Διευρύνεται ο αριθμός των νησιωτικών δήμων που διεκδικούν από την κυβέρνηση τη δυνατότητα επιβολής ανταποδοτικών τελών για τη διαχείριση των αυξημένων ροών ημερήσιων επισκεπτών.
Λαμβάνει μάλιστα περιφερειακές διαστάσεις, καθώς η Περιφερειακή Ένωση Δήμων Νοτίου Αιγαίου (ΠΕΔ Ν. Αιγαίου) αποφάσισε ομόφωνα να ζητήσει να νομοθετηθεί η δυνατότητα στους δήμους να μπορούν να επιβάλουν τέλη, «πάντα τεκμηριωμένα και με αποφάσεις των δημοτικών συμβουλίων τους, όπως αυτό ισχύει σε ευρωπαϊκούς δήμους». Η απόφαση ελήφθη λίγο μετά τα μέσα του καλοκαιριού και μάλιστα η Περιφερειακή Ενωση Δήμων Νοτίου Αιγαίου ανέθεσε στον επίκουρο καθηγητή Συνταγματικού και Διοικητικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Αθηνών, Μιχαήλ Παπαγεωργίου, που λειτουργεί ως νομικός σύμβουλός της, να συντάξει την απαραίτητη νομική τεκμηρίωση για τη νομοθετική καθιέρωση της δυνατότητας επιβολής πάγιου ανταποδοτικού τέλους υπέρ των σχετικών Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σύμφωνα με τον κ. Παπαγεωργίου, το έργο αυτό αναμένεται να ολοκληρωθεί το επόμενο διάστημα ώστε να διαβιβαστεί αρμοδίως στην κυβέρνηση. Για την απόφασή της αυτή η Περιφερειακή Ένωση των Δήμων του Νοτίου Αιγαίου, στην οποία συμμετέχουν 19 νησιά των Κυκλάδων και 15 των Δωδεκανήσων, επικαλείται τις συνθήκες του ημερήσιου μαζικού τουρισμού που επικρατούν. Με άλλα λόγια, δήμοι όπως της Σύμης αλλά και της Σαντορίνης, που δέχονται χιλιάδες ημερήσιους επισκέπτες, οι οποίοι αφού δεν διανυκτερεύουν στους προορισμούς δεν καταβάλλουν και το τέλος παρεπιδημούντων που εισπράττεται από τα ξενοδοχεία και τα καταλύματα και αποδίδεται στους δήμους, αναζητούν πόρους για να μπορούν να διαχειριστούν τις ροές αυτές, αλλά και για να τις ελέγξουν. Και αυτό διότι οι ημερήσιοι επισκέπτες, παρά το ότι δεν καταβάλλουν οποιοδήποτε τέλος, επιβαρύνουν τις υποδομές αλλά και τα δίκτυα ύδρευσης, ηλεκτροδότησης και διαχείρισης λυμάτων και απορριμμάτων ανεβάζοντας τις δαπάνες των δήμων σε επίπεδα που δεν μπορούν να διαχειριστούν. Ειδικά σε μια περίοδο που τα κόστη ηλεκτροδότησης έχουν εκτοξευτεί, όχι μόνο λόγω των ακριβότερων τιμολογίων αλλά και εξαιτίας της λειτουργίας τών από τη φύση τους ενεργοβόρων αφαλατώσεων για την αντιμετώπιση του προβλήματος της λειψυδρίας. Τιμολόγια ηλεκτρισμού μάλιστα που σε πλήθος περιπτώσεων είναι οικιακά και όχι επαγγελματικά ή βιομηχανικά, όπως αξιώνουν οι δήμοι.
