Μεικτή αλλά συνολικά επιβαρυμένη είναι η εικόνα των εξαρτητικών συμπεριφορών στους 16χρονους του Νοτίου Αιγαίου, σύμφωνα με την Πανελλήνια έρευνα ESPAD 2024 του ΕΠΙΨΥ. Η έρευνα καταγράφει τη χρήση νόμιμων και παράνομων ουσιών στους εφήβους, τις αντιλήψεις τους απέναντι στους σχετικούς κινδύνους, καθώς και την έκταση άλλων συμπεριφορών όπως η χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το gaming και η ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι 16χρονοι της Περιφέρειας εμφανίζουν αυξημένη συμμετοχή σε συμπεριφορές όπως η πρώιμη κατανάλωση αλκοόλ, η χρήση κάνναβης και η ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια.

Κάπνισμα

Σύμφωνα με την έρευνα ESPAD 2024, το 53,8% των 16χρονων στην Ελλάδα έχει δοκιμάσει κάποιο καπνικό προϊόν, ενώ το 32,9% κάπνισε τον τελευταίο μήνα.

 Καταγράφεται σημαντική αύξηση στη χρήση ηλεκτρονικού/vape και θερμαινόμενου τσιγάρου την τελευταία πενταετία, ενώ έχει σταματήσει η προηγούμενη πτωτική τάση στο παραδοσιακό τσιγάρο. Τα κορίτσια εμφανίζουν υψηλότερη χρήση ηλεκτρονικού/vape, ενώ τα αγόρια καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά στο «βαρύ» καθημερινό κάπνισμα, στον ναργιλέ και στο snus.

Στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου καταγράφονται υψηλότερα ποσοστά σε βασικούς δείκτες που σχετίζονται με το κάπνισμα:

• 58% των 16χρονων έχουν δοκιμάσει κάποιο καπνικό προϊόν τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους — το υψηλότερο ποσοστό στη χώρα.
• Το 86% δηλώνει ότι έχει «εύκολη» πρόσβαση σε καπνικά προϊόντα, ποσοστό που βρίσκεται επίσης πάνω από τον εθνικό μέσο όρο.

Αλκοόλ

Στο σύνολο της χώρας, 9 στους 10 16χρονους έχουν δοκιμάσει αλκοόλ, ενώ 6 στους 10 έχουν καταναλώσει τις τελευταίες 30 ημέρες. Το 36,6% αναφέρει υπερβολική κατανάλωση και 13,3% έχει μεθύσει πρόσφατα. Σχεδόν οι μισοί έφηβοι έχουν αναμείξει αλκοόλ με ενεργειακά ποτά, ενώ το 92% θεωρεί ότι η πρόσβαση στο αλκοόλ είναι «εύκολη».

Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου δεν διαφοροποιείται ως προς τη συνολική κατανάλωση, ωστόσο εμφανίζονται υψηλότερα ποσοστά σε συμπεριφορές που συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο:

• συχνότερη κατανάλωση αλκοόλ μαζί με ενεργειακά ποτά (55%),
• υψηλότερα ποσοστά πρώτης δοκιμής αλκοόλ και μέθης σε ηλικία ≤13 ετών,
• μεγαλύτερη ανοχή και αντίληψη «απουσίας κινδύνου» για την κατανάλωση,
• αυξημένες αναφορές επίσκεψης σε Τμήμα Επειγόντων λόγω κατανάλωσης.

 Παράνομες ουσίες

Στο σύνολο της χώρας, το 13,3% των 16χρονων έχει δοκιμάσει κάποια παράνομη ουσία, κυρίως κάνναβη (11,5%). Το 6,2% αναφέρει πολύ πρόσφατη χρήση κάνναβης, ενώ το 4,2% βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο από τη χρήση της (βάσει CAST).
 Χρήση άλλων παράνομων ουσιών, όπως MDMA, κοκαΐνη ή LSD, εμφανίζεται σε χαμηλά ποσοστά (κάτω από 2,5%).
 Πειραματισμό με εισπνεόμενες ουσίες αναφέρει το 11,4%, ενώ μη ιατρική χρήση ισχυρών οπιοειδών καταγράφεται στο 10,3% και ηρεμιστικών/υπνωτικών στο 7,8%.

Στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου παρατηρούνται τα εξής:

Χαμηλότερα ποσοστά

• Πρώιμη δοκιμή κάνναβης (≤13 ετών).
• Χρήση εισπνεόμενων ουσιών.

Υψηλότερα ποσοστά

• Πειραματισμός με κάνναβη.
• Δοκιμή ουσιών όπως MDMA, LSD, GHB και κεταμίνης (σε μικρά αλλά αυξημένα επίπεδα).
• Συχνότερη χρήση κάνναβης σε σχέση με τον εθνικό μέσο όρο.
• Αντίληψη «εύκολης πρόσβασης» στην κάνναβη.
• Μεγαλύτερο ποσοστό φίλων που καπνίζουν κάνναβη.
• Παρουσία σε όχημα με οδηγό υπό την επήρεια.

Μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Σε εθνικό επίπεδο, το 40,5% των 16χρονων περνά πάνω από 4 ώρες ημερησίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις καθημερινές, ποσοστό που αυξάνεται στο 64,9% τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες.  Το 48% εμφανίζει ενδείξεις προβληματικής ενασχόλησης, με υψηλότερα ποσοστά στα κορίτσια.

Στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου καταγράφονται:

• Υψηλότερα ποσοστά καθημερινής χρήσης άνω των 4 ωρών τις καθημερινές.
• Αυξημένο ποσοστό εφήβων με ενδείξεις προβληματικής ενασχόλησης σε σχέση με τον εθνικό μέσο όρο.

Ηλεκτρονικά παιχνίδια (Gaming)

Σε εθνικό επίπεδο, 1 στους 4 16χρονους παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια για τουλάχιστον 2 ώρες τις καθημερινές, ενώ 2 στους 5 παίζουν με την ίδια ένταση τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες.
 Το 20% εμφανίζει ενδείξεις προβληματικής ενασχόλησης, με τα αγόρια να παίζουν συχνότερα και να εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά σε όλους τους σχετικούς δείκτες.

Στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου παρατηρούνται:

• Υψηλότερα ποσοστά ενασχόλησης με ηλεκτρονικά παιχνίδια τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες.
• Συνολική εικόνα συχνότερης ενασχόλησης σε σχέση με τον εθνικό μέσο όρο.

Τυχερά παιχνίδια / Στοιχηματισμός

Σε εθνικό επίπεδο, 36% των 16χρονων έχουν παίξει τυχερά παιχνίδια τον τελευταίο χρόνο.
 Το 11% παρουσιάζει ενδείξεις υπερβολικής ή προβληματικής ενασχόλησης, ενώ το 3% θεωρείται πιθανόν εθισμένο.  Περισσότεροι από 1 στους 5 ζουν με γονέα που παίζει ή στοιχηματίζει.

Σύμφωνα και με σχετική ανάλυση του NomimaCasino.gr, που εξετάζει τις τάσεις στον online στοιχηματισμό και τα τυχερά παιχνίδια, τα υψηλά ποσοστά συμμετοχής των εφήβων του Νοτίου Αιγαίου ευθυγραμμίζονται με την ευρύτερη εικόνα αύξησης της δραστηριότητας στους νεαρότερους χρήστες.

• Συχνότερη συμμετοχή σε τυχερά παιχνίδια, τόσο σε επίγεια καταστήματα όσο και διαδικτυακά.
• Αυξημένη παρουσία σε παιχνίδια όπως φρουτάκια, ρουλέτα, τράπουλα και ζάρια.
• Μεγαλύτερο ποσοστό εφήβων που παίζουν ή στοιχηματίζουν τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα.

Σχετικά με την Έρευνα ESPAD 2024

Η έρευνα ESPAD 2024 πραγματοποιήθηκε από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ) και αφορά τους μαθητές 16 ετών (Α’ Λυκείου) σε όλη τη χώρα. Στόχος της είναι η αποτύπωση της χρήσης ουσιών και των εξαρτητικών συμπεριφορών στους εφήβους, με ενιαίο ευρωπαϊκό πρωτόκολλο που επιτρέπει συγκρίσεις ανάμεσα σε περιφέρειες και κράτη.

Η συλλογή των δεδομένων έγινε την περίοδο Μαρτίου – Μαΐου 2024 με ανώνυμο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο, συμπληρωμένο σε υπολογιστές στα σχολεία. Η συμμετοχή ήταν προαιρετική και προηγήθηκε γονική συναίνεση.

Το δείγμα προέκυψε μέσω στρωματοποιημένης τυχαίας δειγματοληψίας, ώστε να είναι αντιπροσωπευτικό τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο Περιφέρειας. Συνολικά επιλέχθηκαν σχολεία από όλη τη χώρα, ενώ όπου υπήρξαν αρνήσεις συμμετοχής έγιναν αντικαταστάσεις για να διατηρηθεί η αντιπροσωπευτικότητα.

Από τα σχολεία που συμμετείχαν, συλλέχθηκαν πάνω από 7.000 έγκυρα ερωτηματολόγια, μετά από ποιοτικό έλεγχο και στατιστική επεξεργασία. Το ερωτηματολόγιο κάλυπτε θεματικές όπως: κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ, χρήση παράνομων ουσιών, gaming, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τυχερά παιχνίδια και παράγοντες οικογενειακού/κοινωνικού περιβάλλοντος.