Δύο ενδημικά θαλασσοπούλια φέρνουν κοντά 5 χώρες της Μεσογείου

Σε συνέχεια 25 χρόνων συνεχούς δράσης στις ελληνικές θάλασσες και την υλοποίηση πολυάριθμων προγραμμάτων διατήρησης ειδών και περιοχών, η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία συνεχίζει την έρευνα και προστασία των θαλασσοπουλιών, μέσα από ένα νέο πενταετές διασυνοριακό Πρόγραμμα LIFE για ένα απειλούμενο πελαγικό θαλασσοπούλι, τον Μύχο.

Το Πρόγραμμα LIFE PanPuffinus, που ξεκίνησε πριν λίγους μήνες, αφορά την προστασία δύο ενδημικών θαλασσοπουλιών της Μεσογείου: τον «δικό» μας Μύχο (Puffinus yelkouan) και τον Μύχο των Βαλεαρίδων (Puffinus mauretanicus), δύο απειλούμενα είδη που κατατάσσονται στον Κόκκινο Κατάλογο των Απειλούμενων Ζώων της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης IUCN ως «Τρωτό» και «Κρισίμως Κινδυνεύον» αντίστοιχα.

Τη συνεργασία των πέντε Μεσογειακών χωρών συντονίζει η Ορνιθολογική Εταιρεία της Μάλτας (BirdLife Malta) και συμμετέχουν επτά φορείς, οι πέντε από τους οποίους αποτελούν εταίρους της BirdLife International, με πολύχρονη εμπειρία στην υλοποίηση προγραμμάτων διατήρησης στον θαλάσσιο χώρο. Οι ορνιθολογικές αυτές οργανώσεις έχουν συνεργαστεί κατά το παρελθόν στενά σε πολλές περιπτώσεις, με πιο σχετική τη σύνταξη του Διεθνούς Σχεδίου Δράσης για τον Μύχο (LIFE EuroSAP). Στην Ελλάδα, εκτός από την ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ, συμμετέχει και ο νεοσύστατος Φορέας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Κυκλάδων.

Παρόλο που ως γνήσια θαλασσοπούλια αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του θαλάσσιου περιβάλλοντος, ταξιδεύοντας πάνω από 1.000 χιλιόμετρα καθημερινά για να τραφούν, οι Μύχοι έχουν ανάγκη και τη στεριά για να φωλιάσουν. Έτσι αντιμετωπίζουν κινδύνους στην ανοιχτή θάλασσα αλλά και στους χερσαίους τόπους αναπαραγωγής τους, δηλαδή τις ακατοίκητες νησίδες, που παραμένουν τα μοναδικά τους καταφύγια. Οι πιο σημαντικές απειλές είναι η θήρευση του μοναδικού αβγού ή του νεοσσού τους από αρουραίους και η τυχαία παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία. Αν και τα δύο είδη φωλιάζουν αποκλειστικά στη Μεσόγειο, περιπλανιούνται σε διάφορες θάλασσες, ιδίως εκτός της αναπαραγωγικής περιόδου. Έτσι, μια δια-Μεσογειακή συνεργασία, όπως αυτή στο πλαίσιο του Προγράμματος LIFE PanPuffinus, είναι απαραίτητη για να διαχειριστεί τις παραπάνω απειλές σε διεθνές επίπεδο και να βοηθήσει όλες τις χώρες που συμμετέχουν να διατηρήσουν το θαλάσσιο δίκτυο Natura 2000 και ιδιαίτερα τα πελαγικά θαλασσοπούλια.

Στη χώρα μας απαντά μόνο ο Μύχος της Μεσογείου, όπου σε 12 περιοχές Natura 2000 στο Αιγαίο φωλιάζουν 6.800-13.000 ζευγάρια, δηλαδή το 35% του παγκόσμιου πληθυσμού του είδους. Μετά το τέλος της αναπαραγωγικής περιόδου (Αύγουστο), οι Μύχοι αναχωρούν για τη Μαύρη Θάλασσα, για να εκμεταλλευτούν τους πλούσιους ψαρότοπούς της την περίοδο του χειμώνα. Τον Φεβρουάριο, πριν την αρχή της αναπαραγωγικής περιόδου, θα επιστρέψουν και πάλι στη Μεσόγειο, οπότε και τρέφονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στις παράκτιες περιοχές του Βόρειου Αιγαίου.

