Σχεδιάζοντας το Μέλλον των Ευρωπαϊκών Νησιών

Αντικείμενο του Συνεδρίου είναι η ενημέρωση και διαβούλευση των εμπλεκόμενων φορέων στη διαμόρφωση της Νέας Στρατηγικής για τις Περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Πολιτικής Συνοχής μετά το 2013, σχετικά με το μέλλον των Ευρωπαϊκών Νησιών, ως χωρικών οντοτήτων, που χρήζουν ιδιαίτερης προσέγγισης και αντιμετώπισης, όπως επιτάσσει και η Συνθήκη της Λισσαβόνας (Άρθρο 174).

Στη βάση των συμπερασμάτων και των προτάσεων πολιτικής που προέκυψαν από τη μελέτη EUROISLANDS, επικεφαλής εταίρος για την οποία ήταν η Ελλάδα, καθώς επίσης και άλλων απόψεων-προτάσεων, που έχουν διατυπωθεί μέχρι σήμερα από ενδιαφερόμενους φορείς και θεσμικά όργανα της Ε.Ε., έχουν προσκληθεί εκπρόσωποι φορέων διαμόρφωσης πολιτικής και λήψης αποφάσεων να συζητήσουν για τα ζητήματα που αφορούν στη βιώσιμη και ισότιμη ανάπτυξη του νησιωτικού χώρου της Ε.Ε., στο υπό διαμόρφωση νέο προγραμματικό πλαίσιο της Ε.Ε. 2014-2020.

Στο συνέδριο, θα πραγματοποιηθούν και θεματικά εργαστήρια, τα οποία δομούνται στη βάση των προτεραιοτήτων της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Σκοπός των εργαστηρίων είναι να αναδειχθούν οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες, η ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών μπορεί να ενταχθεί σε αυτό το πλαίσιο προτεραιοτήτων, κάνοντας σύνδεση των στρατηγικών στόχων με τις επιμέρους πολιτικές. Να παρουσιαστούν, επίσης, και να συζητηθούν ιδέες και προτάσεις πολιτικής για την αντιμετώπιση των αναπτυξιακών εμποδίων που υφίστανται τα ευρωπαϊκά νησιά (πχ ελκυστικότητα, κόστος νησιωτικότητας, κλπ).

Στο συνέδριο, θα συμμετάσχουν εκτός από τον αρμόδιο Υφυπουργό κ. Παναγιώτη Ρήγα, με ευθύνη του οποίου οργανώνεται το Συνέδριο, η Υφυπουργός κα Ε. Τσουρή, Ελληνες Ευρωβουλευτές, εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κοινοτικών οργανισμών, εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης νησιωτικών περιοχών, κοινωνικοοικονομικοί εταίροι από την Ελλάδα και την Ε.Ε. κ.α.

ΚΕΙΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

Εργαστήριο 1: Πράσινα Νησιά (βιώσιμη ανάπτυξη και νησιά)

Το εργαστήριο «Πράσινα Νησιά» συνδέεται με τους περιορισμένους φυσικούς πόρους και το ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον στα νησιά.

Το ευαίσθητο περιβάλλον των νησιών και συχνά μοναδικό έχει ανάγκη αφενός προστασίας και διαφύλαξής των φυσικών πόρων, χρηστής διαχείρισης κρίσιμων πόρων όπως το νερό, την ενέργεια και προστασία του εδάφους από την υποβάθμιση και τη διάβρωση με παράλληλη διαχείριση των αποβλήτων που παράγονται από τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Το «πρασίνισμα» της οικονομίας είναι αναπόσπαστο στοιχείο μιας στρατηγικής ποιοτικών νησιών με ιδιαίτερη και πολύπλοκη μελέτη και σχεδιασμό της δυναμικής της.

Το «πρασίνισμα» των νησιών συνίσταται αφενός στην εξοικονόμηση των πόρων και στην προστασία του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος από την πίεση που του ασκούν οι οικονομικές δραστηριότητες και αφετέρου στην προβολή, ανάδειξη και αξιοποίηση τόσο του φυσικού όσο και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, ώστε με «θετικές» δράσεις να επιτευχθεί η προστασία αλλά και η βιώσιμη ανάπτυξή τους.

Στο δρόμο προς την βιωσιμότητα πολλά χρήσιμα μαθήματα μπορούν να αντληθούν από το παρελθόν για τη χρήση των πόρων από το βιοκλιματικό σχεδιασμό των οικισμών και των οικημάτων, τους τρόπους αποθήκευσης του νερού, την προστασία και διαχείριση του εδάφους και των αποβλήτων.

