Σε έρευνα του 2017, για παράδειγμα, 63% των Βρετανών μαθητών δήλωναν πως θα ήταν πολύ χαρούμενοι αν δεν υπήρχαν καθόλου social media. Σύμφωνα με άλλη έρευνα εταιρείας μάρκετινγκ από τις ΗΠΑ σε άτομα που έχουν γεννηθεί μετά το 1995, οι μισοί απάντησαν πως έχουν εγκαταλείψει τουλάχιστον μία πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, ή ότι σκέφτονται να το κάνουν. Σύμφωνα με το Digital News Report του Ινστιτούτου Reuters, πέρυσι η χρήση των social media για την ανεύρεση ειδήσεων πρώτη φορά μειώθηκε σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία. Σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις, δε, οι χρήστες του Facebook ηλικίας 12-17 ετών στις ΗΠΑ μειώθηκαν κατά 9,9% το 2017.
Αυτά τα ευρήματα εμφανίζονται πολύ συχνά στη διεθνή αρθρογραφία τους τελευταίους μήνες, υπονοώντας μια μικρή ή μεγάλη έξοδο των χρηστών από τα social media, είτε σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού είτε γενικότερα.
Πρόσφατα, ας πούμε, ο Ομ Μαλίκ, ένας βετεράνος γκουρού της τεχνολογίας, ανακοίνωσε πως αποχαιρετά 1.200 «φίλους» και 300.000 «followers» και σβήνει τον λογαριασμό του στο Facebook επειδή το συγκεκριμένο εργαλείο τον έκανε «κάποιον που ζει τη ζωή του μέσα από τα μάτια των άλλων». Το Ιντερνετ είναι γεμάτο με παρόμοια άρθρα ανθρώπων που εγκαταλείπουν για παρόμοιους λόγους συγκεκριμένες πλατφόρμες, και με ακόμα περισσότερα posts άλλων ανθρώπων στις ίδιες τις πλατφόρμες, με τα οποία καταδικάζουν τα πολλά τους προβλήματα και απειλούν να τις εγκαταλείψουν.
Σε αυτό το στάδιο εξέλιξης των social media, βεβαίως, αυτό είναι αναμενόμενο. Οι εποχές που αυτά τα εργαλεία θεωρούνταν κάτι φρέσκο, καινούργιο και ελπιδοφόρο έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. To Facebook δεν είναι κάτι καινούργιο πια – περισσότερα από 2,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι το χρησιμοποιούν τουλάχιστον μία φορά τον μήνα. Πάνω από 1 δισεκατομμύριο χρησιμοποιούν το Instagram. Το Twitter είναι το κυρίαρχο εργαλείο πολιτικής έκφρασης του προέδρου των ΗΠΑ. Αυτά τα μέσα μαζί με ελάχιστα άλλα, που ανήκουν σε μια χούφτα γιγάντιες εταιρείες από τις ΗΠΑ και την Κίνα, είναι τα κύρια μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας για τους ανθρώπους σήμερα, και έτσι αναπόφευκτα είναι και τα κύρια μέσα διάχυσης για fake news, θεωρίες συνωμοσίας και κάθε είδους προπαγάνδα. Παράλληλα είναι πλέον ευρύτερα γνωστό το πώς χρησιμοποιούν αυτές οι εταιρείες τα δεδομένα όλων αυτών των χρηστών, πράγμα που, μαζί με το επίπεδο του δημόσιου διαλόγου σε αυτές τις πλατφόρμες (που δεν είναι χειρότερο από το επίπεδο του δημόσιου διαλόγου offline, αλλά δεν είναι και καλύτερο), οδηγούν τους χρήστες αναπόφευκτα σε μια πιο ρεαλιστική στάση απέναντί τους που, ενίοτε, φτάνει και στον κυνισμό.
Ωστόσο, δεν είναι βέβαιο ότι αυτές οι έρευνες πράγματι απεικονίζουν μια αξιοσημείωτη μείωση της ισχύος των social media στον πραγματικό κόσμο. Ισα ίσα, άλλες εκτιμήσεις τονίζουν ότι η επίδρασή τους μεγαλώνει, ή απλώς αλλάζει. Το προαναφερθέν Digital News Report έδειξε ότι μπορεί μεν λιγότεροι άνθρωποι να ψάχνουν για ειδήσεις στο Facebook, αλλά έδειξε ότι πλέον περισσότεροι τις βρίσκουν σε άλλες πλατφόρμες, όπως το WhatsApp. Στην ίδια έρευνα, μάλιστα, οι Ελληνες χρήστες του Ιντερνετ ήταν οι μόνοι που δηλώνουν ότι ενημερώνονται περισσότερο από τα social media παρά από την τηλεόραση. Εξάλλου, από ό,τι αποδείχτηκε το πρόσφατο σκάνδαλο της Cambridge Analytica, παρά την παγκόσμια κατακραυγή και τις επικλήσεις για μποϊκοτάζ, δεν είχε απολύτως καμία συνέπεια στον αριθμό των χρηστών της πλατφόρμας. Ισα ίσα, ο μέσος χρόνος χρήσης του μέσου αυξήθηκε ελαφρά.
Οπότε, η πραγματικότητα είναι ακόμα ομιχλώδης. Οσο περισσότερα γίνονται γνωστά για τον τρόπο που λειτουργούν αυτές οι πλατφόρμες και για τις συνέπειες της χρήσης τους στην πολιτική, τον δημόσιο διάλογο ή και την ποιότητα ζωής του καθενός, τόσο περισσότερες φωνές αντίδρασης ή, έστω, επιφυλακτικότητας θα ακούγονται, και τόσο περισσότερα άρθρα θα γράφονται. Αυτό όμως δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι εταιρείες πρέπει να ανησυχούν. Ακόμα και ο Ομ Μαλίκ, για παράδειγμα, στο ίδιο άρθρο που ανακοινώνει ότι έσβησε το Facebook, ξεκαθαρίζει ότι θα συνεχίσει κανονικά να ανεβάζει φωτογραφίες στο Instagram.
Μέλος του μητρώου
