Καθώς μπαίνουμε στην καρδιά του φθινοπώρου, το Ινστιτούτο "Αρχιπέλαγος" συνεχίζει δυναμικά τις παράλληλες δράσεις για την προστασία της σπάνιας φύσης του Αιγαίου, εστιάζοντας στις ακατοίκητες νησίδες. Τα απομονωμένα αυτά οικοσυστήματα του Αιγαίου που πολλοί θεωρούν ήσσονος σημασίας, αποτελούν περιβαλλοντικά σημεία διεθνούς ενδιαφέροντος, καθώς στηρίζουν και φιλοξενούν σπάνια βιοποικιλότητα πάνω και κάτω από το νερό. Όμως για αιώνες οι νησίδες του Αιγαίου είχαν και μεγάλη οικονομική και κοινωνική σημασία, καθώς σε αυτές γίνονταν καλλιέργειες και ελεγχόμενη κτηνοτροφία, ενώ κατοικούνταν από οικογένειες, εποχιακά ή και μόνιμα, όπως είναι εμφανές από τα κτίσματα που έχουν απομείνει.
Δεκατέσσερις από τις βραχονησίδες αυτές, μικρά διαμάντια μέσα στη θάλασσα, αποτελούν από το 2004 το Μόνιμο Καταφύγιο Άγριας Ζωής Συμπλέγματος Αρκιών & Νησίδων Β. Πάτμου. Το Καταφύγιο δημιουργήθηκε με βάση έρευνα και παρεμβάσεις του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» στην περιοχή, με τη στενή συνεργασία της τοπικής κοινωνίας, του Δήμου Πάτμου, καθώς και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Στην περιοχή του Καταφυγίου απαγορεύεται επ' αόριστο το κυνήγι, ενώ η φύση της περιοχής προστατεύεται γενικότερα από κάθε είδους ανθρωπογενή καταστροφή.
Δύο από τις βραχονησίδες που αποτελούν τμήμα του Καταφυγίου, το Άνυδρο και το Πετροκάραβο, αποτέλεσαν, το 2005, ύστερα από τη συντονισμένη και δυναμική παρέμβαση του Ινστιτούτου, με τη στενή συνεργασία της τοπικής κοινωνίας και του Δήμου Πάτμου, την πρώτη περιοχή της Ελλάδας στην οποία διακόπηκε, με διαταγή διαρκούς ισχύος, η υλοποίηση στρατιωτικών ασκήσεων με χρήση πραγματικών πυρών για λόγους περιβαλλοντικής προστασίας.
Μεταξύ των ειδών που απαρτίζουν τη σπάνια βιοποικιλότητα της περιοχής, πολυάριθμα είδη πτηνών βρίσκουν ασφαλές καταφύγιο και χώρο αναπαραγωγής στις νησίδες. Ειδικότερα, οι νησίδες Άνυδρο και Πετροκάραβο, καθώς και άλλες στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου αποτελούν διεθνούς σημασίας αναπαραγωγικές αποικίες για τον Μαυροπετρίτη (Falco elenorae), ένα προστατευόμενο είδος μικρόσωμου γερακιού, που μεταναστεύει κάθε χρόνο από τη Μαδαγασκάρη στη Μεσόγειο και κυρίως στο Αιγαίο, όπου αναπαράγονται τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού του.
Η συνεργασία του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος με επιστήμονες από το Norwegian University of Life Sciences (Νορβηγικό Πανεπιστήμιο Επιστημών της Ζωής) μας δίνει τη δυνατότητα να αξιοποιήσουμε τεχνογνωσία και νέες τεχνολογίες για την παρακολούθηση των μεταναστευτικών πτηνών. Αξιοποιείται ένα σύγχρονο λογισμικό, που ανέπτυξε η ερευνητική ομάδα του Dr Ronny Steen, για την ανάλυση της εικόνας η οποία καταγράφεται από παθητικές κάμερες (camera traps), που χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της συμπεριφοράς των γερακιών κατά το φώλιασμα, αποφεύγοντας έτσι την όποια παρενόχληση των πτηνών από την ανθρώπινη παρουσία.
Η πολυετής αυτή έρευνα, από το 2013, έχει οδηγήσει σε σημαντικές επιστημονικές ανακοινώσεις, όπως η σχετική με την πρώτη καταγραφή μαυροπετριτών, οι οποίοι προσπαθούν να ταΐσουν τους νεοσσούς τους με πλαστικό που μπέρδεψαν για τροφή, γεγονός που αποδεικνύει περίτρανα τις ανησυχητικές επιπτώσεις της πλαστικής ρύπανσης, ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές των ελληνικών θαλασσών.
Το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος μόλις ξεκίνησε μια νέα φάση της συνεργασίας με το Νορβηγικό Πανεπιστήμιο Επιστημών της Ζωής, κατά την οποία προχωρούμε σε εκτίμηση της διάβρωσης του εδάφους των νησίδων λόγω υπερβόσκησης, η οποία αποτελεί τον κύριο παράγοντα κινδύνου για τη βιοποικιλότητα των νησίδων. Παράλληλα, καθ' όλη τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα, η θαλάσσια ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος θα συνεχίσει να εργάζεται στην ίδια περιοχή με στόχο την ανάδειξη της σημασίας των τοπικών υποθαλάσσιων οικοσυστημάτων τα οποία λόγω της απομόνωσής τους στηρίζουν ιδιαίτερα παραγωγικούς ψαρότοπους και προσφέρουν καταφύγιο σε σπάνια είδη όπως οι φώκιες. Προτεραιότητα του επόμενου διαστήματος αποτελεί, επίσης, η εκτίμηση και η αντιμετώπιση των ανθρωπογενών επιπτώσεων, όπως η παράνομη θήρευση που βρίσκεται σε έξαρση τις τελευταίες εβδομάδες ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Αιγαίου.
Μέλος του μητρώου