Η πρωτοβουλία εκδηλώθηκε στις αρχές του φετινού καλοκαιριού από τον δήμαρχο Σύμης Ελευθέριο Παπακαλοδούκα, που κατόπιν σχετικής απόφασης του δημοτικού του συμβουλίου επιδιώκει να εξασφαλίσει άδεια από τα συναρμόδια υπουργεία για την καθιέρωση ειδικού τέλους ύψους τριών ευρώ κατ’ άτομο για τους ημερήσιους επισκέπτες. Το νησί δέχεται καθημερινά περίπου 1.000 έως και 5.000 τέτοιους επισκέπτες, καθώς ο γραφικός οικισμός του λιμανιού και το μοναστήρι του Αρχαγγέλου στον Πάνορμο αποτελούν μαγνήτη για επισκέπτες από τη Ρόδο, άλλα κοντινά νησιά, αλλά και την Τουρκία.
Ασφαλώς και τις θέλουμε αυτές τις ροές, αλλά δεν μπορούμε να αυξήσουμε άλλο τα δημοτικά τέλη για τους κατοίκους, λέει ο δήμαρχος Σύμης.
'Οπως έχει δηλώσει μιλώντας στην «Καθημερινή» ο Ελ. Παπακαλοδούκας, «στόχος μας είναι να μην επιβαρύνουμε άλλο τους κατοίκους και την τοπική κοινωνία με τα έξοδα που απαιτούνται για την υποστήριξη των περισσότερων από 300.000 ετησίως ημερήσιων επισκεπτών του νησιού. Αυτή τη στιγμή όλοι οι υπάλληλοι του δήμου και ο στόλος των απορριμματοφόρων τρέχουν για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες που δημιουργούνται στο λιμάνι, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι στις γειτονιές του νησιού, που πληρώνουν δημοτικά τέλη, να μην απολαμβάνουν τις υπηρεσίες που πληρώνουν. Χρειάζεται να πάρουμε καινούργια απορριμματοφόρα, τα οποία βεβαίως καταναλώνουν καύσιμα. Και η ανάγκη αυτή προκύπτει από τις αυξημένες ροές των ημερήσιων επισκεπτών. Ασφαλώς και τις θέλουμε αυτές τις ροές, αλλά δεν μπορούμε να αυξήσουμε άλλο τα δημοτικά τέλη για τους κατοίκους». Το αίτημα του δημάρχου Σύμης και πλέον ολόκληρης της Περιφερειακής Ενωσης Δήμων Νοτίου Αιγαίου βλέπουν όμως με θετικό τρόπο και προορισμοί στην άλλη πλευρά της Ελλάδας, όπως στα νησιά του Ιονίου. Το αίτημα αξιολογούν ήδη από το καλοκαίρι ο Δήμος Παξών αλλά και ο Δήμος Ιθάκης. Ο δήμαρχος Παξών Σπυρίδων Βλαχόπουλος μιλώντας στα μέσα του καλοκαιριού στην «Καθημερινή» ανέφερε ότι είναι έτοιμος να λάβει σχετική απόφαση δημοτικού συμβουλίου εφόσον η κυβέρνηση επιτρέψει την επιβολή ενός τέτοιου τέλους.
Άλλοι δήμοι, όμως, όπως για παράδειγμα στη Νάξο, έχουν αποφασίσει αύξηση των τιμολογίων ύδρευσης και άλλοι αύξηση των δημοτικών τελών για να αντιμετωπίσουν λίγο-πολύ ανάλογα προβλήματα. Στήριξε ωστόσο την απόφαση της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων, σημειώνοντας ότι το θέμα πρέπει να τεθεί στο πλαίσιο διεκδίκησης των οικονομικών πόρων της τοπικής αυτοδιοίκησης στη γραμμή της ΚΕΔΕ, ενώ επανέφερε παλαιότερη πρόταση για την εκούσια συγχώνευση των λιμενικών ταμείων με τους δήμους.