Τα θέματα αυτά λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής και οικονομικής ανάπτυξης έχουν γίνει ιδιαίτερα σύνθετα και απαιτητικά.

Σε ποιους τομείς περιβαλλοντικής διαχείρισης θα έπρεπε να εστιαστεί η περιβαλλοντική δράση; Οι πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ηπειρωτική Ευρώπη είναι εφικτές και βιώσιμες στις νησιωτικές περιοχές ή χρειάζεται προσαρμογή τους λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες και την κλίμακα των νησιών;

Ποιες Ευρωπαϊκές Πολιτικές και με ποιες διαφοροποιήσεις ειδικά για τα νησιά θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν τις περιβαλλοντικές προκλήσεις των νησιών;

Θα ήταν χρήσιμο να εξεταστεί για τα νησιά ποιες είναι οι επιπτώσεις της εφαρμογής των ευρωπαϊκών περιβαλλοντικών και ενεργειακών πολιτικών;

Πρέπει να τεθούν ειδικές προϋποθέσεις, λαμβάνοντας υπόψη την κλίμακα και την αξία του τοπίου, για την ενεργειακή παραγωγή και ενεργειακή εξοικονόμηση;

Πως θα έπρεπε να εφαρμοστεί η αρχή της αναλογικότητας για δράσεις περιβάλλοντος στα νησιά λαμβάνοντας υπόψη:

• Το αυξημένο κόστος κατασκευής και λειτουργίας των περιβαλλοντικών υποδομών,

• Τη μικρή κλίμακα των νησιών,

• Τις μεγάλες αυξομειώσεις των πληθυσμών.

Ποιες Ευρωπαϊκές Πολιτικές και υπό ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσαν καλύτερα να υλοποιήσουν στα νησιά τις προτεραιότητες που θέτει η στρατηγική Ευρώπη 2020;

Εργαστήριο 2: Ποιοτικά Νησιά (έξυπνη ανάπτυξη και νησιά)

Το εργαστήριο «Ποιοτικά Νησιά» συνδέεται με την αναγκαιότητα που αντιμετωπίζουν οι πολύ μικρές επιχειρήσεις των νησιών να παραμένουν ανταγωνιστικές στην εθνική, ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά, καθώς και με τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων τους .

Κλασικοί παράγοντες διαμόρφωσης ελκυστικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος εκλείπουν από τη νησιωτική αγορά, εξαιτίας των ιδιαίτερων γεωγραφικών και εύθραυστων περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών τους, την ασυνέχεια του χώρου, τη μειωμένη εγγύτητα, το περιορισμένο ενεργό δυναμικό καθώς και την απουσία του αποφασιστικότερου επιχειρηματικού παράγοντα των οικονομιών κλίμακας και συγκέντρωσης.

Στις συνθήκες αυτές δημιουργήθηκαν ξεχωριστοί πολιτισμοί σε μοναδικά δομημένα περιβάλλοντα και μνημεία αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Οι νησιώτες δημιούργησαν επίσης διαφοροποιημένα και μοναδικά προϊόντα τόσο στην πρωτογενή όσο και στη δευτερογενή παραγωγή τα οποία έχουν ωστόσο δυσκολία σήμερα να επιβιώσουν σε ανταγωνιστικές συνθήκες μιας «ατελούς» ανοικτής οικονομίας.

Αναζητούμε, συνεπώς στο πρώτο εργαστήριο, πολιτικές για τη διατήρηση και αύξηση των συγκριτικών εκείνων πλεονεκτημάτων στα οποία θα στηριχθεί η ανάπτυξη επιχειρήσεων στις ιδιαίτερες νησιωτικές αγορές και θα καταστήσει τα νησιά «ελκυστικά».

Η ενίσχυση της καινοτομίας, για τη δημιουργία νέων καινοτόμων προϊόντων, ή καινοτόμων παραγωγικών διαδικασιών, ή προσφοράς νέων διαφοροποιημένων υπηρεσιών αποτελεί διέξοδο στις σημερινές συνθήκες; Τι ιδιαίτερα χαρακτηριστικά θα μπορούσαν να έχουν οι παραπάνω επιλογές ώστε η καινοτομία ν' ανταποκρίνεται στις συγκεκριμένες ανάγκες; Τι ειδική υποστήριξη απαιτείται στα νησιά για την υιοθέτηση και προώθηση της καινοτομίας;

Ποιο ρόλο θα μπορούσε να έχει το ιδιαίτερο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον των νησιών; Πως θα μπορούσε να επιτευχθεί ποιοτική ανάπτυξη χωρίς την καταστροφή του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος;

