά: Τι προσφέρει η εξερεύνηση του διαστήματος στην κοινωνία; Στοιχίζει πράγματι πολλά όπως κατηγορείται από κάποιους;
Ο προϋπολογισμός της NASA δεν είναι παρά το 0,1% του προϋπολογισμού των ΗΠΑ. Και είναι μια επένδυση στο οικονομικό μέλλον της χώρας. Οι πρώτοι ψηφιακοί πομποί που χρησιμοποιούνται σήμερα στις συχνότητες με τις οποίες επικοινωνούμε με τα κινητά κατασκευάστηκαν για να ταξιδέψουν με το Voyager.
Τα πρώτα τσιπάκια που κάναμε, επίσης, άλλαξαν την καθημερινότητά μας. Έχει υπολογιστεί ότι η επένδυση στο διαστημικό πρόγραμμα αποφέρει για κάθε ένα δολάριο επτά δολάρια σε οικονομική δραστηριότητα. Δεν βλέπει κανείς πέρα από τη μύτη του όταν νομίζει ότι ξοδεύονται όλα αυτά τα χρήματα για μερικές ωραίες φωτογραφίες.
Δεν θα έπρεπε επομένως να μαθαίνουμε περισσότερα πράγματα στο σχολείο για τη διαστημική έρευνα; Γιατί είναι τόσο παραγκωνισμένη αυτή η γνώση;
Αυτό είναι ένα ερώτημα που πρέπει να απευθύνετε στην Πολιτεία και τους εκάστοτε υπουργούς που κόβουν μαθήματα, όπως έκαναν με την Πληροφορική.
Πριν από μερικές ημέρες μίλησα σε ένα σχολείο στην Κόρινθο, ήταν 300 παιδιά, όλα τους ήθελαν να μάθουν περισσότερα. Τους στερούμε αυτή τη γνώση και στερούμε και μελλοντικές θέσεις εργασίας. Και βέβαια μη με ρωτήσετε για την καταστροφή που έχουν επιφέρει στην ανώτατη εκπαίδευση τα κόμματα με την κομματικοποίηση των φοιτητών. Δεν βλέπουν την καταστροφή αυτή οι πολιτικές ηγεσίες;
Παρατηρώ ότι η πολιτική εδώ σας εξοργίζει. Σας συμβαίνει και στην Αμερική με την εκλογή Τραμπ;
(Γελάει) Όταν με ρωτούσαν οι φίλοι μου γιατί ξοδεύεις τόσο χρόνο στην Αμερική, τους έλεγα ότι πρέπει να ξεφεύγω από το τρελοκομείο για να καθαρίσει το μυαλό μου. Ε τώρα είναι πιο δύσκολο να το πω αυτό.
Θα σας πω τέσσερα ονόματα και θα μου πείτε τι σκέπτεστε για το καθένα από αυτά.
Αλβέρτος Αϊνστάιν.
Ο μέγας. Η πρώτη επανάσταση στη γνώση έγινε από τον Νεύτωνα, η επόμενη ήταν από τον Αϊνστάιν.
Έλιον Μασκ.
Ένας επιχειρηματίας που δεν έχει και τόσο επαφή με την πραγματικότητα. Τον παρακολούθησα τον περασμένο Οκτώβριο σε ένα συνέδριο της Διεθνούς Αστροναυτικής Ένωσης στο Μεξικό. Μίλησε για τον εποικισμό του Άρη λέγοντας εντελώς ανυπόστατα πράγματα για όποιον ξέρει φυσική.
Στίβεν Χόκινγκ.
Η ικανότητά του ως θεωρητικού φυσικού στο πεδίο της κοσμογονίας είναι αποδεδειγμένη. Επίσης εκλαϊκεύει με μοναδικό τρόπο την επιστήμη. Αλλά ξέρετε καμιά φορά οι επιστήμονες, εμού συμπεριλαμβανομένου, βγαίνουμε από τα χωράφια μας και ψευτοφιλοσοφούμε.
Σταμάτης Κριμιζής.
(Γελάει) Ποια ήταν η ερώτηση; Τώρα κατεβήκατε αρκετά επίπεδα! Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό για το γεγονός ότι η αρχή της πανεπιστημιακής μου ζωής συνέπεσε με το άνοιγμα της διαστημικής εποχής της ανθρωπότητας. Κι όταν έχεις το ενδιαφέρον και θέλεις να δουλέψεις και είσαι και τυχερός και βρεις και τους σωστούς ανθρώπους τότε μπορείς να ταξιδέψεις σε όλους τους πλανήτες και να κάνεις πολλά πράγματα.
Τόσα πολλά ώστε ένας αστεροειδής να πάρει το όνομά σου.
Αυτός είναι ο «8323 Κριμιζής» και βρίσκεται στην Κυρίως Ζώνη Αστεροειδών ανάμεσα στις τροχιές των πλανητών Άρη και Δία.
www.techit.gr
Μέλος του μητρώου