Αλλά και επαγγελματίες των νησιών εμφανίζονται επιφυλακτικοί για τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει ένα τέτοιο τέλος στην τοπική οικονομική δραστηριότητα. Στη Σαντορίνη, ωστόσο, το πρόβλημα έχει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις: πέραν των χιλιάδων επισκεπτών που αποβιβάζονται για λίγες ώρες από τα κρουαζιερόπλοια –οι οποίοι πλέον καταβάλλουν τέλη της τάξης των 20 ευρώ το άτομο κατά την υψηλή σεζόν για να αποβιβαστούν έπειτα από σχετική απόφαση της κυβέρνησης–, εκτιμάται ότι τουλάχιστον 4.000 επιπλέον ημερήσιοι επισκέπτες στην κορύφωση του καλοκαιριού περνούν «κάτω από τα ραντάρ». Οι περισσότεροι εξ αυτών έρχονται μέσω οργανωμένων εκδρομών που διενεργούν τουριστικά πρακτορεία της Κρήτης αλλά και άλλων διασυνδεδεμένων νησιών, ενώ σε μία περίπτωση ακτοπλοϊκή, που διαχειρίζεται ως επί το πλείστον ταχύπλοα, προωθεί ενεργά από την επίσημη ιστοσελίδα της τέτοιες εκδρομές. Γκρουπ που ακολουθούν τον ξεναγό που έχει σηκωμένο το ταμπελάκι με το όνομα της ακτοπλοϊκής ήταν φέτος καθημερινά σχεδόν εμφανή σε όλα τα σημεία υψηλού ενδιαφέροντος της Σαντορίνης. Ο δήμαρχος Σαντορίνης Νίκος Ζώρζος δηλώνει πως έχει επανειλημμένως ζητήσει τη διαμόρφωση του απαραίτητου πλαισίου ώστε οι ημερήσιοι αυτοί εκδρομείς να συνυπολογιστούν στο σύστημα που ισχύει για την κρουαζιέρα προκειμένου να μην ξεπερνούν τους 8.000 ημερησίως συνολικά, ημερήσιοι και επιβάτες κρουαζιέρας, όπως έχει αποφασίσει ο δήμος. Με δεδομένο όμως ότι η ακτοπλοΐα αποτελεί δραστηριότητα μεταφοράς και όχι αμιγούς τουρισμού, τίθενται θέματα αρμοδιότητας και σίγουρα απαιτείται κοινή υπουργική απόφαση και από υπουργεία όπως το Οικονομικών, το Ναυτιλίας και ενδεχομένως του Τουρισμού και Εσωτερικών αναφέρουν νομικές πηγές. Το συγκεκριμένο αίτημα παραμένει ανικανοποίητο.
Έργα 5,6 δισ. ευρώ σε νησιωτικές περιοχές για υποδομές
Το ζήτημα της οικονομικής στήριξης των δήμων τόσο για λόγους βιωσιμότητας όσο και για κοινωνικούς λόγους, όπως και για λόγους διαχείρισης των προορισμών, όχι μόνο δεν έχει διαφύγει της προσοχής της κυβέρνησης αλλά μάλιστα, σύμφωνα με όσα ανακοινώθηκαν στις αρχές Ιουλίου, έχουν εξασφαλιστεί πόροι που ανέρχονται στα 5,56 δισ. οι οποίοι προορίζονται άμεσα ή έμμεσα για την οικονομική ανάπτυξη και την ενεργειακή μετάβαση, αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος κυρίως της νησιωτικής χώρας.
Η Σαντορίνη, πέραν των χιλιάδων τουριστών που αποβιβάζονται από τα κρουαζιερόπλοια, εκτιμάται ότι δέχεται τουλάχιστον 4.000 επιπλέον ημερήσιους επισκέπτες.
Είτε πρόκειται για ηλεκτρικές διασυνδέσεις είτε για ενίσχυση των ασθενέστερων νοικοκυριών και υπαλλήλων είτε για την αναβάθμιση του ελληνικού ακτοπλοϊκού στόλου. Έτσι, στη νησιωτική χώρα κατευθύνεται το μεγαλύτερο μέρος του συνολικού προϋπολογισμού άνω των 8 δισ. ευρώ, που έχει εξασφαλίσει η κυβέρνηση με την ενεργοποίηση τριών ευρωπαϊκών ταμείων: του Κοινωνικού Κλιματικού Ταμείου, του Ταμείου Εκσυγχρονισμού και του Ταμείου Απανθρακοποίησης Νήσων.
Οι δράσεις που έχουν ενταχθεί θα χρηματοδοτήσουν έργα για την περίοδο 2026-2032. Από ηλεκτρικές διασυνδέσεις, έργα ΑΠΕ και υβριδικούς σταθμούς ΑΠΕ με μονάδες αποθήκευσης σε μη διασυνδεδεμένα νησιά, έως φράγματα πολλαπλού σκοπού, υποδομές φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων σε νησιά, αλλά και μικρές και μεγάλες μονάδες αφαλάτωσης, πλωτά υπεράκτια αιολικά πάρκα και υποδομές για τροφοδοσία πλοίων με ηλεκτρική ενέργεια στα λιμάνια.
Ωστόσο, τα προβλήματα που επικαλούνται οι δήμοι είναι άμεσα και δεν μπορούν να περιμένουν, σχολιάζουν κύκλοι των τοπικών κοινωνιών που στηρίζουν το αίτημα της επιβολής ειδικού ανταποδοτικού τέλους. Δεν είναι όμως όλοι υπέρ. Μικροεπαγγελματίες και μεγαλύτερες επιχειρήσεις ανησυχούν μήπως ανακοπούν οι ροές τουριστών, που με τη σειρά τους ενισχύουν τις δικές τους ταμειακές ροές. Αλλες πλευρές θέτουν θέματα διαφάνειας και διαχείρισης.
Θα χρηματοδοτηθούν από έργα ΑΠΕ, μέχρι μικρές και μεγάλες μονάδες αφαλάτωσης.
Μεταξύ αυτών και ο περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου Γιώργος Χατζημάρκος, ο οποίος μιλώντας στην «Καθημερινή» ισχυρίζεται ότι οι δήμοι πρώτα πρέπει να βελτιώσουν τους μηχανισμούς λογοδοσίας για τη διαχείριση των ταμείων τους και των πόρων που ήδη εισπράττουν από δημοτικά τέλη αλλά και περιφερειακά κι άλλα προγράμματα και κατόπιν να διεκδικήσουν νέους πόρους.
Ανάλογα τέλη με αυτά που προτείνει η ΠΕΔ Νοτίου Αιγαίου πάντως έχουν θεσμοθετηθεί σε αρκετούς ξένους προορισμούς, όπως στις Βαλεαρίδες Νήσους στην Ισπανία αλλά και στη Βενετία και άλλους προορισμούς στην Ιταλία.
Στη Βενετία οι επισκέπτες χωρίς κράτηση σε ξενοδοχείο πληρώνουν εισιτήριο εισόδου από το 2024, όταν ξεκίνησε πιλοτικά το πρόγραμμα. Κοστίζει πέντε ευρώ ανά άτομο την ημέρα για τουρίστες άνω των 14 ετών και καταβάλλεται κατά τις πιο πολυσύχναστες περιόδους.
Πανευρωπαϊκά, τέτοια τέλη συχνά αναφέρονται ως Sustainable Tourism Tax, ενώ και στην Ελλάδα έχει επιβληθεί τέλος κλιματικής αλλαγής στους διαμένοντες στα ξενοδοχεία και σε βραχυχρόνιες μισθώσεις. Οχι όμως στους ημερήσιους επισκέπτες που πλημμυρίζουν Σαντορίνη, Σύμη, Μύκονο, Παξούς και αρκετούς ακόμη μεμονωμένους προορισμούς.
Μέλος του μητρώου