Οι ευρωπαϊκές πολιτικές –τομεακές, διαρθρωτικές- συμβάλουν στη δημιουργία φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος στις νησιωτικές περιοχές;

Το αυξημένο κόστος ανάπτυξης (κόστος νησιωτικότητας) τεκμηριώνει την ανάγκη για ιδιαίτερη αντιμετώπιση των νησιών στο πλαίσιο των διαρθρωτικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ένα κατάλληλα προσαρμοσμένο πλαίσιο πολιτικών και κανόνων και μια διαφοροποιημένη ένταση χρηματοδότησης για μια νέα νησιωτική προσέγγιση στην ανάπτυξη; Ποια είναι τα κριτήρια μιας διαφοροποιημένης έντασης χρηματοδότησης;

Οι χωρικοί περιορισμοί των νησιών προτρέπουν για ολοκληρωμένες παρεμβάσεις; Μια τέτοια Ευρωπαϊκή προσέγγιση για τα νησιά προϋποθέτει την πολυταμειακή και πολυτομεακή στήριξη; Θα έπρεπε να στηριχθούν με ολοκληρωμένα νησιωτικά προγράμματα ή με δέσμες τομεακών πολιτικών ανάλογα με τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα;

Ποιες Ευρωπαϊκές Πολιτικές και υπό ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσαν καλύτερα να υλοποιήσουν στα νησιά τις προτεραιότητες που θέτει η στρατηγική Ευρώπη 2020;

Εργαστήριο 3: Νησιά ίσων ευκαιριών (ανάπτυξη νησιών χωρίς αποκλεισμούς)

Το εργαστήριο «Νησιά Ίσων Ευκαιριών» στοχεύει στην παροχή στους κατοίκους και τους επιχειρηματίες των νησιών ευκαιρίες ισοδύναμου αποτελέσματος με εκείνες που αντιστοιχούν στις περιφέρειες της ηπειρωτικής Ευρώπης.

Η ικανοποίηση αυτής της συνθήκης ως βασική αρχή δημοκρατίας, επιβάλλει Κράτη και Περιφερειακές Αρχές να παρέχουν υπηρεσίες υγείας, πολιτισμού, εκπαίδευσης, κατάρτισης διαρκούς επιμόρφωσης, μεταφορών, επικοινωνιών, ενέργειας, πρόσβασης σε δημόσιες υπηρεσίες, πρόσβασης σε υπηρεσίες υποστήριξης επιχειρηματικότητας κλπ. ισοδύναμης ποιότητας και κόστους (αμβλύνοντας τα εμπόδια της νησιωτικότητας).

Θεωρείται ότι η προσπελασιμότητα είναι το κυρίαρχο ζήτημα στα νησιά; Πως θα μπορούσε ή θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί;

Τι μέτρα θα έπρεπε να ληφθούν στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Πολιτικών για την βελτίωση της προσπελασιμότητας των νησιών και των νησιωτών σε ΥΔΣ τόσο όσον αφορά την ποιότητα, την συχνότητα και την αξιοπιστία όσο και το κόστος της μεταφοράς;

Το μικρό μέγεθος της αγοράς, η εποχικότητα της αυξομείωσης των κατοίκων, οι περιορισμένοι φυσικοί πόροι και η αβεβαιότητα των μεταφορών και εν γένει τα εμπόδια της νησιωτικότητας οδηγούν σε αυξημένο κόστος παροχής ΥΔΣ.

Πως θα μπορούσε να καλυφθεί το αυξημένο κόστος λόγω νησιωτικότητας για την απόκτηση ΥΔΣ από τους νησιώτες;

Ποιες Ευρωπαϊκές πολιτικές θα έπρεπε να εφαρμοστούν ή να προσαρμοστούν για την εφαρμογή κοινωνικών μέτρων στα νησιά ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχιας σε μικρούς απομονωμένους πληθυσμούς;

Ποιες Ευρωπαϊκές Πολιτικές θα μπορούσαν να προταθούν για αυξημένη διείσδυση των ICT και των ευρυζωνικών υπηρεσιών που θα επιτρέψουν την άμβλυνση της απομόνωσης και τη βελτίωση της προσπελασιμότητας των νησιών σε ΥΔΣ (υγεία, παιδεία, πληροφόρηση, πολιτισμό), αλλά και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων;

Ποιες Ευρωπαϊκές Πολιτικές και υπό ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσαν καλύτερα να υλοποιήσουν στα νησιά τις προτεραιότητες που θέτει η στρατηγική Ευρώπη 2020;