Είναι όμως πραγματικά πηγές σπατάλης που αγγίζουν τα όρια της λειψυδρίας στην Ελλάδα ή πρόκειται για υπερβολή στο δημόσιο διάλογο;
Μία πρόσφατη μελέτη Ελλήνων ερευνητών αποκαλύπτει ότι η αλήθεια είναι πιο σύνθετη, ναι μεν οι πισίνες καταναλώνουν σημαντικό νερό και ενέργεια, αλλά συγκριτικά με τα μεγαλύτερα φορτία – οικιακή χρήση και γεωργία – η συνεισφορά τους στη συνολική υδρολογική πίεση είναι περιορισμένη.
Δύο περιοχές «δοκιμάζονται»: Δυτική Μάνη και Νάξος
Στην έρευνα εξετάστηκαν δύο τουριστικές περιοχές στο νότιο τμήμα της Ελλάδας: η Δυτική Μάνη στην Πελοπόννησος και η Νάξος στο Αιγαίο. Με χρήση δορυφορικών εικόνων, οι ερευνητές εντόπισαν:
354 πισίνες στη Δυτική Μάνη, καλύπτοντας περίπου 11.738 τ.μ. συνολικής επιφάνειας.
556 πισίνες στη Νάξο (συμπεριλαμβανομένων των υπό κατασκευή), με συνολική επιφάνεια 26.825 τ.μ.
Σε δύο σενάρια λειτουργίας: α) πλήρης άδειασμα και επαναγέμισμα κάθε χρονιά και β) ανανέωση 1/3 του όγκου, υπολογίστηκαν οι απαιτήσεις σε νερό:
Στη Δυτική Μάνη: 39.000 έως 51.000 m³ ετησίως
Στη Νάξο: 98.000 έως 124.000 m³ ετησίως
Αυτές οι ποσότητες αντιστοιχούν στην ετήσια κατανάλωση εκατοντάδων έως χιλιάδων κατοίκων, αλλά όχι στη συντριπτική πλειονότητα της χρήσης νερού στην περιοχή.
Πόσο «βάρος» σηκώνουν οι πισίνες στην ύδρευση και τη γεωργία;
Η μελέτη τοποθετεί τη χρήση των πισινών μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του «νερό-ενέργεια-τροφή» (Water-Energy-Food, WEF) άξονα. Θεωρεί ότι η ενέργεια και η γεωργική χρήση είναι οι κύριοι παράγοντες που επιβαρύνουν το υδατικό ισοζύγιο:
Σε περίπτωση υδροδότησης μέσω αφαλάτωσης, όπως συμβαίνει σε πολλά νησιά, η ενεργειακή απαίτηση ανεβαίνει δραματικά. Στη Νάξο για παράδειγμα, οι πισίνες μπορούν να «καταναλώσουν» 384 έως 846 MWh ετησίως για κυκλοφορία, φιλτραρίσματα και καθαρισμούς
Αν το νερό αυτό χρησιμοποιούνταν για άρδευση πατατών, θα μπορούσε να καλύψει 27–40 στρέμματα, παράγοντας τροφή για 700–1.500 άτομα.
Παρά ταύτα, σε σύγκριση με τις ανάγκες γεωργίας και οικιακής χρήσης, οι πισίνες αντιπροσωπεύουν λιγότερο από 1 % της συνολικής κατανάλωσης στις περιοχές που μελετήθηκαν.
Η «δύναμη της εικόνας» και το πολιτικό στοίχημα
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα συμπεράσματα της μελέτης είναι ότι, παρότι οι πισίνες συμμετέχουν με μικρό ποσοστό στο υδατικό αποτύπωμα, η ορατότητά τους πυροδοτεί αντιδράσεις και συμβολικές πολιτικές. Σε αντίθεση με τη γεωργία ή την κατανάλωση σε σπίτια, που βρίσκονται διάσπαρτα και «κρυμμένα», οι πισίνες προκαλούν εντυπώσεις σπατάλης.
Αυτό σημαίνει ότι η δημόσια συζήτηση μπορεί να επικεντρώνει υπερβολικά σε αυτά τα ορατά «σύμβολα», αποσπώντας την προσοχή από πιο κρίσιμες πηγές υδατικής πίεσης.
Λύσεις: Νερό από βροχή, έξυπνη διαχείριση και κίνητρα
Οι ερευνητές προτείνουν μια σειρά από πρακτικά μέτρα για να καταστεί πιο βιώσιμη η λειτουργία των πισινών:
Συλλογή βρόχινου νερού: αν και απαιτεί μεγάλες συλλεκτικές επιφάνειες,10–24 φορές μεγαλύτερες από την επιφάνεια της πισίνας, μπορεί να καλύψει μεγάλο μέρος των απαιτήσεων. Στη Μάνη, για παράδειγμα, μια τέτοια επιφάνεια πρέπει να είναι 1.066 % έως 1.455 % της πισίνας, ενώ στη Νάξο 1.845 % έως 2.389 %.
Βελτιστοποίηση συντήρησης: περιορισμός απωλειών, χρήση πιο αποδοτικών συστημάτων κυκλοφορίας και φιλτραρίσματος
Φορολογικά κίνητρα / επιδοτήσεις για έργα εξοικονόμησης νερού σε ξενοδοχειακές επιχειρήσεις
Ενημέρωση κοινού για την πραγματική συμβολή των πισινών στην υδατική κρίση, ώστε να αποδομηθεί η ψευδαίσθηση της υπερβολικής τους επιβάρυνσης
Επίλογος: Μετρημένη κριτική αντί υπερβολών
Η μελέτη δείχνει ότι δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τις πισίνες ως τον «μεγάλο εχθρό» της ύδρευσης, τουλάχιστον όχι με τα μέχρι τώρα στοιχεία. Αντίθετα, οφείλουμε να τις εντάξουμε σε μια πιο ισορροπημένη στρατηγική διαχείρισης νερού, όπου τα πιεστικά ζητήματα, γεωργία, οικιακή χρήση, ενέργεια, θα λάβουν τη σχετική προτεραιότητα.
Αν υπάρξει πολιτική τόλμη και τεχνοκρατική προσέγγιση και κυρίως κοινή λογική, οι πισίνες μπορούν να συνυπάρξουν με βιώσιμες πρακτικές, χωρίς να γίνουν φορτίο στη λειψυδρία.
Μέλος του μητρώου