Οι δράσεις του διασυνοριακού Προγράμματος LIFE PanPuffinus θα ενισχύσουν τη συνεργασία και ανταλλαγή τεχνογνωσίας με τους εμπλεκόμενους φορείς και ιδιαίτερα τους αλιείς, την παρακολούθηση και συλλογή δεδομένων για την τυχαία παγίδευση θαλασσοπουλιών σε αλιευτικά εργαλεία και τον καθορισμό των σημαντικότερων περιοχών τροφοληψίας των θαλασσοπουλιών μέσω τηλεμετρίας. Επιπλέον, θα εφαρμοστούν λύσεις για τη μείωση των περιστατικών τυχαίας παγίδευσης σε συγκεκριμένα αλιευτικά εργαλεία σε συνεργασία με αλιείς και για τη μείωση της θήρευσης σε επιλεγμένες αναπαραγωγικές αποικίες. Στο Αιγαίο θα πραγματοποιηθούν δράσεις σε 9 Ζώνες Ειδικής Προστασίας στις Κυκλάδες, τα Βόρεια Δωδεκάνησα, τη Σκύρο και τον Κόλπο της Καβάλας, που φιλοξενούν το 85% του εθνικού πληθυσμού του Μύχου.
 
Σημειώσεις για τους συντάκτες:

1. Ο Μύχος είναι αγελαίο πελαγικό θαλασσοπούλι, ενδημικό της Μεσογείου. Φωλιάζει σε νησιά και νησίδες και διαχειμάζει κυρίως στη Μαύρη Θάλασσα. Αποτελεί είδος απειλούμενο με εξαφάνιση: κατατάσσεται στην κατηγορία Τρωτό (VU), καθώς σημαντικές αποικίες του είδους παρουσιάζουν μείωση και χαμηλή παραγωγικότητα.

Στην Ελλάδα, η αναπαραγωγική περίοδος είναι μετατοπισμένη έναν μήνα αργότερα (Απρίλιο – Αύγουστο), σε σχέση με την κεντρική Μεσόγειο. Οι δύο γονείς επωάζουν εναλλάξ το μοναδικό αβγό τους και ανατρέφουν από κοινού τον νεοσσό τους μέχρι να πτερωθεί. Οι Μύχοι τρέφονται κυρίως με πελαγικά είδη ψαριών και καλαμάρια σε ακτίνα μέχρι και 1.000 χλμ από την αποικία. Το μέγεθος του ελληνικού πληθυσμού εκτιμάται στα 6.830 – 13.200 ζευγάρια, σε πάνω από 23 διαφορετικές νησίδες σε 18 περιοχές στο Αιγαίο Πέλαγος, με τις σημαντικότερες αποικίες του είδους να απαντούν στη Γυάρο, τα Βόρεια Δωδεκάνησα, τις Μικρές Κυκλάδες και τους Φούρνους. Η θήρευση από αρουραίους είναι σημαντική αιτία για τη μειωμένη αναπαραγωγική επιτυχία, η οποία συμβαίνει κυρίως κατά το στάδιο του αβγού και είναι επιζήμια μέχρι και για το 1/3 των φωλιών.

2. Στο Πρόγραμμα LIFE PanPuffinus «Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των ενδημικών ειδών Μύχου της Μεσογείου και των Βαλεαρίδων, διασφαλίζοντας ασφαλείς τόπους στη στεριά και τη θάλασσα» (LIFE19 NAT/MT/000982) ενώνουν τις δυνάμεις τους 7 φορείς από 5 χώρες (Ελλάδα, Μάλτα, Ισπανία, Γαλλία, Πορτογαλία), με σκοπό τη βελτίωση της κατάστασης διατήρησης του Μύχου της Μεσογείου (Puffinus yelkouan) και του Μύχου των Βαλεαρίδων (Puffinus mauretanicus) στη Μεσόγειο και τις Ατλαντικές ακτές της Πορτογαλίας, μέσω της εφαρμογής στοχευμένων δράσεων διατήρησης σε 29 περιοχές του δικτύου Natura 2000.

Το Πρόγραμμα συντονίζεται από την Ορνιθολογική Εταιρεία της Μάλτας (BirdLIfe Malta) και υλοποιείται από την Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία (BirdLife Ελλάδας), το Τμήμα Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας του Υπουργείου Περιβάλλοντος Μάλτας, τον Φορέα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Κυκλάδων, την Ισπανική Ορνιθολογική Εταιρεία (SEO – BirdLife Ισπανίας), την Πορτογαλική Ορνιθολογική Εταιρεία (SPEA – BirdLife Πορτογαλίας) και τη Γαλλική Ορνιθολογική Εταιρεία (LPO - BirdLife Γαλλίας). Το Πρόγραμμα υλοποιείται κατά την περίοδο 2021-2025 με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη συγχρηματοδότηση του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη.