από το Δίκτυο Νησιωτικών Επιμελητηρίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (INSULEUR), το Επιμελητήριο Κυκλάδων και το Δίκτυο Aegean Cuisine, έδωσε το «παρών» η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου, εκπροσωπούμενη από τον Αντιπρόεδρό της, Ιάκωβο Βαλέρη.
Στη διάρκεια του συμποσίου, ο Ι. Βαλέρης απηύθυνε ομιλία, το θέμα της οποίας ήταν οι υπάρχουσες προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες για τη νησιωτική γεωργία και οι προϋποθέσεις βιωσιμότητάς της, με ταυτόχρονη ανάδειξη του ρόλου που καλούνται να παίξουν στο διαμορφωμένο πλαίσιο οι αγροτικοί συνεταιρισμοί.
Παρακολουθήστε την ομιλία του Ι. Βαλέρη:
{https://youtu.be/D_nGqUJpIyE}
Προκλήσεις και ευκαιρίες για τη νησιωτική γεωργία και προϋποθέσεις βιωσιμότητάς της. Ο ρόλος των Αγροτικών Συνεταιρισμών
Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου της αιωνόβιας πλέον Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου (του οποίου είμαι Αντιπρόεδρος), χαιρετίζω τη σημερινή σημαντική συνάντηση, το Συμπόσιο του Δικτύου Aegean Cuisine Cyclades 2025, που διοργανώνει το Επιμελητήριο Κυκλάδων, στο πλαίσιο του ετήσιου forum του Δικτύου Νησιωτικών Επιμελητηρίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Είναι σημαντική η συνάντηση, γιατί έχει ως στόχο τη δικτύωση παραγωγών και εστιατορίων (εστίασης). Το θέμα αυτό πρέπει να προβληματίζει συνεχώς τους εμπλεκόμενους φορείς που δρουν οικονομικά, γιατί ανακύπτουν κάθε φορά νέα ζητήματα στενότερης συνεργασίας και αξιοποίησης κάθε δυνατότητας που παρουσιάζεται ή καλλιεργείται για την τόνωση της τοπικής οικονομίας και την αύξηση της ευημερίας των ανθρώπων.
Φέτος έμφαση θα δοθεί στην εγγραφή της Τυροκομίας Κυκλάδων στον αντιπροσωπευτικό κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Για να υπάρχει, όμως, και να εμπλουτίζεται η άυλη κληρονομιά, πρέπει να υπάρχει η πρώτη ύλη, το τελικό προϊόν και να διευκολύνεται η βιώσιμη παραγωγή και διάθεση του.
Η Νάξος είναι ένα δυναμικό νησί των Κυκλάδων με πανάρχαια παράδοση στην παραγωγή ποιοτικών αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων. Ως Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών αξιοποιούμε από παλιά, αλλά και διαρκώς προβληματιζόμαστε και αναζητούμε τρόπους βελτίωσης και εμπλουτισμού των συνεργασιών με τους άλλους παραγωγικούς τομείς, ειδικά με τον τουρισμό και την εστίαση.
Φιλοδοξούμε να αναδείξουμε τον ανεκτίμητο πλούτο, τα δώρα της κυκλαδικής γης, με ανταλλαγή εμπειριών, προβληματισμών, καλών πρακτικών για την ανάδειξη της κυκλαδικής και δωδεκανησιακής γαστρονομίας και κουζίνας (Cycladic gastronomy and cuisine και όχι Aegean γενικώς). Της μαγειρικής θα έλεγα, που έχει σημαντική κοινωνική διάσταση.
Πρέπει να συνεργαζόμαστε και να δρούμε για την ανάπτυξη της πολιτιστικής και γευστικής κληρονομιάς μας, για τη διάδοση της γευστικής κουλτούρας μας. Να κάνουμε τα νησιά μας διεθνή γαστρονομικό, αγροτοδιατροφικό προορισμό, αναπτύσσοντας νέες αντιλήψεις και πολιτισμικές αξίες. Πρέπει να προσπαθήσουμε ακόμη περισσότερο, να αλλάξουμε τον γαστρονομικό, αγροδιατροφικό χάρτη υπέρ των νησιών μας.
Στο πλαίσιο αυτό, η δραστηριοποίηση του αγροτικού τμήματος του Επιμελητηρίου Κυκλάδων θα βοηθήσει τα μέγιστα.
Οι σκοποί της Ε.Α.Σ. Νάξου και ο ρόλος των συνεταιρισμών
Η Ε.Α.Σ. Νάξου, η οποία του χρόνου γιορτάζει τα 100 χρόνια από τη γέννησή της, λειτουργεί από το 2014 ως Αγροτική Εταιρική Σύμπραξη με βάση τον νόμο 4015/2011. Βγήκε ανθεκτική από την κρίση του κλάδου και του συνεταιριστικού κινήματος και προσβλέπει στο μέλλον με αισιοδοξία, συνεχή προσπάθεια και αγώνα, συσπείρωση και στήριξη του αγροτικού κόσμου, παραγωγικό, εμπορικό και εξαγωγικό δυναμισμό.
Σύμφωνα με το Καταστατικό της, έχει ως έργο της, μεταξύ άλλων:
- τη συγκέντρωση, αποθήκευση, συντήρηση, επεξεργασία, τυποποίηση, διακίνηση, διάθεση και εμπορία αγροτικών προϊόντων.
-την παραγωγή, προμήθεια και εμπορία πιστοποιημένου πατατόσπορου, άνοσου πολλαπλασιαστικού υλικού κ.λπ.
-την προμήθεια και εμπορία ζωοτροφών, φυτοφαρμάκων, κτηνιατρικών φαρμάκων, γεωργικών εφοδίων, εργαλείων κ.λπ.
-τη δημιουργία και λειτουργία βιομηχανίας μεταποίησης και τυποποίησης γάλακτος, κρέατος, τυροκομικών προϊόντων.
-την υποβολή και υλοποίηση ερευνητικών και επιχειρησιακών προγραμμάτων
-τη διανομή στους δικαιούχους παραγωγούς επιδοτήσεων και οικονομικών ενισχύσεων, εθνικών και κοινοτικών
Η Ε.Α.Σ. Νάξου έχει ανταποκριθεί με ικανοποιητικό τρόπο στην αποστολή της.
Για την επίτευξη όλων αυτών, δίνουμε έμφαση στις συνέργειες με τους οικονομικά δρώντες φορείς. Πιστεύουμε στη λειτουργία συγκοινωνούντων δοχείων μεταξύ των οικονομικών κλάδων, στη δημιουργία οικονομιών κλίμακας, στην ολιστική ανάπτυξη του νησιού, παρόλο που η νησιωτικότητα (πολύ-νησιωτικότητα σε μας) δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα που δεν προσεγγίζονται και αντιμετωπίζονται από την κεντρική και τοπική Διοίκηση όπως πρέπει.
Ο ρόλος και σημασία του αγροδιατροφικού τομέα, της κυκλαδικής διατροφής, στην οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και ευημερία, την ισόρροπη ανάπτυξη οικονομικών κλάδων έχουν διαταραχθεί τα τελευταία χρόνια, λόγω της τουριστικής μονοκαλλιεργειας. Παρ’ όλ’ αυτά, βασικά προϊόντα της γης μας, όπως τα Τυριά, οι Πατάτες και το Κρέας, ταξιδεύουν στην Ελλάδα και το εξωτερικό και είναι οι καλύτεροι, ίσως, τουριστικοί Πρεσβευτές για να επισκεφθεί κανείς τον τόπο παραγωγής τους.
Χρειάζονται, όμως, βιώσιμες λύσεις για να έχουμε αντοχή στον χρόνο. Πρέπει να λάβουν η Πολιτεία και η Ευρωπαϊκή Ένωση υπ’ όψη τους τις ιδιαιτερότητες των νησιών και να μην παίρνουν, παρά τις υποσχέσεις και γενικολογίες, «οριζόντιες αποφάσεις» για τη λύση των νησιωτικών προβλημάτων. Η νησιωτικότητα είναι ακόμα νομικό κέλυφος (ενωσιακό, συνταγματικό, νομοθετικό) χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο. Το αναγνώρισε και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στην Αμοργό το περασμένο Σάββατο 4 Οκτωβρίου, λέγοντας ότι: «Προσδοκούμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση να μπορέσουμε στα πλαίσια του επόμενου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου να έχουμε και κάποια εξειδικευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία, τα οποία να αφορούν ειδικά τη νησιωτικότητα και να μην περιορίζονται αυτά μόνο στα χρηματοδοτικά εργαλεία της Σύγκλισης, το ΕΣΠΑ δηλαδή, το οποίο προφανώς είναι σχεδιασμένο για να καλύπτει και άλλου είδους ανάγκες».
Επίσης, για τη μείωση του ΦΠΑ και στις Κυκλάδες ο πρωθυπουργός είπε ότι «αυτό το οποίο θέτετε είναι σε πρώτη προτεραιότητα για εμένα και θα κάνετε λίγο υπομονή. Πιστεύω ότι όταν θα μπορέσουμε να βρούμε τον δημοσιονομικό χώρο, η αμέσως επόμενη προτεραιότητά μας για μείωση ΦΠΑ θα αφορά τα υπόλοιπα μικρά νησιά μας».
Εμείς, ως Ε.Α.Σ. Νάξου διεκδικούμε δυναμικά, όπως ξέρετε, ζητώντας άμεσες λύσεις για το αρδευτικό πρόβλημα, που απειλεί την παραγωγή και τη ζωή στα νησιά μας. Διεκδικούμε την προστασία των ΠΟΠ και ΠΓΕ προϊόντων μας, με εθνικούς ελέγχους και κοινοτική παρέμβαση, καθώς και εξυγίανση των αγροτικών θεσμών διανομής των επιδοτήσεων.
Διεκδικήσαμε εν μέσω πανδημίας, το μεταφορικό ισοδύναμο για τις ζωοτροφές. Το θέμα όμως ακόμη εκκρεμεί.
Η μεγάλη έλλειψη γάλακτος στο νησί λόγω μείωσης του ζωικού κεφαλαίου, ως συνέπεια της αύξησης του κόστους παραγωγής, οδήγησε σε μείωση της παραγωγής της γραβιέρας Νάξου, που έχει προδιαγραφές ΠΟΠ (Κανονισμός 1107/1996 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής). Η διατροφή των αγελάδων και αιγοπροβάτων πρέπει να βασίζεται στη χλωρίδα του νησιού. Άρα για εισαγωγές σε νησιά παραγωγής ΠΟΠ, ειδικά στη Νάξο, εκτός από τη νησιωτικότητα και τον μικρό κλήρο, υφίστανται και οι περιορισμοί των προδιαγραφών του ΠΟΠ, οι περιορισμοί από την περιγραφή παραγωγής της γραβιέρας στην προκειμένη περίπτωση. Επίσης, οι καθυστερημένες καταβολές του μεταφορικού ισοδύναμου, γενικώς, είναι αδικαιολόγητες και δυσκολεύουν τα πράγματα.
Δεν μείναμε, όμως, στις διεκδικήσεις. Ανασυστήσαμε το ζωϊκό κεφάλαιο και σταθήκαμε πλάι στους αγροτοκτηνοτρόφους, σύμφωνα και με τους σκοπούς της Ε.Α.Σ. Νάξου, σχεδιάζοντας παράλληλα το μέλλον της ναξιακής αγροτικής οικονομίας.
Ζητήσαμε, χωρίς ανταπόκριση ακόμα, από το αρμόδιο Υπουργείο να ξεκινήσει την εθνική διαδικασία για την έκδοση του σχετικού Κανονισμού από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον χαρακτηρισμό ως ΠΟΠ των αμνοεριφίων Νάξου. Είναι γνωστή σε αγορές εκτός του νησιού η ιδιαίτερη ποιότητα της παραγωγής μας, λόγω της νησιωτικής χλωρίδας και του περιβάλλοντος, και η συνεχής προσπάθειά μας να καταχωριστεί η ονομασία «αμνοερίφια Νάξου» στο μητρώο των ΠΟΠ, γιατί πληρούνται οι σχετικές ενωσιακές προδιαγραφές.
Το σημαντικότερο, το πιο αντιπροσωπευτικό προϊόν μας, όπως ξέρετε, είναι η γραβιέρα, που παράγουμε πάνω από μισό αιώνα, με διεθνή φήμη και διακρίσεις. Είναι ΠΟΠ από το 1996 και πανάξια φιγουράρει μεταξύ των πιο εύγευστων και καλοδεχούμενων από τον καταναλωτή τυριών. Επίσης, το αρσενικό Νάξου είναι ΠΟΠ από το 2019 και φιλοδοξούμε να το παράξουμε γρήγορα με την προωθούμενη κατασκευή ενός άλλου τυροκομείου. Η πατάτα της Νάξου είναι ΠΓΕ από το 2011, όπως και το κίτρο Νάξου από το 2016.
Ως προς το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2023-2027, που είναι εν εξελίξει, και τη νέα ΚΑΠ, η Ε.Α.Σ. Νάξου αξιοποιεί και θα αξιοποιήσει όσες δυνατότητες υπάρχουν. Τα ειδικά μέτρα για τη γεωργία των μικρών νησιών πρέπει να ενισχυθούν και να διαφοροποιηθούν, ανάλογα με τις ανάγκες και τον παραγωγικό δυναμισμό των νησιών, αλλά και να πριμοδοτηθεί γενναία η παραμονή των κατοίκων, ειδικά των νέων, στον τόπο τους, για ποικίλους και προφανείς λόγους. Η δημογραφική γήρανση μας έχει ήδη προειδοποιήσει οδυνηρά.
Για άλλα προβλήματα (επιστροφή ειδικού φόρου κατανάλωσης για το αγροτικό πετρέλαιο, κάρτα καυσίμων κίνησης, επιδότηση της τιμής πώλησης των καυσίμων στην αντλία, τιμή ηλεκτρικής ενέργειας κ.λπ), η νησιωτικότητα και η πολυ-νησιωτικότητα απαιτούν διαφορετική και ευνοϊκότερη, για λόγους ισότητας, αντιμετώπιση της γεωργίας και κτηνοτροφίας των νησιών.
Προχωράμε στον σχεδιασμό και τη δημιουργία μονάδας βιοαερίου για την παραγωγή ενέργειας από τα απόβλητα τυροκομείων και σταβλικών εγκαταστάσεων, συμβάλλοντας στην πράσινη ανάπτυξη, όπως και την τυποποίηση ελαιόλαδου. Η λειτουργία του νέου, υπερσύγχρονου, τυροκομείου μας, κόστους 8 εκ. ευρώ, με συγχρηματοδότηση από το προηγούμενο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης της Ε.Ε., και ο σχεδιασμός δεύτερου στην ημιορεινή και ορεινή Νάξο, κόστους 500 χιλ. ευρώ περίπου, για παραγωγή του αρσενικού Νάξου (ΠΟΠ) δείχνει τον δυναμισμό και τον εκσυγχρονισμό της πολλαπλής και διαρκώς εμπλουτισμένης δραστηριότητάς μας.
Δίνουμε σημασία στη βιωσιμότητα και όχι μόνο στον κύκλο παραγωγής. Η πράσινη ανάπτυξη, η προστασία του περιβάλλοντος, είναι βάση, προϋπόθεση για την υγιεινή, αλλά και διατηρήσιμη παραγωγή. Δουλεύουμε συστηματικά σε αυτή την κατεύθυνση. Με κόπο, οργάνωση, επιμονή και μεράκι. Από τη σίτιση των ζώων, γιατί παράγουμε, όπως είπα, πιστοποιημένα από τη Ε.Ε. προϊόντα που απαιτούν υψηλές προδιαγραφές και ελέγχους, μέχρι την παραδοσιακή αγροτική καλλιέργεια, μέχρι την τριτοβάθμια επεξεργασία των λυμάτων. Σημειώνουμε ότι είναι έτοιμος ο ΒΙΟΚΑ του τυροκομείου που θα παράγει καθαρό, ανακυκλούμενο νερό για χρήση από τη βιομηχανία μας και για αρδευτική χρήση.
Στο πλαίσιο αυτό, οι πρόσφατες κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το νέο Πλαίσιο θα πρέπει να εξειδικευθούν για τα νησιά. Το «Όραμα για τη Γεωργία και τα Τρόφιμα» έχει τέσσερις στόχους για τον γεωργικό τομέα:
Πρώτον: Να γίνει ελκυστικός: Η γεωργία στα νησιά πρέπει να προσφέρει δίκαια εισοδήματα και καλύτερα στοχευμένη δημόσια στήριξη, ώστε μεταξύ άλλων να προσελκύει νέους ανθρώπους να εισέλθουν στο επάγγελμα.
Δεύτερον: Να γίνει ανταγωνιστικός και ανθεκτικός τομέας απέναντι στις παγκόσμιες προκλήσεις. Μπορεί η νησιωτική οικονομία με τον μικρό κλήρο και τα ευαίσθητα οικοσυστήματα να γίνει ανταγωνιστική; Μόνο με την ποιότητα των προϊόντων της και λήψη ειδικών μέτρων θα αποκτήσει ανταγωνιστικό και εξαγωγικό πλεονέκτημα και αποτύπωμα.
Τρίτον: Να είναι βιώσιμος, ανθεκτικός στις μελλοντικές εξελίξεις, σε αρμονική συνύπαρξη με τη φύση.
Τέταρτον: Να αναζωογονηθούν οι αγροτικές περιοχές, για να υπάρχει μέλλον και να συνδεθούν με δίκαιες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας.
Επομένως, οποιεσδήποτε συνέργειες και εμπορικές πρακτικές προϋποθέτουν την τοπική παραγωγική ανασυγκρότηση, που δεν γίνεται χωρίς τη λύση υπαρξιακών προβλημάτων του πρωτογενούς τομέα της οικονομίας μας και ειδικά των νησιών μας που χρειάζονται και δικαιούνται ειδική μέριμνα από την πολιτεία.
Τέλος, θέλω να σας καλέσω να γιορτάσουμε, με σειρά εκδηλώσεων καθ’ όλη τη διάρκεια του 2026, τα 100 χρόνια ζωής μιας ιστορικής και πρωτοπόρας Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών, που αγέραστη συνεχίζει να υπηρετεί τη συνεταιριστική ιδέα και το συνεταιριστικό κίνημα της πατρίδας μας, στα νησιά μας.
Ως εκπρόσωπος της Ε.Α.Σ. Νάξου, εκ μέρους του Δ.Σ. και του Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου, Δημήτρη Καπούνη, εύχομαι κάθε επιτυχία στις εργασίες σας.
Μέλος του μητρώου
